Αρχιτεκτονική ανάμεσα σε δύο νερά

"Children aren't stupid or impercipient creatures,
but they have a benign, if also vulnerable, capacity
to enter wholeheartedly into the spirit of an invention."

Graham Swift, Making an Elephant

Εάν όμως ο θεατής κάνει αυτή την υπέρβαση και δεχτεί χωρίς ενδοιασμούς την ιστορία που η Αρχιτεκτονική εφευρίσκει και του προσφέρει, ο θεατής μπορεί να γίνει μέρος σε κάτι πραγματικά μαγικό.

Στη Λευκάδα, στο δρόμο προς το Κάστρο που οδηγεί στη φερώνυμη παραλία, καθώς και στην παραλία της Αμμόγλωσσας, βρίσκονται το παλαιό εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο του Ταμείου Αμύνης Οινοπαραγωγών Λευκάδος (Τ.Α.Ο.Λ.) και λίγο πιο πέρα το Τουριστικό Περίπτερο. Είναι ένας δρόμος που ακολουθούν πολλοί λουόμενοι το καλοκαίρι, παρκάροντας τα αυτοκίνητά τους δίπλα στον υψηλό τοίχο-κυματοθραύστη που καταλήγει στο φάρο προς το βορρά.

Μέσα στο τοπίο αυτό, η «ανακάλυψη» του Περιπτέρου μοιάζει σχεδόν σουρεαλιστική και ταυτοχρόνως μαγική. Η πρώτη εικόνα σαφώς προδίδει εγκατάλειψη και παρακμή, όμως σε εκείνον που θα σταθεί προσεκτικά και με ανοικτό μυαλό μπροστά στο κτήριο, θα δοθεί μια εικόνα άκρως ενδιαφέρουσα. Πρόκειται για ένα κτήριο βγαλμένο από την αρχιτεκτονική του Oscar Niemeyer ή του Eero Saarinen, ένα κτήριο που φέρει στην οντότητά του την πληροφορία του Μοντέρνου Κινήματος, με κυκλική κάτοψη και συνένωση συμμετρικών παραβολικών επιφανειών στο δώμα.

Μια διπλή αμφίπλευρη κλίμακα οδηγεί από το δρόμο στο στέγαστρο της εισόδου, ένα Π στον χώρο που καδράρει τη θέα του βουνού της Αιτωλοακαρνανίας με περισσότερους από έναν τρόπους. Πέντε σκαλιά πιο πάνω βρίσκεται το επίπεδο όπου εδράζεται το ίδιο το Περίπτερο - επιβλητικό, με χαρακτήρα, συμμετρία, καμπύλες γραμμές, αύταρκες, και να δίνει την εντύπωση ότι ίπταται ελάχιστα επάνω από το έδαφος. Μια μικρή ράμπα μάλλον τονίζει αυτό ακριβώς το γεγονός, παρά διευκολύνει την πρόσβαση παιδικών καροτσιών ή αμαξιδίων Α.Μ.Ε.Α. Μεγάλα ανοίγματα και η κυματοειδής στέψη του κτηρίου στο μπλε χρώμα του ουρανού θυμίζουν το πού βρισκόμαστε. Το σημείο βρίσκεται ανάμεσα σε δύο θάλασσες και προσφέρει ορισμένες από τις εντυπωσιακότερες εικόνες: το ηλιοβασίλεμα μέσα στο Ιόνιο πέλαγος, το δίαυλο από όπου περνούν κάθε είδους και μεγέθους πλεούμενα, το Κάστρο της Αγίας Μαύρας, την πλωτή γέφυρα προς την Αιτωλοακαρνανία, τον αγέρωχο φάρο επάνω στο βορεινό κυματοθραύστη, το αεροδρόμιο του Ακτίου.

Το εσωτερικό - εξίσου αν όχι περισσότερο διαλυμένο - αναπαράγει το ύφος του κτηρίου: σκαλοπάτια διατρέχουν το χώρο, διαγράφοντας μια εκτενή καμπύλη και οριοθετώντας επί μέρους περιοχές, η ψευδοροφή, έστω και κατεστραμμένη εν μέρει, θυμίζει ακόμα τις σφαιρικές μορφές της, που συνομιλούν με τον όγκο του κτηρίου. Ο χώρος μπροστά στο Περίπτερο παραμένει κενός, κρατώντας σε απόσταση τις καμπίνες και το παλαιό αναψυκτήριο που προϋπήρχαν. Ας μην ξεχνάμε ότι ακριβώς δίπλα βρίσκεται η παραλία, η άμμος, τα κύματα και ο παφλασμός τους.

