Βραβείο αστικού σχεδιασμού στη Βραζιλία

Πρώτο και δεύτερο βραβείο κατέκτησε η ομάδα MAS in Urban Design του πανεπιστημίου Ε.Τ.Η. της Ζυρίχης στον διαγωνισμό της Renova SP του δήμου του Σάο Πάολο στη Βραζιλία, σε συνεργασία με το βραζιλιάνικο αρχιτεκτονικό γραφείο του Marcelo de Oliveira Montoro. Ο διαγωνισμός διεξήχθη στα πλαίσια του προγράμματος αναβάθμισης των φαβελών του δήμου του Σάο Πάολο και έχει ως στόχο την υλοποίηση των νικητήριων προτάσεων.

 

Νικητήρια πρόταση του MAS στην έκθεση Architecture Biannual São Paulo.

 

Η συμμετοχή στο διαγωνισμό Renova SP έγινε με την πρωτοβουλία των φοιτητών και υπό την καθοδήγηση του υπεύθυνου του προγράμματος Rainer Hehl. Οι φοιτητές κατά τη διάρκεια της χρονιάς ασχολήθηκαν με την μελέτη μεταβαλλόμενων αστικών συνθηκών και την επινόηση σχεδιαστικών εργαλείων (αστικών και αρχιτεκτονικών μοντέλων) που να αλληλεπιδρούν με τις διαδικασίες μαζικής αστικοποίησης. Στόχος του μεταπτυχιακού προγράμματος είναι να προτείνει εναλλακτικά μοντέλα αστικής ανάπτυξης, υλικά και αισθητικά αειφόρα, προς αποφυγή της  αστικής διάχυσης (urban sprawl), που είναι σήμερα το επικρατέστερο αστικό μοντέλο στις ραγδαία αναπτυσσόμενες χώρες. Το επίκεντρο τίθεται στους οικισμούς που σκεπάζουν τους λόφους του Ρίο ντε Τζανέιρο και Σάο Πάολο. Η Βραζιλία αποτελεί μια 'μελέτη παραδείγματος' για να κατανοηθεί πώς οι πολιτικοί, οι πολεοδόμοι και οι αστικοί σχεδιαστές μπορούν να συνεργαστούν με τοπικούς φορείς ώστε να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής στις παραγκουπόλεις (slums) χωρίς όμως να διαταράξουν τις κοινωνικές τους δομές.

Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα MAS ETH UD 2010-2011 είναι οι παρακάτω: Γεώργιος Αλεξάνδρου, Marija Blagojevic, Catherine Blum, Sarah Bridges, Lindsay Bush, Ricardo Cabrera, Christian Calle Figueroa, Anna Calogero, Ξενοφώντας Διαλεισμάς, Manuela Dias Tamborino, João Escaleira Amaral, David Gaston Robles, Keyvan Gharaee Nezhad, Justyna Gwardys, Ting Fung Ho, Alexander Kneer, Καλλιόπη Κόντου, Δανάη Λάσκαρη, Χάρις Μακεδονοπούλου, Ανθή Σκούπρα, Anteneh Tesfaye, Θοδωρής Τούσας και Ruta Vitonyte,

Ακολουθεί περιγραφή και φωτογραφικό υλικό των προτάσεων που κέρδισαν πρώτη και δεύτερη θέση στο διαγωνισμό.

 

Άποψη των πολυώροφων κτιρίων στις απόκρημνες περιοχές. Τα κτίρια έχουν διπλό ρόλο: αποτελούν δημόσια κλιμακοστάσια και λειτουργούν σαν κατασκευές σταθεροποίησης και ενδυνάμωσης του εδάφους.

 

Πρώτο βραβείο.
Περιοχή Cabuçu de Baixo 5

Η περιοχή Cabuçu de Baixo 5 αποτελεί τμήμα της ευρύτερης περιοχής της Brasilândia που βρίσκεται στο νότιο μέρος του São Paulo. Η λοφώδης περιοχή είναι σήμερα κατειλημμένη από αυθαίρετους πυκνοδομημένους οικισμούς και αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα που απορρέουν από τον κίνδυνο κατολισθήσεων, την έλλειψη βασικών υποδομών και το ανεπαρκές οδικό δίκτυο, προβλήματα που καθιστούν την περιοχή σχεδόν απρόσιτη.

