Διονύσης Ζήβας, Κατοικημένες αυτοβιογραφίες

Επεισόδιο 8. Συζήτηση με τον Διονύση Ζήβα.

Οι χρήστες μπορούν πατώντας την ένδειξη H.D. στον player να ενεργοποιήσουν ή απενεργοποιήσουν την υψηλή ποιότητα προβολής
Η εκπομπή αρχειοθετείται και στο GRATV (www.gratv.gr) στην ενότητα εκπομπές / Το σπίτι του αρχιτέκτονα.
greekarchitects.gr © 2014

Συνέχεια της συνέντευξης για τη κατοικία Ζήβα.
Συνομιλητές. ΑΔ: Αριστοτέλης Δημητρακόπουλος, ΔΖ: Διονύσης Ζήβας

ΑΔ: Πείτε μας αρχικά για τις ανάγλυφες μορφές στο τοιχίο μπετόν μπροστά στη σκάλα, πώς έγιναν.
ΔΖ: Η κυρία που τα σχεδίασε, τα είχε φτιάξει σε γύψο, τα βάλαμε, τα καρφώσαμε στον ξυλότυπο.

ΑΔ: Σε γύψο τα είχε βάλει, η γλύπτρια;
ΔΖ: Η γλύπτρια, τα είχε κάνει πρώτα πήλινα προφανώς, τα έχυσε μετά σε γύψο, τα έφερε, τα καρφώσαμε στον ξυλότυπο και όταν έφυγε ο ξυλότυπος, αυτή ήρθε με το καλεμάκι της, τα έσπασε όλα τα γύψινα,  και βγήκε.

ΑΔ: Το όνομα της γλύπτριας;
ΔΖ: Λέτα Νικολοπούλου ή Νικολετοπούλου μάλλον, σύζυγος ενός αρχιτέκτονα Νικολετοπούλου αν τον γνωρίζεις.

ΑΔ: Και η ιδέα πως προέκυψε;
ΔΖ: Εγώ είχα την ιδέα να βάλω ένα έργο τέχνης, να διακοσμίσω και όταν της το είπα, της ήρθε αυτή η έμπνευση.

ΑΔ: (...) έχει σχέση με λαϊκή παράδοση, είναι και κάπως σα γούρι για το σπίτι, κατά κάποιο τρόπο.

(...)

ΑΔ: Ξεκινήσατε με δεδομένο ότι οι τοίχοι (της κατοικίας σας) θα ήταν συμπαγείς, πέτρινοι;
ΔΖ: συμπαγείς, πέτρινοι, και βεβαίως αυτός (ο στατικός) έβαλε τα τοιχία που έπρεπε να βάλει, τα αντισεισμικά, για να πάρει το σεισμό.

ΑΔ: Ναι, άρα ξεκινάμε με τους τοίχους, τη στέγη ως βασικό στοιχείο, το κτιριοδομικό, το πρόγραμμα το λειτουργικό...
ΔΖ: Ναι, δηλαδή ξέραμε πως θα είναι τα υπνοδωμάτια, που θα είναι τα λουτρά.

ΑΔ: Και είχατε ξεκινήσει με τρία υπνοδωμάτια, έτσι;
ΔΖ: Ναι, το δικό μας και των 2 παιδιών

ΑΔ: Και μπήκατε στο δίλημα να το συζητήσετε με συναδέλφους;
ΔΖ: ...όχι

ΑΔ: ...όχι έ;;

(γέλια)

ΑΔ: Η σύζυγος είχε συμμετοχή;
ΔΖ: Είχε συμμετοχή, στα γυναικεία θέματα δηλαδή.

ΑΔ: Και η τοποθεσία, θα έλεγε κανείς ότι σας επηρέασε; Βέβαια είναι τόσο έντονη κλίση που είναι καθοριστική, αλλά πέρα από αυτό;
ΔΖ: Προφανώς, το πως θα εντάξεις στην πλαγιά αυτό το κτίριο...

