Διχασμός για τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου

Το συγκεκριμένο άρθρο, δημοσιεύτηκε την Κυριακή 01/06/08 στην εφημερίδα  ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (ένθετο τέχνες) και αφορά στην υπόθεση των διατηρητέων κτιρίων της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου, καθώς και στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που έχει διοργανώσει το greekarchitects.gr
Το κείμενο υπογράφει, ο δημοσιογράφος Νίκος Βατόπουλος.
 

Στέκεται κανείς σκεφτικός μπροστά σε αυτό το λαϊκό πάθος που, ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία της Αθήνας, εκδηλώθηκε με τόση συνέπεια. Εχω ακούσει πολλές απόπειρες εξήγησης αυτού του φαινομένου και ίσως σε κάθε μία από αυτές να υπάρχει και μία δόση αλήθειας. Δύσκολα θα πει κανείς ότι οι Ελληνες ξαφνικά σφάζονται για την ιστορική αρχιτεκτονική και την αστική κουλτούρα. Οπως επίσης, με δυσπιστία θα άκουγα την ερμηνεία ότι η κοινωνία άλλαξε πια και ότι οι Αθηναίοι αγαπούν την πόλη τους. Θα συμφωνούσα, όμως, απόλυτα με την άποψη ότι πλέον υπάρχει μια διόλου μικρή ομάδα πληθυσμού με υψηλά κριτήρια αστικού πολιτισμού. Αλλά θα επέμενα ότι η ομάδα αυτή είναι ακόμη «μικρή». Αν ήταν «μεγάλη», θα νιώθαμε όλοι μας την επιρροή της στην ατμόσφαιρα της πόλης.

Ωστόσο, κάτι συμβαίνει στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Η κινητοποίηση είναι τεράστια για τα ελληνικά δεδομένα και εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως. Αφήνω στην άκρη τα blogs και τα γκρουπ στο facebook, γιατί εκεί, ας δεχθούμε ότι ανακυκλώνονται λίγες χιλιάδες άνθρωποι. Αλλωστε, όσο και ενδιαφέρον να έχει η διαδικτυακή κοινότητα, άλλο είναι να πληκτρολογείς ένα σχόλιο πίνοντας τον καφέ σου, και άλλο να αναλάβεις δράση. Είχα πληροφορηθεί για τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που είχε προκηρύξει το ηλεκτρονικό περιοδικό www.greekarchitects.gr (που διευθύνει ο αρχιτέκτων Βασίλης Γ. Μιστριώτης) αλλά ομολογώ ότι δεν είχα φανταστεί την επιτυχία του. Ο διαγωνισμός άγγιζε το πρόβλημα: την αισθητική διευθέτηση των πίσω όψεων των κτιρίων στο 17 και 19 της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, τις οποίες βλέπει κανείς μέσα από το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως.

Το θέμα δεν είναι μόνο ότι οι συμμετοχές έφθασαν τις 172, αλλά και ότι η κριτική επιτροπή που συστάθηκε αποτελείται από αρχιτέκονες και καλλιτέχνες υψηλού κύρους, όπως: Stephen Antonakos, Δημήτρης Αντωνακάκης, Κώστας Βαρώτσος, Νίκος Γεωργιάδης, Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, Γιάννης Κίζης, Τάσος Κωτσιόπουλος, Fran�is Loyer, Μπούκη Μπαμπάλου - Νουκάκη, Γιώργος Πανέτσος, Αλέξανδρος Τομπάζης, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Κατερίνα Τσιγαρίδα, Γιάννης Τσιώμης, Κώστας Τσόκλης. Το πρώτο βραβείο θα σταλεί στο ΥΠΠΟ και στο ΥΠΕΧΩΔΕ.

Ανάλογη δράση είχαν και οι ιδιοκτήτες των κτιρίων (το νούμερο 19 ανήκει στον συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου) οι οποίοι έχουν ήδη στείλει στο ΥΠΠΟ μελέτες για φύτευση δέντρων και τοποθέτηση φυτικών προπετασμάτων (έχει κάνει πρόταση το γραφείο Doxiadis+) ή για δημιουργία Vertical Gardens από τον Γάλλο Patric Blanc, που εφαρμόστηκε πρόσφατα στο Mus� Branly στο Παρίσι. Οπως λέει στην «Κ» η κ. Μαρίνα Κουρεμένου - Φλέγγα, εκ μέρους των ιδιοκτητών της περίφημης πολυκατοικίας στον αριθμό 17, είχε ζητηθεί να εναρμονιστούν οι πίσω όψεις «πριν καν αρχίσει η ανέγερση του Μουσείου. Η αίτησή μας, όμως, απορρίφθηκε και μας γνωστοποιήθηκε απαγόρευση οικοδομικών εργασιών».

