Επιστολή Νίκου Σαλίγγαρου

Επιστολή Νίκου Σαλίγγαρου

Το περιοδικό Greekarchitects με ειδοποίησε πως ο αρχιτέκτων κ. Γιακουμακάτος έγραψε για την εργασία μου στο τελευταίο τεύχος (44/2010) τον «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων», και με κάλεσε να σχολιάσω το άρθρο. Ομολογώ πως με ξάφνιασε ν' ακούσω πως το όνομα μου συζητιέται μέσα στα πλαίσια της ελληνικής αρχιτεκτονικής που μέχρι σήμερα τώρα αγνοεί εντελώς το έργο μου. Για το λόγο αυτό αισθάνομαι κάθε άλλο παρά ενοχλημένος, παρά την κριτική που μου ασκεί ο συνάδελφος Γιακουμακάτος. Στο κάτω-κάτω αναφέρει ένα από τα πλέον πολεμικά βιβλία μου, το «Anti-Architecture and Deconstruction», και έτσι ίσως κάποιος Έλληνας επί τέλους το διαβάσει.

Ο κ. Γιακουμακάτος σωστά παρουσιάζει τις έρευνες και ερμηνείες μου για την αρχιτεκτονική των τελευταίων δεκαετιών χρησιμοποιώντας την δική μου ετικέτα «Γεωμετρικός Φονταμενταλισμός». Εδώ δυστυχώς υπάρχει ένα πρόβλημα μετάφρασης, επειδή εγώ θα το αποκαλούσα «Θρησκευτικό Κίνημα Αλάνθαστης Γεωμετρίας», κάτι που σήμερα παρουσιάζεται με το πολύ πιο ήπιο όνομα «Γεωμετρική Καθαρότητα» για να μην τρομάζει το κοινό. Αλλά πρόκειται για το ίδιο πράγμα. Στο κείμενο που ο κ. Γιακουμακάτος αφιερώνει σε μένα, αναφέρει την κριτική μου για την εντελώς διαστρεβλωμένη διδασκαλία τις αρχιτεκτονικής στις Σχολές, την ομοιομορφία της αρχιτεκτονικής κριτικής, προϊόν ενός πουλημένου συστήματος μαζικής ενημέρωσης (ή μήπως ήρθε η ώρα να το αποκαλέσουμε με το πραγματικό του όνομα: «σύστημα πλύσεως εγκεφάλων που ωφελεί μια κατοχυρωμένη διεθνή ελίτ»), και την υποδούλωση της σύγχρονης αρχιτεκτονικής σε μία άθλια και ξεπερασμένη ιδεολογία.

Εάν μου επιτρέπεται να κάνω τρεις μικρές παρατηρήσεις στον κ. Γιακουμακάτο, θα έλεγα :

1) πως τα παρουσιάζει όλα σαν μία προσωπική άποψη χωρίς κανένα θεμέλιο λογικής. Αυτό είναι λάθος. Ίσως δεν γνωρίζει τα άλλα μου βιβλία όπου αναπτύσσεται μία γνήσια θεωρία της αρχιτεκτονικής. Όχι πως αυτή είναι αναγκαστικά σωστή επειδή την προτείνω εγώ και ο Christopher Alexander, αλλά γιατί προκαλεί ενδιαφέρον για επαλήθευση επειδή βασίζεται πάνω σε επιστημονικές έρευνες. Περιττό να αναφέρω πως αυτό το έργο είναι άγνωστο στους Έλληνες αρχιτέκτονες. Αντιθέτως με αυτόν τον καινούργιο προσανατολισμό της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, το περιεχόμενο της «θεωρίας της αρχιτεκτονικής» που διδάσκεται σήμερα στις Σχολές πρόκειται για σκέτες σαχλαμάρες, και ρεζιλεύει όλον τον κλάδο στα μάτια των σοβαρών επιστήμων.

2) Ο κ. Γιακουμακάτος χρησιμοποιεί τον όρο «ορμή μιας θρησκευτικής σέκτας», αλλά αντί να τον εφαρμόσει στην δική μου σκέψη και σ' αυτήν των φίλων μου, θα ήταν πολύ πιο σωστό να τον εφαρμόσει στους φανατισμένους ακόλουθους του «Θρησκευτικού Κινήματος Αλάνθαστης Γεωμετρίας». Μόνο μία ομάδα ανθρώπων αρνιέται με πείσμα την επιστήμη και τον επιστημονικό τρόπο σκέψης. Τα μέλη μίας θρησκευτικής σέκτας αναγνωρίζουν την «αλήθεια» αποκλειστικά από τα κυρήγματα των ψευτο ιερέων τους. Τέτοιοι άνθρωποι τυφλώνονται από την βεβαιότητα τους.