ΑΔ: Φαντάζομαι ότι ήταν δυσπρόσιτη περιοχή εκείνη την περίοδο
ΔΖ:  Ένα καλό που είχε, την ύπαρξη αυτού του οικοδομικού συνεταιρισμού (μηχανικών), (...) εκτός ότι καταφέραμε να υπάρξει προεδρικό διάταγμα ως προς το πολεοδομικό και τα λοιπά, το άλλο σημαντικό που έγινε είναι ότι βάλαμε όλοι και κάποιο ποσό για να υλοποιηθεί.

ΑΔ: Ααα, και υλικά δηλαδή
ΔΖ: Ναι ναι

ΑΔ: Οι δρόμοι φαίνεται να έχουν ρυμοτομία, κανονικά
ΔΖ: (...) όχι γίνανε όλα νόμιμα, όπως έπρεπε, όπως και σήμανση, τα στοπ κλπ. Τα κάναμε όλα με δικά μας χρήματα

ΑΔ: Και η ημερομηνία που υλοποιήθηκε αυτό το σπίτι;
ΔΖ: Το '77, το '77 με '80, ξεκίνησε το '77 και το '80 μπήκαμε μέσα.

ΑΔ: Υπάρχει μια παράδοση, ας το πούμε, μοντέρνων κατοικιών στην ακτογραμμή προς το Σούνιο...
ΔΖ: Ναι ναι, καλά, υπάρχει

ΑΔ: Υπάρχει η κατοικία, του Κωνσταντινίδη, του Βαλσαμάκη, και άλλες περιπτώσεις ή περιοχές. Σας απασχόλησε καθόλου τι έκαναν οι συνάδελφοι;
ΔΖ: (Κενό) όχι, εγώ είχα πάρει τις αποφάσεις μου και απλώς έπρεπε να βρώ τον καλύτερο τρόπο για να τις προχωρήσω.

ΑΔ: Εκείνη την περίοδο υπήρχε και το θέμα της ανόδου του μεταμοντέρνου... σας ...
ΔΖ: Ααα, όχι!

ΑΔ: Δες σας επηρέασε καθόλου, έτσι;
ΔΖ: Καμμία σχέση

ΑΔ: Ήταν καθοριστικό γεγονός και στη Νεοελληνική αρχιτεκτονική
ΔΖ: Σε κάποιους

ΑΔ: Υπήρχε κάποια προκατάληψη στο Πολυτεχνείο εκείνη την εποχή για τις στέγες π.χ.; γιατί οι πιο «συνταρακτικά» μοντερνιστές (...)
ΔΖ: Τι;

ΑΔ: Τη φοβούνται, την εξετάζουν ανάποδα, θεωρούν ότι όσο μπορείς, προσπαθείς να την αποφύγεις
ΔΖ: Τι;

Η αλήθεια είναι ότι η στέγη είναι το πλεόν στοιχειώδες τμήμα μιας κατοικίας, από το σχέδιο ενός μικρού παιδιού για το στερεότυπο ή αρχέτυπο της κατοικίας. (...) Ρωτάω για το σχεδιασμό γιατί υπάρχει το ζήτημα ότι πολλοί αρχιτέκτονες μπλέκονται, μέσα στο σχεδιασμό της δικής τους κατοικίας, με πάρα πολλές επιλογές και μετά υπάρχει και το δίλημα κατά πόσο μπορεί κανείς να καταλήξει και να νιώσει και βολικά με το αποτέλεσμα. (...) Ίσως αυτά είναι και υστερικές εκδοχές ή έπιπλοκές μιας ύστερης εποχής. Νεώτερα στοιχεία.

