Το «κτιστό συμβάν» και τα όρια της αρχιτεκτονικής

Ενα νησί έρημο και ακατοίκητο, στο οποίο απαγορεύεται η πρόσβαση, «καταλαμβάνεται» ξαφνικά από ανθρώπους. Δεν είναι τουρίστες, ούτε κυνηγοί που αναζητούν θηράματα. Δύο επαρχιακές γέφυρες απρόσωπες και ανώνυμες, η μία δίπλα στην άλλη, από όπου διέρχονται καθημερινώς τα αυτοκίνητα. Ξαφνικά το νησί γίνεται επίκεντρο δράσης και διαλόγου, τόπος συνάντησης δεκάδων ανθρώπων. Δεν είναι πολιτικοί ούτε διαδηλωτές.

Το πείραμα επαναλήφθηκε δύο φορές κατά τους τελευταίους μήνες. Στα Γιούρα, νησί του συμπλέγματος των Σποράδων, και στην Κρήτη, στις γέφυρες του ποταμού Ταυρωνίτη. Ενα εργαστήριο αρχιτεκτονικής in situ, το οποίο διοργανώθηκε από το Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου στο πλαίσιο της ευρείας συζήτησης της εποχής για τα μετά την αρχιτεκτονική. ΄H άλλως, τι συμβαίνει όταν η αρχιτεκτονική παύει να είναι απλώς κατασκευή, όταν ξεφεύγει από τον ορισμένο τόπο μέσα στον οποίο υποχρεούται να δρα και αναζητεί νέους δρόμους. Ο αναπληρωτής καθηγητής της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Εργαστήριο Εννοιολογικού Σχεδιασμού κ. Φίλιππος Ωραιόπουλος και ο επίκουρος καθηγητής της ίδιας σχολής στο Εργαστήριο Τοπίου κ. Αριστείδης Αντονάς κάνουν την πρόταση για τη δημιουργία ενός «κτιστού συμβάντος». Μια πειραματική ερευνητική πράξη η οποία υλοποιείται από ακαδημαϊκούς και καλλιτέχνες στο πλαίσιο προκαθορισμένης διαδικασίας, κατά την οποία στόχος είναι η ανάσυρση από τη λήθη ή την αφάνεια ενός τόπου στον οποίο κάποτε έλαβε χώρα ένα σημαντικό γεγονός.

«Επιλέγουμε τόπους με χαρακτήρα εγκατάλειψης και αδιαφορίας, οι οποίοι ωστόσο δεν "φωνάζουν" την ιστορικότητά τους, είναι σιωπηροί. Σκοπός μας είναι η ενεργοποίησή τους μέσα από αυτά τα συμβάντα» λέει ο κ. Ωραιόπουλος. Ετσι το «Κτιστό συμβάν», που οργανώνεται με την κατάθεση έργων και λόγων, κατασκευάζει την εκκρεμότητα της ταυτότητας κάθε τόπου υποκαθιστώντας την έλλειψή της.

«Νησί - Κτιστό συμβάν» ήταν ο τίτλος της δράσης στα Γιούρα, κατοικία του Κύκλωπα κατά τη μυθολογία, τόπος κυνηγίου για τους βασιλείς της Ελλάδας προτού παραχωρηθεί στο ελληνικό Δημόσιο, τόπος εξορίας πολιτικών κρατουμένων και τόπος ναυαγίων από την αρχαιότητα ως σήμερα, με πλέον πρόσφατο εκείνο του πλοίου με τους 200 μετανάστες, το οποίο εξόκειλε στο νησί τα Χριστούγεννα του 2001. Κατ' αντιστοιχία στις «2 Γέφυρες - Κτιστό συμβάν» η επιλογή του τόπου είχε το σκεπτικό της στη σημασία την οποία απέκτησε κατά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο με τη Μάχη της Κρήτης, στις συμπλοκές που έλαβαν χώρα στην περιοχή και στις εκτελέσεις Ελλήνων ως αντίποινα από τους Γερμανούς.

«Μας ενδιαφέρει πώς ένας τόπος ασήμαντος θα μπορούσε να λειτουργήσει με θεατρικότητα. Οχι αυτή που παράγεται από μια σκηνοθεσία στο θέατρο, αλλά με την αφύπνιση του τόπου μέσα από την κίνηση των ανθρώπων, των λόγων τους και των κατασκευών τους» λέει ο κ. Αντονάς. «Ετσι το "Νησί" και οι "2 Γέφυρες" γίνονται πυκνωτές αφηγήσεων και κατασκευών» προσθέτει.

«Ενα άλλου είδους έργο» χαρακτηρίζει το «Κτιστό συμβάν» ο κ. Ωραιόπουλος. Εναν μηχανισμό για την παραγωγή θεατρικότητας με λόγο και πράξεις. H οργάνωση ενός συμβάντος θεωρητικού και πρακτικού, το οποίο δεν είναι αρχιτεκτονική, δεν είναι τέχνη, δεν είναι ένα συνέδριο, αλλά η συνισταμένη όλων σε μια νέα δημιουργία. Γιατί, όπως επισημαίνουν οι δύο ερευνητές, η σκηνοθεσία για την παραγωγή ενός τέτοιου αρχιτεκτονικού έργου επιχειρεί την παράλληλη συγκρότηση του περιεχομένου με την εκδίπλωση της διαδικασίας διαλεκτικά, με συνεχείς μετασχηματισμούς στον εσωτερικό χρόνο των κατασκευών του έργου. Εν τέλει, ένα φιλοσοφικό δοκίμιο, το οποίο εκτυλίσσεται σε πραγματικό χρόνο.

Συμπεράσματα δεν υπάρχουν. H κατασκευή δεν παράγει τελεσίδικη ατμόσφαιρα. Γιατί παρ' όλο που το «Συμβάν» κλείνει σε μια ορισμένη ημερομηνία, στην πραγματικότητα παραμένει μόνιμα ανοιχτό και επιδεχόμενο επεμβάσεις. Τα αποτελέσματα του έργου τοποθετούνται σε κινητούς εκθεσιακούς χώρους, ενώ φύλλα, τα οποία παραδίδουν οι συμμετέχοντες, εντάσσονται σε ένα μεγάλου μεγέθους βιβλίο, ανοιχτό σε προσθέσεις νέου υλικού.

«Είμαστε σε περίοδο μετασχηματισμών. Αφήνουμε πίσω μια πρακτική αρχιτεκτονική και αναζητούμε την αρχιτεκτονική της σύγχρονης κοινωνίας. Ομως, απλώς οσφριζόμαστε τις αλλαγές που έρχονται» λέει ο κ. Ωραιόπουλος. H παρουσίαση αυτής της νέας πρότασης στην 9η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, το 2004, με τη συμμετοχή και άλλων επιστημόνων του Κέντρου Μεσογειακής Αρχιτεκτονικής, άνοιξε τον διάλογο.

MAPIA ΘΕΡΜΟΥ
Το ΒΗΜΑ, 09/10/2005 , Σελ.: B57
Κωδικός άρθρου: B14586B572
ID: 272982