Ψυχολογία των φυτών

Μπορούμε να μιλάμε για ψυχολογία στα φυτά? Και αν ναι υπό ποία έννοια? Της αντίληψης ή των συναισθημάτων?

Η ψυχολογία των φυτών βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο μελέτης αν και μερικές αναφορές και πειράματα επιστημόνων αποδεικνύουν το μεμονωμένο έστω ενδιαφέρον ορισμένων που είδαν τα φυτά από μια ακόμη διαφορετική πλευρά.

Πειράματα κάθε είδους έχουν επινοηθεί προκειμένου να μας οδηγήσουν σε νέες ανακαλύψεις γύρω από τον κόσμο του φυτού, δοκιμάζοντας την αντίδραση, τη συμπεριφορά ακόμα και τα συναισθήματά τους. Τα συμπεράσματα από αυτά τα πειράματα ποικίλουν μεταξύ τους αποδεικνύοντας όμως κάτι που ο άνθρωπος από τα παλιά χρόνια είχε αντιληφθεί.

 Οι διάφοροι μύθοι των αρχαίων χρόνων ή ακόμα και πρόσφατες αναφορές και παρατηρήσεις σε θέματα που σχετίζονται άμεσα με την συμπεριφορά των φυτών απέναντι σε ενέργειες του ανθρώπου αποδεικνύουν ότι τα φυτά αντιδρούν στα συναισθήματά μας. Το «καλό χέρι» που λέμε πολλές φορές για έναν άνθρωπο που φυτεύει με απροσδόκητη επιτυχία σε σχέση με το σύνηθες ποσοστό, οφείλεται άραγε απλά στον τρόπο φύτευσης ή συμβάλει και η θετική ψυχολογία του ανθρώπου?

Λένε πως, στα αρχαία χρόνια, για να κόψει κάποιος από το δάσος ένα δένδρο, έπρεπε πρώτα να ζητήσει συγνώμη από το πνεύμα του δάσους. Σήμερα όλοι μπορούμε να καταλάβουμε αυτόν τον μύθο γιατί ξέρουμε πως τα φυτά είναι ζωντανοί οργανισμοί με τις αντιδράσεις τους προς το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται.

Έχει παρατηρηθεί πως και στα φυτά διαφοροποιείτε ο τρόπος ανάπτυξής τους,  η ευρωστία τους, ακόμα και η εμφάνισή τους ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται. Είναι ο λεγόμενος φαινότυπος, ο οποίος γενετικά επηρεάζει τον ζωντανό οργανισμό και σαφώς και τα στοιχεία που έχει κληρονομήσει γενετικά (γονότυπος) με αποτέλεσμα το φυτό να προσαρμόζεται στο νέο του περιβάλλον.

Γιατί ένα φυτό που βρίσκεται μέσα σε μια σάλα χαμένο μέσα σε άλλα ωραία αντικείμενα υστερεί στην εμφάνισή του και γενικότερα στην εύρωστη ανάπτυξη, σε αντίθεση με ίδιο φυτό το οποίο βρίσκεται σε μια είσοδο και απολαμβάνει τον θαυμασμό των περαστικών;
Με μια απλά πρακτική σκέψη καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η ποσότητα του φωτός που δέχεται είναι υπεύθυνη για την διαφορά.

Έχει παρατηρηθεί ότι παίζοντας μουσική και κατά προτίμηση κλασσική, στις αγελάδες, αυξάνεται κατά πολύ η παραγωγή γάλακτος. Και για τα φυτά έχει αποδειχθεί με διάφορα πειράματα ότι επηρεάζεται η ανάπτυξή τους όταν στον χώρο που βρίσκονται ακούγονται ήχοι κλασσικής μουσικής.

Η ψυχολογία των φυτών άρχισε να απασχολεί τον άνθρωπο στα τέλη του 18ου αιώνα, αλλά ο πρώτος που έθεσε τις βάσεις της ήταν ο αμερικανός φυτοκόμος Λούθερ Μπάρμπανκ. Στη δεκαετία του 1890, ο Μπάρμπανκ εργαζόταν στην σταυρωτή γονιμοποίηση φυτών με σκοπό την παραγωγή νέων ποικιλιών. Κατά την διάρκεια της εργασίας του συνήθισε να μιλάει στο φυτό που ήθελε να αναπτυχθεί διαφορετικά από τα υπόλοιπα διαβεβαιώνοντάς το ότι το αγαπάει πολύ και ότι είχε γενικώς καλές προθέσεις προς αυτό, ζητώντας του παράλληλα την βοήθειά του ώστε να πετύχουν τα πειράματά του. Βέβαιο είναι ότι ο Μπάρμπανκ πέτυχε κάποιες ανθεκτικές ποικιλίες από πατάτες και δαμασκηνιές οι οποίες καλλιεργούνται ακόμα και σήμερα.

Αργότερα ο Αμερικανός αγροχημικός Τζωρτζ  Ουάσιγκτον Κάρβερ (1864-1943) χρησιμοποίησε μια διαφορετική μέθοδος περιποίησης των άρρωστων φυτών. Τραγουδώντας τους κατά την διάρκεια που τα μεταφύτευε, έλεγε πως τα φυτά κρύβουν μέσα τους το μυστικό που τα βοηθά να ξεπερνούν την αρρώστια το οποίο το είχε καταλάβει και έτσι πετύχαινε αυτά τα απροσδόκητα αποτελέσματα.

Ο ειδικός στους ανιχνευτές αλήθειας Κλήβ Μπάκστερ, έκανε πειράματα με φυτά τα οποία τα είχε συνδέσει με τα ηλεκτρόδια του ανιχνευτή αλήθειας. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως απλά όταν έκανε σκέψη να κάψει ένα φύλλο του φυτού, αυτό ταραζόταν πριν ακόμη ανάψει το σπίρτο. Ένα φυτό όταν το πλησίαζε κάποιος έχοντας  κακές  προθέσεις, αυτό έδειχνε ξαφνικά μαραμένο. Ο Μπάκστερ απόδειξε πως τα φυτά έχουν μνήμη και αναγνωρίζουν ένα πρόσωπο που κάποτε τα είχε βλάψει.

Τελευταία ένα χρηματιστής συνδέοντας με ηλεκτρόδια ένα φυτό και σε συνέχεια με τις ενδείξεις του χρηματιστηρίου, αποδικoποιώντας με ένα δικό του τρόπο τις αντιδράσεις του φυτού πέτυχε πολύ καλά οικονομικά αποτελέσματα στις επιλογές του.

Πάντως με πάρα πολλές νέες θεωρίες για τις αντιδράσεις και γενικότερα για την ψυχολογία των φυτών έχουμε αρχίσει να θυμόμαστε και πάλι ότι τα φυτά δεν αποτελούν απλά ένα διακοσμητικό αντικείμενο στον χώρο μας, αλλά ένα ζωντανό οργανισμό με αισθήσεις και ανάγκες περιποίησης για την καλλίτερη ανάπτυξή τους.

Του Σωτήρη Παπαδάκη