ΔΖ: Ναι ναι, δεν (...) αυτά τα πολύ θεωρητικολο-τέτοια, τα βάζ:ω στην άκρη, και δε με απασχολεί καθόλου. Ξέρω ότι πρέπει να φτιάξω ένα κτίριο για να ανταποκριθεί, αυτό το κτίριο, σε κάποιες ανάγκες. Τίποτα άλλο. Λοιπόν βάλτα κάτω, βρές τον τρόπο σύνθεσης, πως θα βγεί με την πρώτη, δεύτερη, τέταρτη, κάνε τις αναλύσεις σου, βρές τα μεγέθη, και κάτσε κάντο, κάτσε και πιάσε που λένε, το μολύβι και σχεδίασέ το.

ΑΔ: Πειθαρχημένα!
ΔΖ: Έ, μα!

ΑΔ:(γέλια)
ΔΖ: Τώρα, αν αυτό, ο τρίτος που θα το δεί, θα πεί είναι αυτό, ή είναι μεταμοντέρνο, ή δεν είναι ή είναι ... α, αδιαφορώ πλήρως.

ΑΔ:Καταπληκτικό, αυτό είναι θείο δώρο.
ΔΖ: Αδιαφορώ τελείως.

ΑΔ:Βέβαια η ερώτηση που προκύπτει από αυτά, επειδή έχετε και αυτή τη σχέση με το ίδρυμα Μιχελή, όλη τη προσέγγιση της αισθητικής του Μιχελή.
ΔΖ: (...) άντε πάλι

ΑΔ: Ναι, να τα διαχωρίσουμε βέβαια.
ΔΖ: Ο Μιχελής κάνει τη θεωρία, εξετάζει την πραγματικότητα, ερμηνεύει τα φαινόμενα, βγάζει συμπεράσματα, μιλάει για την κλίμακα, για το ήθος, για το ρυθμό, για/για/για, αν κάτσεις λοιπόν και διαβάσεις και καταλάβεις περί τίνος πρόκειται, απο εκεί και πέρα, αυτά θα σου β-γ-ο-ύ-ν-ε (έμφαση) την ώρα που σχεδιάζεις.

ΑΔ: Χωρίς πολύ άγχος;!
ΔΖ: Δε θα κάτσεις την ώρα που σχεδιάζεις να πείς άαα, τι λέει σε αυτό το σημείο, στο κεφάλαιο 5 ο Μιχελής (...) ό,τι και να λέει, ή το κατάλαβες είτε όχι.

ΑΔ: Ναι, άρα όταν κάθεται και σχεδιάζει κανείς, είναι, θα έλεγε κανείς, μια λογική διεργασία, και...
ΔΖ: Ανταπόκριση μπρός και πίσω με το χαρτί...

ΑΔ: Με το χαρτί, ναι... Και ταυτόχρονα αυτό που λέμε ότι είναι μια βιωματική, αυτοβιογραφική διαδικασία απο εκεί γιατί έχεις αφομιώσει μέσα σου;
ΔΖ: Υποτίθεται

ΑΔ:Ναι όσο έχεις τις επιρροές, τις επιλογές, και τις θεωρίες, και ως συνέπεια αυτού, πράττεις.
ΔΖ: Ναι

ΑΔ:Και έχετε δεχτεί κριτική γι' αυτό το σπίτι;
ΔΖ: (...) όχι, όχι, άλλωστε εκτός από τους πολύ στενούς μου φίλους και συγγενείς, δεν είναι γνωστό.

ΑΔ: Μέσα από το έργο σας, βέβαια το οποίο αναφέρεται κυρίως στην ακαδημαϊκή κλίμακα, και κυριώς στην αστική παρέμβαση στην Πλάκα, αλλά αν μιλήσουμε για σχεδιαστικό έργο σε αυτή την κλίμακα, την κτιριακή, αν μιλήσουμε για το συγκεκριμένο έργο, πως συγκρίνεται με άλλα παρόμοια έργα σας στην ίδια κλίμακα;
ΔΖ: Ααα, όχι δεν συγκρίνεται... άλλο να φτιάξεις ένα εξοχικό σπίτι στην Ανάβυσσο, και άλλο να φτιάξεις ένα κτίριο γραφείων στην οδό Ασκληπιού.

