Νέο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης.Επιστολή Κ. Γ. Πατέστου

Αγαπητοί greekarchitects,
διάβασα με προσοχή το γράμμα-απάντηση(;) στο κείμενό μου για το Νέο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης. Δεν έχω να πω πολλά πράγματα, περιορίζομαι λοιπόν στα ακόλουθα:
Στην “Καθημερινή” τής 8ης Νοεμβρίου 2008, ο καθηγητής στην Αρχιτεκτονική τού ΑΠΘ Νίκος Καλογήρου, σε σημείωμά του για το Νέο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης γράφει επί λέξει:
“Σήμερα αυτή η τυπική αθηναϊκή προσέγγιση φαίνεται ίσως ξεπερασμένη αν και αποφεύγει τους κινδύνους της επιπόλαιης αρχιτεκτονικής lifestyle”. Στο κείμενο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚέΩΝ ΠόΛΙΣ 2010/08 και αναδημοσιεύεται τώρα στον ιστότοπό σας, η φράση αυτή έχει μεταλλαχθεί ως εξής:
“Σήμερα αυτή η εμμονή στην εικονογραφία ενός συντηρητικού, κατά την άποψή μου, "μοντερνισμού" φαίνεται ίσως ξεπερασμένη, αν και αποφεύγει ορισμένους κινδύνους της τρέχουσας επιπόλαιης αρχιτεκτονικής lifestyle.” Οπως όλοι μπορούμε να δούμε, το “τυπική αθηναϊκή προσέγγιση”, ως εκ θαύματος (ή μήπως πρόκειται για αυτοκριτική στην πράξη;) αντικατεστάθη από το “εμμονή στην εικονογραφία ενός συντηρητικού, κατά την άποψή μου, "μοντερνισμού"”. Η έκφραση, μάλιστα, επιχειρείται να γίνει πιό ήπια ή διαλεκτική με την πρόσθεση εκείνου τού “κατά την άποψή μου”. Γιατί εξανίσταται, λοιπόν, ο συνάδελφος; Δυστυχώς γι’αυτόν scripta manent, που έλεγαν και οι Λατίνοι. Αλλά ακόμη και στο ίδιο το γράμμα του επιμένει στην αντίληψη Βόρειοι-Νότιοι, Πρωτευουσιάνοι και Επαρχιώτες αφού, εκτοξεύοντας μάλιστα μια αντιδεοντολογική άνευ αποδείξεων κατηγορία για ιδιαίτερες προσβάσεις κάποιων ημετέρων στις αναθέσεις, λέει: “Εκ των πραγμάτων για λόγους γεωγραφικούς, πολιτισμικούς -και σε τελευταία ανάλυση μεγέθους και πρόσβασης στις αναθέσεις- θα ήταν πραγματικά αφελής η αμφισβήτηση της προφανούς βαρύτητας των αρχιτεκτόνων της πρωτεύουσας στον ελληνικό χώρο”. Το ζήτημα όμως δεν είναι αυτό, μοιάζει μάλιστα με το “άλλα λόγια ν’αγαπιώμαστε”. Ειρήσθω δε εν παρόδω, ότι τρείς σκασίλες είχα, η μία ήταν η προφανής (;) βαρύτητα των αρχιτεκτόνων της πρωτεύουσας στον ελληνικό χώρο (άλλη κακία αυτή, ο περιορισμός στον ελληνικό χώρο). Θέτω λοιπόν ευθέως το ερώτημα και περιμένω συγκεκριμένη απάντηση: Υπάρχει ή όχι τοπική προσέγγιση στην ελληνική αρχιτεκτονική και, αν ναί, από ποιούς και πώς εκφράζεται; Μπορεί κάποιος να μας περιγράψει σε αδρές γραμμές εκείνη τη “θεσσαλονικιώτικη”; Οσο για τα “νεοκλασικά κολονάκια” στα οποία αναφέρομαι χιουμοριστικά, τι να πώ; Ανακαλώ στη μνήμη μου την παλιά κινέζικη παροιμία: “Οταν το δάχτυλο δείχνει το φεγγάρι, ο ηλίθιος κοιτάζει το δάχτυλο”. Ασε δε που ουδένα κατηγορώ, αφού γράφω: “...ελπίζοντας ότι αυτή (η θεσσαλονική προσέγγιση, ΣτΣ), αν υπάρχει, δεν συμπυκνώνεται στα γνωστά κτίρια-τούρτα με τα ανεκδιήγητα «νεοκλασικά» κολονάκια (...). Προσωπικά δεν πιστεύω σε τέτοιου είδους ταξινομήσεις, αντιθέτως είμαι πεπεισμένος ότι υπάρχουν διαχρονικές, υπερτοπικές υφολογικές σχολές ή πνευματικές οικογένειες (όπως τις αποκαλούσε ο Ανρί Φοσιγιόν) με ευδιάκριτικα χαρακτηριστικά. Υπάρχουν, ασφαλώς, και εκείνοι που “κάθε Δευτέρα πρωί” (όπως χλεύαζε επιτυχώς ο Μις φαν ντερ Ρόε) ανακαλύπτουν και μιαν άλλη αρχιτεκτονική και εκείνοι, στην Ελλάδα ιδιαίτερα, που ξεκίνησαν μοντερνιστές, εν συνεχεία νεορασιοναλιστές, μετά έγιναν μεταμοντέρνοι, κατόπιν αποδομητές, ύστερα “φόλντερς”, τώρα νεομινιμαλιστές και αύριο ό,τιδήποτε, αρκεί νά΄χουν δουλειά και να μπαίνουν τα έργα τους σε κανά ιλουστρασιόν ένθετο εφημερίδας.

