167.13 La Nave Analoga

Φοιτητής: Δημήτρης Τσιλιμπάρης
Επιβλέπων καθηγητής: Ηλίας Κωνσταντόπουλος
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: Οκτώβριος 2013

 

 

Από το Φαλανστηρίο του Fourier ως μικρογραφία μιας ιδανικής πόλης, την ετεροτοπολογική ανάλυση του Foucault, έως την μπετονένια εκδοχή που αποκρυσταλλώνει ο Corbusier, συγκλίνουμε στην θεώρηση του πλοίου ως ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος αντικειμένου. Παρά την ενδιαφέρουσα πολυπλοκότητά του ως υβριδικού τόπου κοινωνικών συνυπάρξεων ή και συγκρούσεων, το πλοίο είθισται να γίνεται αντιληπτό ως απρόσωπο μέσο μεταφοράς, το ταξίδι ως «προσωρινή κατάσταση» και ο χρόνος ως «κενός». Ένα «γεφύρωμα των αποστάσεων», μια εκ των προτέρων κατασκευασμένη ιστορική πραγματικότητα, η οποία θεμελιωμένη στο χρόνο, επαναλαμβάνεται πολύ πριν κάθε «επόμενο ταξίδι».

 

 

Αrs Oblivionalis | λήθη για μια «πόλη δίχως τόπο»

Στην παρούσα εργασία, επιχειρούμε την παραγωγή μιας συλλογικής επιβατικής εμπειρίας και κατ' επέκταση το σχηματισμό μιας «μνήμης του πλοίου» προς λησμόνηση. Μνήμης που γεννάται κατά τον απόπλου, ζει στο «παρόν της διάρκειας» του πλου και πεθαίνει κατά τον κατάπλου.

Η θεωρία της «αναλογικής αρχιτεκτονικής» που παρουσίασε ο Aldo Rossi με το έργο του 'La città analoga' το 1976, το «πλαίσιο και τα όρια ενός πεδίου σχέσεων, αντιστοιχιών και αναλογιών» [1] μεταξύ μνήμης και φαντασίας, αποτελεί ξεκάθαρο παράδειγμα σύνθεσης λήθης [2]. Στα αυστηρά χρονικά όρια ενός δρομολογίου, τα ναυτικά μίλια που διανύει η πόλη του πλοίου αποτελούν το προφανές σύστημα μέτρησης του χρόνου. Επικαλούμενοι την αναλογική σκέψη στα πλαίσια μιας πόλης που ταξιδεύει, θέτουμε ως αρχή το σχεδιασμό ενός συστήματος χρονικών αντιστοιχιών. Κάθε διανυθέν ναυτικό μιλί συνδέεται ως παρελθόν με το παρόν και με το επόμενο. Απόρροια αυτού, ο σχηματισμός μιας ταξιδιωτικής μνήμης όπου οι τόποι του διάπλου δε συνιστούν διακριτές χρονικές καταστάσεις αλλά «ζούν» ταυτόχρονα, ως σημεία αναφοράς μιας ενιαίας, συνεπτυγμένης θάλασσας «φτιαγμένης από κάθε ανάμνηση και προσδοκία» [3].

Εφόσον οι συντελεστές των πραγματικοτήτων των τόπων της γραμμής του δρομολογίου γίνονται αντιληπτοί ως «χρονικά κενά ανάμεσα στο χθές και το σήμερα, την ανάμνηση και την παρουσία [4], μεταφέρονται και εγκαθίστανται εντός των δεξαμενών του πλοίου κατά τρόπο αναλογικό.