Βασικά σημεία της πρότασης αποτελούν:

- η διάνοιξη νέας οδικής οδού,
- ο σχεδιασμός συστήματος τειχών αντιστήριξης προς την αντιμετώπιση των συχνών κατολισθήσεων,
- σχεδιασμός νέου δικτύου πράσινων χώρων.

 

Αστικό σχέδιο. Προτείνεται νέο δίκτυο πρασίνων χώρων με γραμμικές επεμβάσεις κατά μήκος του ρέματος, σημειακές επεμβάσεις πολυώροφων κτιρίων και σύστημα τειχών αντιστήριξης στις απόκρημνες περιοχές.

 

Επίσης, αναγκαία κρίνεται η κατεδάφιση από 50% έως 100% των αυθαίρετων κατασκευών στις πιο απόκρημνες περιοχές, με στόχο τη μετεγκατάστασή τους σε νέα πολυώροφα κτίρια, τα οποία έχουν διπλό ρόλο: αρχικά λειτουργούν σαν κατασκευές ενδυνάμωσης και σταθεροποίησης του εδάφους και παράλληλα αποτελούν δημόσια κλιμακοστάσια, εξυπηρετώντας πολλές φορές και περιπτώσεις όπου η υψομετρική διαφορά φτάνει τα 9 μέτρα. Τα εν λόγω κτίρια αποτελούν νέες 'κεντρικότητες', αφού στη βάση τους φιλοξενούν δημόσιες λειτουργίες και υπηρεσίες που απευθύνονται στην ευρύτερη περιοχή.

 

Προοπτικό σχέδιο των πολυώροφων κτιρίων και τυπολογία κατοικιών στις απόκρημνες περιοχές. Διακρίνονται τα τείχη αντιστήριξης και τα δημόσια κλιμακοστάσια στη βάση των κτιρίων.

 

Για το χαμηλότερο τμήμα του Cabuçu de Baixo 5, προτείνεται η τοποθέτηση υπόγειου αποχετευτικού συστήματος εκατέρωθεν του ρέματος, το οποίο σήμερα αποτελεί βασική εστία μόλυνσης. Η περιοχή κατά μήκος του ρέματος θα αποτελέσει μέρος του γραμμικού πάρκου που προτείνεται να σχεδιαστεί για την ευρύτερη περιοχή της Brasilândia. Όσον αφορά τις πιο πυκνοδομημένες περιοχές, προβλέπονται κατεδαφίσεις από 50% έως και 100%, και η μετεγκατάσταση των νοικοκυριών σε συγκροτήματα κοινωνικής κατοικίας. Τα συγκροτήματα αυτά αποτελούν γραμμικές επεμβάσεις κατά μήκος του ρέματος, οι οποίες συμπληρώνονται με δημόσιες πλατείες τοποθετημένες σε κομβικά σημεία (διασταυρώσεις με κύριους οδικούς άξονες). Οι πλατείες στεγάζουν εμπορικές δραστηριότητες και δημόσιες λειτουργίες.

Νότια της περιοχής Cabuçu de Baixo 5, βρίσκεται μια υπαίθρια χωματερή, η οποία θα μετατραπεί σε πράσινη ζώνη με αθλητικές εγκαταστάσεις και χώρους για δημόσια δρώμενα. Πιο συγκεκριμένα, στο νοτιότερο τμήμα της χωματερής χαράσσεται νέο οδικό σύστημα δρόμων και δημόσιων χώρων με σκοπό τη μελλοντική του χρήση ως περιοχή κατοικίας, ανάλογα με τις ανάγκες της κοινότητας, ενώ το υπόλοιπο τμήμα, έπειτα από την αποτοξίνωσή του για επαρκές χρονικό διάστημα, θα χρησιμοποιηθεί για αγροτική καλλιέργεια.

 

Άποψη των επεμβάσεων κατά μήκος του ρέματος.