Ο καλός συνάδελφος θα πρέπει να διατελεί εν συγχύσει, αφού θεωρεί αντιφατικά αυτά που γράφω με την πάγια, νομίζω αρκετά τεκμηριωμένη, θέση μου για πρωτοκαθεδρία της Θεσσαλονίκης στη σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική, λόγω της πληθώρας καλών κτιρίων που υπάρχουν στην πόλη. Γεγονός που ενδυναμώνει η υλοποίηση σήμερα του κτιρίου τού Δημαρχείου καθώς και η διαμόρφωση της περιοχής του Λευκού Πύργου και η διαμόρφωση της Νέας Παραλίας και το νέο κτίριο του Μεγάρου Μουσικής. Παρ’οτι “χαμουτζής” δεν διστάζω να υποστηρίζω τη θέση μου ανοικτά, γεγονός που μου απέφερε, μεταξύ άλλων, κάποιες αντιπάθειες εκ μέρους ορισμένων “αρχιτεκτόνων τής πρωτεύουσας”.

Στο κείμενο που αναδημοσιεύεται, ο Ν.Κ. αναφέρεται σε ένα από αυτά που θεωρώ, στο επίμαχο κείμενό μου, “επιχειρήματα εντελώς γελοία - με αποκορύφωση την κατηγορία πως κρύβει τη θάλασσα!”, καλώντας σε βοήθεια τον αναπληρωτή καθηγητή στην Αρχιτεκτονική τού ΑΠΘ Ανδρέα Γιακουμακάτο. Γράφει: “Με αυτά τα δεδομένα αστικού σχεδιασμού προκύπτει ένα εσωστρεφές πολύπλοκο συγκρότημα το οποίο με τους συγκεκριμένους χειρισμούς ένταξης δείχνει ογκωδέστερο από το πραγματικό του μέγεθος, προκαλώντας συνειρμικά προσεκτικούς κριτές όπως ο Ανδρέας Γιακουμακάτος να το αποκαλούν χαρακτηριστικά ως το "τείχος της Θεσσαλονίκης". Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στο ένθετο ΒΗΜΑ2 της εφημερίδας “Το Βήμα της Κυριακής” («Το τείχος της Θεσσαλονίκης», 24-02-2008). Πράγματι, αυτό είχα υπ’οψιν μου και σε αυτό υποστηρίζεται ότι το Δημαρχείο κρύβει τη θάλασσα. Προτείνω σε κάθε ενδιαφερόμενο/η για αντικειμενική ενημέρωση να το διαβάσει προσεκτικά. Να προσθέσω μόνο ότι η συντριπτική πλειονότητα των διδασκόντων στην προαναφερθείσα Σχολή (αποτελεί φωτεινή εξαίρεση ο καθηγητής Αναστάσιος Κωτσιόπουλος) έχουν κατακρίνει το Νέο Δημαρχείο, το κείμενο δηλαδή ήταν εντελώς στο πλαίσιο της κυρίαρχης, mainstream αντίληψης στη Σχολή. Ο δε “προσεκτικός κριτής”, κατά τον Ν.Κ., Ιστορικός τής αρχιτεκτονικής Ανδρέας Γιακουμακάτος, είναι τόσο προσεκτικός, ώστε σε άλλο κείμενο στην ίδια εφημερίδα υποστηρίζει μετά πάθους την κατεδάφιση των δύο γνωστών κτιρίων επί της οδού Διονυσίου Αεροπαγίτου, πίσω από το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως. Αυτή ήταν, απ’ότι ενθυμούμαι, και η άποψη του αείμνηστου εκδότη τής εφημερίδας με την οποία, τότε, συνεργαζόταν: Τυχαίο; Δεν νομίζω!

Με εκτίμηση, Κωνσταντίνος Γ. Πατέστος, Ph.D IUAV
Καθηγητής Αρχιτεκτονικών και Αστικών Συνθέσεων Πολυτεχνείο του Τουρίνου - ΙΙ Σχολή Αρχιτεκτονικής
(εκλεγμένος Καθηγητής Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού Τμήμα Αρχιτεκτόνων - Πολυτεχνική Σχολή του ΔΠΘ)