Η ιστορία του κτηρίου εκφράζει και τη δυναμική του χώρου. Ήταν πάντοτε ένα σημείο διασκέδασης: ξεκίνησε ως disco «Κάστρο» τη δεκαετία του '80, κατέληξε ως εστιατόριο, αφού ενδιάμεσα φιλοξένησε και μπουζούκια. Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, δικαστικές διαμάχες, που βρίσκονται ακόμα σε εκκρεμότητα, οδήγησαν το Τουριστικό Περίπτερο σε αυτή τη θλιβερή εικόνα και την εξαθλίωση. Πλέον, μπορούμε μόνο να φανταστούμε τις καλοκαιρινές βραδιές δίπλα σε ένα φροντισμένο, όμορφο κτήριο με θέα μόνο θάλασσα και ουρανό, και το χρόνο να μετριέται μόνο με τον ρυθμό των κυμάτων. Αυτό το κτήριο - τόσο διαφορετικό από το βιομηχανικό ορθοκανονικό κτίσμα του εργοστασίου του Τ.Α.Ο.Λ. που βρίσκεται κοντά του - με την προσωπικότητα και τον αέρα που φέρνει από μια ξεχωριστή εποχή, έστεκε - στέκει ακόμα - δίπλα στη θάλασσα, στη μέση του πουθενά, στη συνέχεια του κυματοθραύστη και του φάρου. Το κτήριο μάς διηγείται μια ιστορία: για την εποχή στην οποία γεννήθηκε, για την αθωότητα με την οποία στήθηκε σε αυτό το σημείο μέσα στη φύση, για τα κύματα που έχει δει να σκάνε και να περνούν, αλλά και για το σήμερα με τα graffiti στους τοίχους του.

Ο δάσκαλος Τάσος Λιγνάδης διατύπωσε το λογικό σχήμα με το όνομα «Το Ζώον και το Τέρας»: μια οντότητα μπορεί να είναι είτε ένας ζων οργανισμός, ικανός να λειτουργήσει αυτόνομα και να εξελιχθεί, είτε ένα έκτρωμα, καταδικασμένο στη λήθη και σε μια ζωή που δεν είναι ζωή. Το κτήριο του Περιπτέρου γεννήθηκε ως μια ζώσα ύπαρξη, ένα λειτουργικό κτήριο με έναν ξεχωριστό, σπάνιο χαρακτήρα, και θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί σε ένα τοπόσημο, σε ένα αντικείμενο αξιοπρόσεκτο ως τεκμήριο μιας άλλης εποχής, σε ένα σημείο επίσκεψης ντόπιων και ξένων. Όπως ένα ζώο στο ζωολογικό κήπο, το οποίο ζει μακριά από το φυσικό του περιβάλλον, και ακριβώς ως μια ξένη οντότητα προξενεί το ενδιαφέρον. Αντιθέτως, σήμερα το Περίπτερο έχει καταλήξει να είναι ένα απολίθωμα στο βράχο: μια σχεδόν κατεστραμμένη, βανδαλισμένη οντότητα παγιδευμένη στο χώρο, ανήμπορη και άχρηστη. Το ερώτημα είναι εάν το μέλλον επιφυλάσσει μια ευνοϊκότερη τύχη στο κτήριο, εάν από αυτό το απολίθωμα είναι δυνατόν να αναβιώσει έστω και μια ρέπλικα του αρχικού κτίσματος. Άλλωστε, η μαγεία της Αρχιτεκτονικής - και η επαγγελματική διαστροφή της - έγκειται στη συγκίνηση της ανακάλυψης, στην ικανότητα να έχεις πίστη σε αυτό που βλέπεις, πέραν ακόμα και της λογικής.

της Δάφνης Σουλογιάννη, αρχιτέκτων μηχ.

Υ.Γ._[1] Το 2005, με απόφαση του (τότε) Υπουργού Πολιτισμού, η ευρύτερη περιοχή του Κάστρου της Αγίας Μαύρας χαρακτηρίστηκε  ως «αδόμητη ζώνη Α' απολύτου προστασίας». Η απόφαση συμπεριλαμβάνει την περιοχή όπου βρίσκονται το εργοστάσιο του Τ.Α.Ο.Λ. και το Τουριστικό Περίπτερο.
Υ.Γ._[2] Στις 15/8/2012, στην περιοχή διοργανώθηκε beach party, σε απόλυτη συμφωνία με τους χορούς που κάποτε γίνονταν στο Τουριστικό Περίπτερο, ανάμεσα στα δυο νερά, με θέα το φωταγωγημένο Κάστρο, υπό τους ήχους του παφλασμού των κυμάτων και των οχημάτων που περνούν επάνω στη πλωτή γέφυρα.