ΑΔ: Καλά βέβαια, αλλά στην κλίμακα της κατοικίας για άλλους πελάτες;
ΔΖ: (...) έχω κάνει μια δουλειά εδώ πάλι στη Σαρωνίδα, είχα κάνει πολύ παλιά ένα μικρό σπίτι στην Αθήνα, στην Πολιτεία επίσης είχα κάνει ένα μικρό σπίτι, και κάπου εκεί τελειώνει η σχέση μου με την κατοικία.

ΑΔ: Τα οποία συγκρίνονται σχεδιαστικά;
ΔΖ: Τα οποία σχεδιαστικά έχουν μεγάλες συγγένειες.

ΑΔ: Τη σύγχρονη αρχιτεκτονική πώς τη βλέπετε να εξελλίσεται; Και στην Ελλάδα, αλλά και σε σχέση με τη Σχολή (Ε.Μ.Π.); Και σε διεθνές επίπεδο;
ΔΖ: Τώρα αυτή είναι πολύ μεγάλη ερώτηση!

ΑΔ. Αν θυμάστε είχαμε αναφέρει και το ζήτημα πως η μοντέρνα αρχιτεκτονική, έχει αναζοπυρωθεί το ενδιαφέρον γι αυτή, γεγονός που έχει σχέση με τη λογική αυτή της επικαιρότητας (...) ως υπερπολυτελείς κατοικίες τουλάχιστον ...
ΔΖ: Κοίταξε, κοίταξε, αυτές τις υπερπολυτελείς κατοικίες με τα σαλόνια των 100 τετραγωνικών ή των 500 τετραγωνικών, με τις πισίνες, με τα αυτά, μου λέει η φίλη της η γυναίκας μου που έρχεται σπίτι για τις δουλειές και μας διηγείται, ρωτάει πως τα καθαρίζουν, τα βλέπει, και είναι μορφωμένη κοπέλα, έχει σπουδάσει στη χώρα της, τα βλέπει και δυσκολεύεται να καταλάβει την ανάγκη αυτών των τετραγωνικών. Πέρα αυτών, εγώ δεν τα εγκρίνω, τέτοια υπερβολή (...) ευτυχώς, δε μου ζητήθηκε κάτι τέτοιο, τέτοια υπερβολή, άλλωστε δε συχνάζω σε κύκλους που να έχουν τέτοια θέματα.

ΑΔ: Τέτοιες εμμονές;
ΔΖ: Ο σχεδιασμός της κατοικίας, τώρα στο λέω, ξεκινάει με κάποιες κατευθυντήριες, μια κλίμακα, προέρχεται από ένα κύκλο, έχεις ένα φίλο, μια φίλη, μια εμπιστοσύνη, και σου λέει, έλα σε παρακαλώ, έχω ένα οικόπεδο στο τάδε μέρος,να μου φτιάξεις την κατοικία μου. Πρώτα πρώτα, τα διαδικαστικά στοιχεία, τι πρέπει να βάλεις μέσα, για πόσα δωμάτια μιλάμε, για πόσα τετραγωνικά, πόσα υπνοδωμάτια, σαλόνι, τραπεζαρία κλπ. και, με βάση αυτά τα δεδομένα, τα λέει αυτός στον αρχιτέκτονα (...) ρωτάει ο αρχιτέκτονας: ρε παιδί, θέλεις δωμάτιο υπηρεσίας; Θέλεις αυτό ή δε θέλεις. Ο αρχιτέκτονας τα παίρνει αυτά. Από κει και πέρα ξεκινά η διαδικασία, πώς απέναντι στο μη-αρχιτέκτονα, θα καταλάβει αυτό που του λέει ο αρχιτέκτονάς του, και θα του αρέσει ή δε θα του αρέσει. Αυτά είναι δύσκολα πράγματα.

