Η επιστολή μιας καμηλοπάρδαλης

Έχουν κατά καιρούς αποτυπωθεί στο χαρτί διάφορες σκέψεις περί του αποτελέσματος μιας αρχιτεκτονικής σύλληψης ή ακόμα και για τις γενεσιουργές αιτίες αυτής. Ωστόσο, λιγότερες είναι εκείνες οι φορές που προσεγγίζεται η δραματικότητα της έντασης στον ψυχισμό ενός δημιουργού αρχιτεκτονικής. Επίδοξος συνθέτης πριν την παραγωγή, αδηφάγος εξολοθρευτής προβλημάτων κατά τη διάρκεια, πληρωμένος ή κενός στη θέαση του καινού αποτελέσματος, ο κόσμος του αρχιτέκτονα βρίσκεται διαρκώς σε μια ερεθιστική δραστηριότητα, για την οποία οφείλει ως γνήσιος δημιουργός να αναρωτιέται και να εξετάζει την πρωτοτυπία ή το ενδεχόμενο ενός προϊόντος κάποιου παραληρήματος.

Σε αυτό το σημείο, μετά από αυτή τη μικρή εισαγωγή, για την περεταίρω ανάπτυξη του θέματος φιλοξενείται στη στήλη μια επιστολή (1) που αποτέλεσε την αφορμή και το πρωταρχικό ερέθισμα για τον πιο πάνω προβληματισμό.

Αγαπητέ... Στέλιο (2),
Παίρνω αφορμή μια φράση του Τομπάζη, σε μια διάλεξή του προς τους φοιτητές του ΕΜΠ, όπου έλεγε πως ο αρχιτέκτονας είναι (ή θα έπρεπε να είναι,) όπως είσαι εσύ, καμηλοπάρδαλη. Όχι ερπετά και κυρίως, όχι πτηνά. Ναι λοιπόν, κεφάλι στα σύννεφα(!) και -για όνομα του Θεού- πόδια στη γη. Σκεφτόμουν λοιπόν, κάτι μέρες τώρα, αν είμαι αλεπού ή σκαντζόχοιρος. Αλλά καλύτερα να εξηγηθώ αναλυτικά.

Αν κάνοντας μια δουλειά, δουλεύει κανείς ξορκίζοντας τις αρχιτεκτονικές προσλαμβάνουσες των καιρών και τις όποιες φορμαλιστικές προεικόνες, κάνει αρχιτεκτονική; Και υπάρχουν άραγε αρκετά επιχειρήματα που να μου αποδεικνύουν ότι σίγουρα δεν είναι;

Πάρε ένα πραγματικά λευκό χαρτί.

Πού είναι το διαχωριστικό μεταξύ της δημιουργίας και του σχεδιαστικού παραληρήματος;

Άρχισα όπως συνηθίζω, αυθόρμητα. Ας πούμε πως η δημιουργία έχει ένα στόχο, προχωρά προς μια κατεύθυνση, με κάθε τέρμα να είναι ταυτόχρονα και αφετηρία, αλλά με έναν τελικό προορισμό, μια ευδαιμονία, μια ουτοπία, και στην διαδικασία της προσέγγισης αυτής τελειώνει ο χρόνος ή τα χρήματα.

Το παραλήρημα, καλή ώρα, δεν έχει αυτόν το στόχο. Διαθέτει κι αυτό ορισμένα αυτοτελή κεφάλαια που υποχρεωτικά διαδέχονται -φορτωμένα σκέψεις- το ένα το άλλο, μα είναι θνησιγενές, καταλήγει να τρώει την ουρά του και δημιουργεί ερωτήσεις πιο πολλές από τις απαντήσεις. Αν έχεις το κουράγιο βέβαια, να βλέπεις τα σωθικά σου. Κι εδώ κάποτε, τελειώνει ο χρόνος, και τα χρήματα. Και το τρομερό στοιχείο είναι πως… υπάρχει ένα αποτέλεσμα.

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, υπάρχει ένα αποτέλεσμα. Μα αυτό το δεύτερο, αυτό το παρανοϊκό πράγμα με τρώει Στέλιο. Πως μπορώ μέσα στις λύσεις μου τις «τελικές» να δώ κάτι χωμένο βαθιά να με κοιτάει, και όσο το προσέχω, εκεί αυτό, να κάθεται και να κοιτά όλο και πιο φανερό. Είναι παντού, σε όλα τα αρχιτεκτονικά θέματα που πλέον δεν προχωρούν, σαν ένα κρυφό κάτι, μια ευχή, που κάθε φορά πάει να γίνει φανερή. Το έχω ονομάσει διάβολο. Και ένας μεθοδικός δημιουργικός άνθρωπος δεν θα έπρεπε να είναι υποχρεωμένος να το υποστεί. (;)

Και επιτέλους οδηγήθηκα σε ένα νέο τέρμα και αφετηρία. Κάνω κάτι χαοτικό αλλά έξυπνο κάθε φορά, εκμεταλλευόμενο και εξαρτώμενο από τις περιστάσεις;  Ή κάθε φορά κάνω αυτόν τον καταραμένο διάβολο, το ίδιο ηλίθιο πράγμα σαν μοναδική ενστικτώδη αντίδραση;

«Αμέτρητα κόλπα ξέρει η αλεπού. Κι ο σκαντζόχοιρος ένα. Ένα για όλα.» 
Αριστόμαχος

Ελπίζω να μην ήμουν κουραστικός. Κι αν έχει δίκιο ο Αριστόμαχος, ας κάνει ο καθένας ότι ξέρει και ας το κάνει καλά.
Αλεπού, σκαντζόχοιρος, καμηλοπάρδαλη, ή αετός, θα τα πούμε και αύριο, στις αίθουσες της σχολής.

Φιλικά, Βασίλης (3)

Σημειώσεις

1. Η επιστολή συντάχτηκε το 2006 (ωστόσο, μόλις πριν λίγες μέρες «απενοχοποιήθηκε» από κάποια ντροπή και έπεσε στα χέρια μου!), όταν ο υπογράφων αυτής φοιτούσε στο δεύτερο έτος της Αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το γεγονός αυτό δικαιολογεί την φύση των προβληματισμών.

2. Το κείμενο της επιστολής δημοσιεύεται ως πιστό αντίγραφο του πρωτοτύπου, χωρίς καμία αλλαγή, χάριν της επιθυμίας του υπογράφοντα αυτού και του συντάκτη της στήλης (ο οποίος ήταν και ο  παραλήπτης)  για λόγους ηθικής περί της λογοκρισίας και της φιλοξενίας. Ας μας συγχωρεθεί λοιπόν το προσωπικό ύφος.

3. Ο Βασίλης Χλωροκώστας είναι τελειόφοιτος της Αρχιτεκτονικής στο Α.Π.Θ., στο ενεργητικό του έχει διακρίσεις  εργασιών, συμμετοχές και βραβεύσεις σε πανευρωπαϊκά εργαστήρια, καθώς και επαγγελματική δραστηριότητα σε Ελλάδα και εξωτερικό. chlorobill@hotmail.com .