3) Τα έργα των φίλων μου Δημήτρη Πορφύριο, Léon Krier, και Christopher Alexander απορρίπτονται έτσι, αυθαίρετα, με μία ασήμαντη κίνηση του χεριού... Χωρίς καμιά εξήγηση... Όπως μία αριστοκρατική κυρία του μεσοπολέμου διώχνει μία ενοχλητική μύγα από τον καφέ που απολαμβάνει στο Αθηναϊκό ζαχαροπλαστείο Ζώναρς. Οι αριστοκράτες έχουν βέβαια το δικαίωμα να πράττουν χωρίς να δίνουν εξήγηση σε κανέναν... αποφασίζουν για τον κοσμάκη με το «έτσι θέλω». Η μήπως μπερδεύομαι τώρα με το φιλμ του Disney «Οι Αριστογάτες»; Περίεργη σύμπτωση, όμως, που βλέπω για πρώτη φορά ύστερα από δεκαετίες, το άρθρο του συνάδελφου Γιακουμακάτου γραμμένο σε Ελληνικά με πνεύματα και περισπωμένες. Τέλος πάντων, ο καθ΄ ένας έχει το δικαίωμα να συμπαθεί ή όχι τούς αρχιτέκτονες που διαλέγει με βάσει προσωπικά κριτήρια. Δεν μετράνε (τουλάχιστον γι' αυτούς μέσα στην Ελλάδα) όλα τα διεθνή βραβεία με τα οποία έχουν τιμηθεί οι φίλοι μου, τα βιβλία τους, τα κτίρια τους, οι συνοικίες που έχουν σχεδιάσει, αφού δεν ανήκουν στην σέκτα. Και όλοι οι άλλοι συνεργάτες μου σε όλον τον κόσμο πού δεν αναφέρονται εδώ; Απλώς δεν υπάρχουν, έγιναν ανεξήγητα άνθρωποι-φαντάσματα.

Μία ματιά στο τεύχος των «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων» παρουσιάζει μία εκλεκτή συλλογή έργων που υποτάσσονται στην «Γεωμετρική Καθαρότητα», σε όλες τις αναγκαίες και περιορισμένες εκφράσεις της. Οριζόντια στενά παράθυρα, γκρίζοι τοίχοι από μπετόν, πολύ γυαλί και ατσάλι, κανένα στραβό παλούκι (πολύ της μόδας σήμερα, έτσι για να φοβάσαι μήπως σού βγάλει το μάτι), όγκοι, χώροι, σχήματα, γωνίες και επιφάνειες χωρίς αρχιτεκτονικό νόημα, χωρίς λογική προσαρμογή για ανθρώπινη χρήση, απορώ πως έψαξαν όλη την Ελλάδα και όλες τις Ινδίες (!) για να βρούνε ανάμεσα σε χιλιάδες, τα λίγα κτίρια που ταιριάζουν σ' αυτό το παράξενο γούστο.

Ξέχασα να αναφέρω πως η κεντρική παρουσίαση τού τεύχους είναι το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως, ένα υπερογκώδες μεγαθήριο κακά προσαρμοσμένο, με μηδαμινό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Ίσως αυτό το τελευταίο να ήταν το κίνητρο για το απροσδόκητο ενδιαφέρον του κ. Γιακουμακάτου για μένα. Οι κριτικές μου γι' αυτό, είναι ασυμβίβαστες με την παρουσίαση του ως το σημαντικότερο δημόσιο κτίριο στην Ελλάδα των τελευταίων εκατό χρόνων. Εάν έχω δίκιο εγώ, τότε δεν δικαιώνονται όλα αυτά τα εγκώμια. Έτσι δημιουργείται η ανάγκη αναφοράς στο έργο μου με μια τακτική που αποσκοπεί να εξουδετερωθεί με ωραίο τρόπο. Μην τυχόν και κάποιος διαβάσει την κριτική μου και αναστατωθεί!

 Νίκος Σαλίγγαρος

Φωτογραφία: Ο Νίκος Σαλίγγαρος με τον Στέφανο Πολυζωΐδη στο Congress for the New Urbanism CNU XVI 2008, Austin, Texas. Ο Πολυζωΐδης ειναι ένας απο τους υδρητές τού παγκοσμίου κυνήματος New Urbanism το 1993, ενώ ο Σαλίγγαρος πρόσφατα ξεκίνησε την καινούργια πολεοδομική προσπάθεια P2P-Urbanism για την συμμετοχή κατοίκων στην πολεοδομία.