ΑΔ: Ναι δύσκολα.
ΔΖ: Και γίνονται ακόμη δυσκολότερα, όταν ο εντολέας, νομίζει ότι είναι αρχιτέκτονας, και ειδικά οι σύζυγος. Η οποία έρχεται και λέει, ξέρω 'γώ, έχει πάει στο σπίτι μιας φίλης της, ή έχει δεί κάτι στον κινηματογράφο, και σου λέει, έτσι το θέλω. Κάτσε κυρά μου, κάτσε να δούμε αν κολλάει αυτό που μου λές. Έτυχε κάποτε, στη δύση της καρριέρας μου, ένας πολύ συμπαθητικός και φίλος, ο οποίος αγόρασε ένα ημιτελές σπίτι, αγόρασε το καραγιαπί, και ήρθε και μου είπε, κοίταξε να δείς, αυτό είναι. Του είπα, κοίταξε να δείς, θα μου κάνεις μια χάρη. Θα συζητήσουμε ότι θέλετε, όοοσο θέλετε, εσύ και η γυναίκα σου. Αλλά από τη στιγμή που θα το συμφωνήσουμε, η γυναίκα σου δε θα ξαναπατήσει στο γραφείο. Αυτός ήξερε τι του 'λεγα, ήξερε απολύτως τι έλεγα.

ΑΔ:τη γνωρίζατε;
ΔΖ: Πώς δε τη γνώριζα. Επειδή τη γνώριζα έλεγα. Λοιπόν, στο τέλος έκανα το εξής γιατί με πιάσανε και κάποιες τύψεις. Όχι επειδή το ζήτησε αλλά επειδή εμένα με πιάσανε κάποιες τύψεις. Λοιπόν, της είπα, στο δωμάτιο σου, στο μπουντουάρ, γιατί είχε και μπουντουάρ, και στο μπάνιο, θα κάνεις ό,τι θες εσύ.

ΑΔ: Οπότε την κερδίσατε.
ΔΖ: Δεν πατάω εγώ εκεί . Οπότε και έρχεται.

ΑΔ: Ναι είναι δύσκολες. Και είναι και πως η σχέση μεταξύ του ζευγαριού μεταφέρεται στον αρχιτέκτονα ίσως με τον πιο βεβαρυμένο τρόπο. Είτε περισσότερο λόγο έχει ο ένας ή ο άλλος, και ποια είναι η ισορροπία, ... η επικοινωνία διακατέχεται από αυτό το στοιχείο, και το εισπράττει ο αρχιτέκτονας, ο οποίος (...) προφανώς είναι πολύ ευαισθητοποιημένοι για την κατοικία τους. Γιατί υπάρχουν και ζευγάρια που είναι ανύπαρκτη η παρουσία του ανδρός, μόνο τύποις υπάρχει αλλά δε συμμετέχει.
ΔΖ: Οι άνδρες πολλές φορές βαριώνται και λένε, έλα μωρέ κάνε ό,τι θέλει τώρα, κι εντάξει.

ΑΔ:Δε το αντιλαμβάνονται ότι θα ζήσουν και αυτοί μέσα. Ως προς τα υλικά, τι είχατε αποφασίσει, φαντάζομαι ότι αυτή η κατασκευή είναι κάτι σπάνιο και στα άλλα σπίτια που φτιάξατε.
ΔΖ: Ναι

ΑΔ: Είναι μοναδικό έτσι;
ΔΖ: Μοναδικό... Αν μπορούσα θα δούλευα με αυτά

ΑΔ: Πως θα βλέπατε τη χρήση μεταλλικών κατασκευών για το σκελετό;
ΔΖ: Θετικά, απολύτως θετικά θα έλεγα.

ΑΔ: Προσωπικά με ενδιαφέρει το υλικό γιατί γίνεται πολύ πιο γρήγορα, αξιόπιστα.
ΔΖ: Και γρήγορα και αξιόπιστα

ΑΔ: Απλά είναι άλλη η γήινη παρουσία.
ΔΖ: Είχαμε κάνει χρήση μεταλλικού στη Ζάκυνθο, λόγω σεισμού.