Κάτοψη και τυπολογία κατοικιών κατά μήκος του ρέματος.

Πινακίδες συμμετοχής στο διαγωνισμό

Δεύτερο βραβείο.
Περιοχή Ponte Baixa 4

Η Βραζιλιάνικη μοντέρνα αρχιτεκτονική 'των πλακών' οδήγησε στη δημιουργία μιας 'πόλης τειχών' με αχανείς δημόσιους χώρους, ακυρώνοντας την έννοια του δρόμου. Τα κλειστά ευρωπαϊκά οικοδομικά τετράγωνα με εσωτερική αυλή σχηματίζουν αστικούς δρόμους και προστατευόμενους υπαίθριους χώρους, που όμως φαίνονται ξένοι και απόμακροι.

Μπορούμε άραγε να δημιουργήσουμε το νέο Μπραζίλιαν Μπλοκ (Brazilian block);

Η αδόμητη ΖΕΙS περιοχή προτείνεται να αναπτυχθεί ως συνοικία μεικτών λειτουργιών και μεικτού εισοδήματος. Η νέα συνοικία συνδέει τη φαβέλα με τις γειτονικές περιοχές και παρέχει κοινωνικές κατοικίες, δυνατότητες για ιδιωτικά αναπτυξιακά έργα και δημόσιες εγκαταστάσεις, απευθυνόμενες τόσο στις νέες όσο και στις υπάρχουσες γύρω συνοικίες. Τα 'ανοιχτά' Μπραζίλιαν Μπλοκ που σχεδιάζονται λαμβάνοντας υπόψη το υπάρχον τοπίο και ανάγλυφο, προτείνουν διαπερατούς αλλά συγχρόνως και προστατευόμενους υπαίθριους χώρους, οι οποίοι λειτουργούν σαν «κατοικημένο πάρκο» για όλη την περιοχή. Ταυτόχρονα τα μπλοκ δημιουργούν πυκνά αστικά οδικά τοπία και επιτρέπουν την ενσωμάτωση των γειτνιαζόντων αστικών δομών. Βαθμιδωτές κατοικίες στις πλαγιές συνδέουν τις περιοχές και εμφανίζονται ως χωρική συνέχεια του πάρκου. Μέσω ενός δικτύου δημοσίων χώρων οι προτεινόμενες κατοικίες υιοθετούν τον τρόπο ζωής των Βραζιλιάνων ενθαρρύνοντας την υπαίθρια κοινωνική ζωή.

 

(Αριστερά) Διαγραμματική αναπαράσταση της βασικής ιδέας. Τα Μπραζίλιαν Μπλοκ, ένα "κατοικημένο πάρκο" που ενθαρρύνει την υπαίθρια κοινωνική ζωή, (Δεξιά) Προοπτικό σχέδιο και απόψεις των αστικών επεμβάσεων. Διακρίνονται 4 είδη επεμβάσεων: 1. επεμβάσεις μέσα στη φαβέλα, 2. βαθμιδωτές κατοικίες στα όρια της φαβέλας, 3. αστικό πάρκο, 4. περιοχή επέκτασης - τυπολογία των Μπραζίλιαν Μπλοκ.

Πινακίδες συμμετοχής στο διαγωνισμό

 

Δείτε τη σημοσίευση και στο ακόλουθο flipbook

 

Links:
Renova SP Concurso: http://renovasp.habisp.inf.br/concurso/publico/resultado/visualizar
MAS in Urban Design: http://www.angelil.arch.ethz.ch/teaching/html/mas.html
Saraiva Associados office: http://www.saraivaeassociados.com/
ETH Zurich, Aktuell Archiv: http://www.arch.ethz.ch/darch/index.php?lang=de&mode=archiv4
Δημοσίευση στο concurso de projeto: http://concursosdeprojeto.org/2011/08/30/resultado-concurso-renova-sp/
Δημοσίευση στο archdaily: http://www.archdaily.com/174621/msapma-architectures-winning-proposal-for-the-regeneration-of-%E2%80%9Ccabuco-de-baixo-5%E2%80%9D/