«η μνήμη μας για την πόλη είναι ιδιαίτερα σκηνογραφική και θεατρική: ταξιδεύουμε πίσω στο χρόνο μέσω εικόνων που ανακαλούν σημεία και κομμάτια μιας προηγούμενης πόλης» [5]

 

 

Χρονικότητες
Η πόλη του πλοίου συντίθεται πλέον από κομμάτια άλλων τόπων. Η συνεχής, κυκλική κίνηση του επιβάτη καθιστά το χρόνο μη αλληλοδιαδοχικό αλλά ενιαίο και προσδίδει στη λογική συνοχή των δεξαμενών την έννοια των στιγμών μιας φανταστικής απεικόνισης, των μημείων, ή ακόμα την ιδέα των «μεγάλων αιθουσών», όπου το συλλογικό δύναται να βρεί κοινό τόπο έκφρασης. Καθεμιά τους αποτελεί απόσπασμα της αστικής πραγματικότητας του πλοίου, ενώ στο σύνολό τους κτίζουν το σκηνικό της εν πλω ζωής και των πράξεων του επιβάτη, ένα χώρο ψευδαισθήσεων, μια θεατρική σκηνή θραύσμάτων του νου [6], ένα «φανταστικό» χρόνο. Η διέγερση της αντίληψης και του συναισθήματος ενός αφηρημένου και υποκειμενικού χρόνου αντιτίθεται στο α μηχανικό περιβάλλον του πλοίου και τον «τεχνικό χρόνο» [7]. Εκείνος συναντάται εκτός των δεξαμεών, ως χρόνος μετρήσιμος, ρυθμικός, πεπερασμένος. Οργανωμένος γύρω από τη βιομηχανική τοπογραφία του πλοίου, συνδέεται με την εργασία του πληρώματος, τη μηχανή, τη ναυπηγική και τη ρυθμική κίνηση του πλοίου στο πέλαγος.

Το δεδομένο σύστημα του πλοίου διατηρείται, ενώ οι αυστηρές φονξιοναλιστικές υποδείξεις ακυρώνονται αποτρέποντας το σχεδιασμό ενός σύγχρονου μοντέλου επιβατηγού πλοίου ως αυτόνομο αντικειμένο ενός αναγνωρίσιμου στιλ» [8] - φορέα εξιστόρησης μιας καινοτόμου αρχιτεκτονικής εφαρμογής. Η φαντασία δαμάζεται από τη λογική και στο συγκερασμό των δύο χρόνων, στην φαντασιακή επεικόνιση του ρεαλιστικού, συντελείται η ταξιδιωτική εμπειρία.

 

 

Ταξίδι
Το πλοίο αναχωρεί από τη Σύρο, και διαπλέοντας τις Κυκλάδες, το στενό Κυθήρων- Αντικυθήρων και την Αδριατική Θάλασσα, καταλήγει στη Βενετία. Τα παραπάνω τέσσερα σημεία του χάρτη, μεταφέρονται και εγκαθίστανται ως κατ' αναλογία τόποι στις τέσσερεις δεξαμενές του πλοίου. Η επιλογή των τόπων αναχώρησης- προορισμού εδράζεται στη συνάφειά τους με την υδάτινη φύση της πόλης του πλοίου: από τις Κυκλάδες ως υδάτινη, διάσπαρτη πόλη, στο διαφορετικό μοντέλο υδάτινης πόλης, τη Βενετία.

Στην αναλογική μεταφορα των κυκλάδων , πέρα από τις έννοιες της εγγυήτητας, της πολυκεντρικότητας ή της καιρικότητας, επικαλούμαστε μια εκδοχή της διάσπαρτης πόλης [9] η οποία δίνει βαρύτητα στην έννοια του πλοίου: η ρότα του μετατρέπεται σε δρόμο της πόλης, ενώ τα σαλόνια και τα καταστρώματά του με τις πλατείες και τους κοινόχρηστους χώρους της.

 

Στη δεύτερη δεξαμενή, το στενό γεωγραφικό πέρασμα κυθήρων-αντικυθήρων προσλαμβάνεται ως διακόπτης ή μετασχηματιστής που κατανέμει ροές. Το αρχαιολογικό εύρημα του μηχανισμού των Αντικυθήρων χρησιμοποιείται κατ' αναλογία της λαβιρυνθώδους του, ατελέσφορης αποκρυπτογράφησης. Η σφαίρα αποτελέι σημείο υποδοχής, εισόδου/ εξόδου από το πλοίο, σύνδεσης με τον τεχνικό χρόνο αλλά και πολυπρογραμματική βιβλιοθήκη.