ΑΔ: Στη Λευκάδα όλα τα καμπαναριά είναι μεταλλικά.
ΔΖ: ά όχι στη Ζάκυνθο είναι πέτρινα.

ΑΔ: Είναι μεταλλικά γιατί πέφτανε και δε γινόταν να τα ξαναχτίζουν με πέτρα, κι έχουν εκείνους τους σφυρήλατους ίλους, τα καρφιά, τα υπερβολικά διαγώνια μέλη, θυμίζουν μικρούς πύργους του Άιφελ. (...) Γι'αυτό που σας ρώτησα για τη Νέα Ελληνική Αρχικτεονική, ποιά είναι η θέση σας;
ΔΖ: Νομίζω ότι είμαστε λίγο μπερδεμένοι (γέλια), είμαστε λίγο μπερδεμένοι.

Στο τέλος της συζήτησης έγινε ένας διάλογος για συγκεκριμένα κτίρια, όπως της Interamerican και της Εθνικής Τράπεζας στη Συγγρού όπως και για το Μουσείο Ακρόπολης.

Σε πολλές περιπτώσεις το ζήτημα του "σχεδιάζω για τον εαυτό μου" ανέρχεται ως μια ξεχωριστή κατηγορία αρχιτεκτονικής στην οποία ο δημιουργός αντιμετωπίζει το "εγώ" του υπό διαφορετικό πρίσμα, παράγοντας έργο υπό ιδιαίτερους όρους - φιλοσοφικούς, ιδεολογικούς, τεχνικούς, ή άλλους - συχνά αντιμετωπίζοντας αδιέξοδα,  είτε προσωπικής ή ψυχολογικής φύσεως. Ενώ ανιχνεύονται διάφορες εκδοχές σχέσεων του αρχιτέκτονα - επαγγελματία ή αυτόκλητου ερασιτέχνη - με το σπίτι του, είναι κοινός τόπος η κάποια έννοια «κρίσης» σε μια πορεία τεκτονικής πραγμάτωσης του υποσυνείδητου, της «αναγέννησης στην πέτρα» κατά τον πρωτοπόρο της ψυχανάλυσης και αυτόκλητο αρχιτέκτονα Κάρλ Γιούνγκ. Τα έργα αναπόφευκτα εκφέρουν βαθύτατη ψυχαναλυτική αξία, ως διαδικασία σχεδιασμού που εξελίσσεται ως ένα είδος αυτο-ανάλυσης. Η σχέση του ιδιοκτήτη/κατοίκου με το κτήριο-έργο του είναι μια ξεχωριστή αφήγηση η οποία εξελίσσεται σε βάθος χρόνου ως μια ανοιχτή και συνεχής αλληλεπίδραση δημιουργού και δημιουργήματος.

Στην παρούσα σειρά συζητήσεων υπό το γενικό τίτλο «κατοικημένες αυτοβιογραφίες» στόχος είναι η καταγραφή αυτής της εμπειρίας διαβίωσης στο "ίδιο" δημιούργημα, της ιστορικής διαδρομής και των εκδοχών της· η κατάθεση μαρτυρίας από εκπαιδευμένους αρχιτέκτονες που έχουν βιώσει σε χρονικό βάθος την εμπειρία της δημιουργίας του οίκου τους. Το ζήτημα της εξέτασης της αρχιτεκτονικής ως αυτοβιογραφία και της αυτοβιογραφίας ως αρχιτεκτονικό θέμα είναι ένα θεωρητικό αντικείμενο το οποίο εισαγάγει ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Δημητρακόπουλος (ετοιμάζεται η έκδοση ενός πρώτου βιβλίου στο θέμα άμεσα) και που έχει συζητηθεί ανεπαρκώς ή και καθόλου ως τώρα στα πεδία της αρχιτεκτονικής κριτικής, ιστορίας και θεωρίας, διεθνώς.