Συλλογικό «τραύμα»

Oσοι παρακολουθούν το ζήτημα και είναι υπέρ της διάσωσης των δύο κτιρίων ελπίζουν για αλλαγή της κατεύθυνσης που επέλεξε η Πολιτεία, αλλά ο αντίλογος τον οποίον εκφράζουν οι υπέρμαχοι της «απρόσκοπτης θέας» προς τον Ιερό Βράχο έχει και αυτός ισχυρά ερείσματα. Aυτό που μοιάζει να μένει από όλη αυτήν την ιστορία είναι ότι η μάχη υπέρ των κτιρίων ή η μάχη για ένα νέο Μουσείο με καθαρό ορίζοντα δεν αφορά μονάχα το συγκεκριμένο, σύνθετο, ζήτημα. Μοιάζει να αγγίζει βαθύτερα θέματα σχέσης με την πόλη, με την ιστορία και το μέλλον. Η κ. Μαρίνα Κουρεμένου - Φλέγγα επισημαίνει στην «Κ» ότι δεν έχει τίποτε εναντίον του Νέου Μουσείου, το αντίθετο. «Εμείς απλώς υποστηρίζουμε ότι και τα δύο μπορούν να συνυπάρξουν», υποστηρίζει με νηφαλιότητα.

Ο υπουργός Πολιτισμού, κ. Μιχάλης Λιάπης δεν έχει πάρει δημοσίως καμία θέση για το ζήτημα. Η αποχή του όμως από λεκτικές δεσμεύσεις υπονοεί ότι συνεχίζει την πολιτική που είχε χαράξει η προηγούμενη ηγεσία. Αν τελικώς κατεδαφιστούν τα δύο πρώην διατηρητέα κτίρια, για πολλούς Αθηναίους θα είναι τραυματική εμπειρία. Για πολλούς, η μάχη που δίνεται για τη διάσωση στο παραπέντε των κτιρίων της Διονυσίου Αρεοπαγίτου υποδηλώνει την ύπαρξη ενός βαθέος συλλογικού «τραύματος» για την καταστροφή της παλαιάς μορφής της πόλης στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου. «Είναι ένα θέμα που μπαίνει στα χωράφια της μαζικής ψυχολογίας», σχολιάζει ανωνύμως ένας αρχιτέκτονας.

Το κτίριο στον αριθμό 17 έχει εισπράξει όλη τη δημοσιότητα λόγω «μοναδικότητας». Αυτό δεν σημαίνει ότι και το σπίτι στον αριθμό 19 δεν είναι ένα αξιόλογο αστικό σπίτι μιας ώριμης γραφής του νεοκλασικισμού. Για όσους υποστηρίζουν την ανάγκη κατεδάφισης των δύο κτιρίων, τα επιμέρους χαρακτηριστικά τους μοιάζουν να μην έχουν τόση σημασία. Και αυτό γιατί μακροπρόθεσμα, σε 30 - 50 χρόνια, σημασία θα έχει το Νέο Μουσείο ως landmark της πόλης και αντιδραστήρας σε ένα πυκνό τοπίο και όχι δύο αστικά σπίτια όσο αισθητικά ωραία κι αν είναι. Ο αντίλογος θεωρεί την προσέγγιση αυτή ρηχή, αλαζονική, βιαστική και πραγματιστική.

Αναμφισβήτητα, το κτίριο στον αριθμό 17, έργο του αρχιτέκτονα Βασίλη Κουρεμένου (1875-1957) είναι κομψοτέχνημα. Αν τελικά πέσει, θα έχει πέσει ηρωικά με τη δόξα ότι ήταν το πρώτο κτίριο που συνέδεσε την Αρ Ντεκό με την Αθήνα σε ένα ευρύ επικοινωνιακό πλαίσιο. Για πρώτη φορά, η Αθήνα ακούστηκε στα διεθνή μέσα ενημέρωσης ότι διαθέτει ένα κόσμημα της Αρ Ντεκό και αυτή δεν είναι αμελητέα κατάκτηση αν σκεφτούμε πόσο μακριά είμαστε ακόμα από ένα τόσο αναγκαίο re-branding της Αθήνας στον ευρωπαϊκό χάρτη.

Βιβλίο υπογραφών

Το re-branding, βέβαια, την ανανέωση και τον εμπλουτισμό της ταυτότητας της Αθήνας, προχωράει και το Νέο Μουσείο από άλλη αφετηρία, κινούμενο όμως προς αυτή την κατεύθυνση. «Δεν είμαστε αντίπαλοι», λέει η κ. Μαρίνα Κουρεμένου - Φλέγγα. Οι ιδιοκτήτες των ακινήτων έχουν, πολύ σωστά, επιλέξει να κινηθούν με πολύ χαμηλούς τόνους. Αυτό που έκαναν ήταν να ανοίξουν ένα βιβλίο υπογραφών στην είσοδο του αριθμού 17. «Κάθε μέρα έρχεται κόσμος. Ακόμη και από την επαρχία». Η Διονυσίου Αρεοπαγίτου έγινε συνώνυμη με μια τομή στο σώμα της Αθήνας. Ανεξάρτητα από την εξέλιξη που θα έχει το θέμα, η πόλη συσπείρωσε γύρω της πολλούς υποστηρικτές και αποκάλυψε την ύπαρξη ενός κοινού, που ώς τώρα δεν είχε εκδηλωθεί. Η «θερμοκρασία» που κρατιέται ακόμη υψηλή γύρω από αυτά τα κτίρια, καθιστά το όλο ζήτημα ιδιαίτερα σύνθετο και ανοικτό σε πολλαπλές ερμηνείες.

Του Νικου Βατοπουλου