 

Στην περίπτωση της Αδριατικής Θάλασσας, του πολύωρου ευθύγραμμου πλού, εγκαθίστανται οι χώροι κατοίκησης. Ο τρισδιάστατος κάνναβος, ως σύγχρονη πρακτική σχεδιασμού καμπινών [πλοία-πολυκατοικίες] αλλά και ως ιδεόγραμμα της λογικής[10] διαστρεβλώνεται. Μια γέφυρα-επίμηκες κατώφλι τον διαπερνά αποτρέποντας το αίσθημα της ανοικειότητας μιας πλήρους γεωμετροποίησης του χώρου.

 

Τέλος, στη σφαίρα της Βενετίας κυριαρχεί η έννοια του θεάματος και της ψυχαγωγίας. Το πλωτό έργο του Rossi "Teatro del mondo" ανακατασκευάζεται. Ο κλειστός κόσμος της Βενετίας και η θεατρικότητά της ανοίγεται προς την κλειστή πλατεία. Το ίδιο το θέατρο ανακτά τον εξ'αρχής ρόλο του: μαζί με το πλοίο, ταξιδεύει και εμφανίζεται παροδικά στην πόλη που κατ' αναλογία ανήκει.

 

 

Βιβλιογραφικές παραπομπές

[1] Rossi, Aldo, Επιστημονική Αυτοβιογραφία, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1995, μτφρ. Κ. Πατέστος, σελ 22

[2] Πάγκαλος, Παναγιώτης, Η σημασία του χρόνου στην αρχιτεκτονική του Aldo Rossi, Αθήνα: Gutenberg, 2012, σελ.77

[3] Rossi, Aldo, Επιστημονική Αυτοβιογραφία, ο.π, σελ.65

[4] Πετρίδου, Βασιλική, «Η αρχιτεκτονική ως μνήμη στο έργο του A.Rossi», περιοδικό ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ, εκδ. ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ,  Τεύχος  45, σ.64

[5] Boyer, Christine, The City of Collective Memory-Its Historical Imagery and Architectural Entertainments, ΜΙΤ Press, Cambridge,  Massachusetts: 1994, σελ. 32

[6] Πάγκαλος, Παναγιώτης, Η σημασία του χρόνου στην αρχιτεκτονική του Aldo Rossi, Αθήνα: Gutenberg, 2013, σελ.72

[7] Πάγκαλος, Παναγιώτης, Η σημασία του χρόνου στην αρχιτεκτονική του Aldo Rossi, ο.π, σελ.15

[8] Κωνσταντόπουλος, Ηλίας, Επανάχρηση: Μια νέα αστική συνείδηση, στο Δραγώνας Π., Σκιαδα Α., [επιμ],  MADE IN ATHENS, 13^η Διεθνής Αρχιτεκτονική Έκθεση Μπιενάλε Βενετίας, Υπουργείο Πολιτισμού, 2012, σελ.32

[9] Πετρίδου, Βασιλική, Μια νέα «παλιά πόλη»: το Αιγαίο. Citta ideale, citta inventata, citta analoga», στο

Κοτζιά, Κ., Κωνσταντόπουλος, Η., Παπαδόπουλος, Λ., Φιλοξενίδου, Κ., [επιμ], Το Αιγαίο: μια Διάσπαρτη Πόλη, 10^η Διεθνής Αρχιτεκτονική Έκθεση Μπιενάλε Βενετίας, Υπουργείο Πολιτισμού, 2006, σελ.100

[10] Πάγκαλος, Παναγιώτης, Πετρίδου Βασιλική, το Το αποτύπωμα του Eisenman, Αθήνα: Futura, 2013, σελ.114

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.