Αριστοτέλης Δημητρακόπουλος
Στο πλαίσιο της τηλεοπτικής σειράς του GRATV που επιμελείται και παρουσιάζει ο Αριστοτέλης Δημητρακόπουλος.

Ο Διονύσης Α. Ζήβας γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Μεγάλωσε στην Αθήνα και σπούδασε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ. Πολυτεχνείου, από όπου έλαβε το δίπλωμά του το 1953. Το 1958 διορίσθηκε άμισθος και το 1960 έμμισθος επιμελητής στην έδρα της Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας και Ρυθμολογίας, με τον καθηγητή Π. Α. Μιχελή. Η "Αρχιτεκτονική της Ζακύνθου" αποτελεί τη διδακτορική διατριβή του, που εγκρίθηκε από τη Σχολή το 1970. Το 1972 εξελέγη έκτακτος καθηγητής των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων και το 1978 τακτικός καθηγητής στην ίδια Έδρα. Διετέλεσε διευθυντής του Σπουδαστηρίου Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων του Ε.Μ.Π. από το 1973 μέχρι το 1996. Εξελέγη Κοσμήτωρ της Σχολής Αρχιτεκτόνων για δύο διετίες, από το 1979 μέχρι το 1983 και πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων για τρεις διετίες, από το 1989 μέχρι το 1995. Απεχώρησε το 1996 λόγω ορίου ηλικίας και από το 1997 είναι ομότιμος καθηγητής της Σχολής. Διετέλεσε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιονίου Πανεπιστημίου κατά τα έτη 1984-89 και 1993-98.

Έχει δημοσιεύσει την "Αρχιτεκτονική της Ζακύνθου" (εκδ. ΤΕΕ 1970, 1984, 2002) και τις "Προβιομηχανικές αγροτικές εγκαταστάσεις στη Ζάκυνθο" (εκδ. ΠΤΙ-ΕΤΒΑ 2000) καθώς και πολλές μικρότερες εργασίες για τη Ζάκυνθο και τα Επτάνησα. Περισσότερες εξ' άλλου από εβδομήντα εργασίες του είναι δημοσιευμένες σε επιστημονικά περιοδικά, πρακτικά εθνικών και διεθνών συνεδρίων και σε συλλογικές εκδόσεις. Σχετικά πρόσφατα εκδόθηκε το βιβλίο του "Τα μνημεία και η πόλη" (Libro 1997, α΄ εκδ. Λυρούδιας 1991). Στα πλαίσια του Σπουδαστηρίου των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων έχει διευθύνει δώδεκα ερευνητικά προγράμματα για θέματα αρχιτεκτονικής και θέματα προστασίας και διατήρησης ιστορικών οικισμών και ιστορικών κέντρων πόλεων, θέμα με το οποίο έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί. Επικεφαλής ομάδων μελέτης για την προστασία και την αναβίωση της Πλάκας από το 1973 μέχρι σήμερα, έργο το οποίο τιμήθηκε το 1982 με το μετάλλιο της Europa Nostra. Το 1993 εξ' άλλου του απονεμήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης το Βραβείο Gottfried von Herder για το σύνολο του έργου του. Έχει μετάσχει σε περισσότερα από εξήντα εθνικά και διεθνή Συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει παρουσιάσει ισάριθμες ανακοινώσεις.

Είναι μέλος του ΤΕΕ, του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας, του Κέντρου Μελετών Ιονίου, του ICOMOS και άλλων επιστημονικών ενώσεων. Έχει επανειλημμένα εκλεγεί στο Δ.Σ. του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, του οποίου διετέλεσε Πρόεδρος το 1965, στην Αντιπροσωπεία του ΤΕΕ και την Επιστημονική Επιτροπή των Αρχιτεκτόνων του ΤΕΕ. Έχει εκλεγεί Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ενώσεως Αισθητικής ("International Association of Aesthetics") για την τριετία 2001-2004 και είναι Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής και του Ιδρύματος Παναγιώτη και Έφης Μιχελή.