ΖΩΝΗ -- το βιο-πολιτικό βάθος του συνόρου

εξαίρεση και κανόνας -- και λίγα λόγια περί camping

Η "ζώνη", επίσης, μπορεί να νοηθεί ως "εξαίρεση" μέσα σ' έναν γενικό κανόνα χρήσης του χώρου. Κι απ' αυτήν τη σκοπιά, είν' ένας "χώρος εξαίρεσης". Η έννοια της "εξαίρεσης", όπως είδαμε, είναι κιόλας ένα φάσμα καταστάσεων -- μεταξύ κοινωνικής προνομίας και κοινωνικού αποκλεισμού. Αλλά πού καταλήγει αυτός ο μέγιστος βαθμός διαφοροποίησης, όπου κανόνας πλέον γίνεται η ...εξαίρεση -- κι όταν ο κανόνας, αντίθετα προς το κοινώς λεγόμενο, είν' αυτός που ...επιβεβαιώνει την εξαίρεση; Όταν, λοιπόν, η εξαίρεση κατακλύζει τον κανόνα, όταν το "ειδικό" γενικεύεται πολλαπλασιαζόμενο -- ε τότε, τι είναι πια το "γενικό" ή ο "κανόνας";

Σ' αυτήν την "κατάσταση εξαίρεσης" (ενός "ειδικού νομικού καθεστώτος"), κατά την οποία δεν ισχύουν το γενικό δίκαιο κι οι κανονικοί του νόμοι που προσδιόριζαν μια πρώην χωρική-διοικητική-κ.ά. "ενότητα", βρισκόμαστε σε μια ενδιάμεση κατάσταση, κάπου ανάμεσα στην (ορθολογική) ικανότητα διάκρισης και την γενική αδιακρισία. Να το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της ζωνικότητας: η διακριτική ευχέρεια!

Η κατάσταση αυτή μπορεί να 'ναι στατική, αλλά της πάει στις μέρες μας να γίνεται δυναμική. Εδώ υπεισέρχεται η διάσταση του χρόνου, για την ακρίβεια: της ταχύτητας. Όχι μόνο στο προφανές επίπεδο της μεταφοράς ή μετάδοσης, αλλά κυρίως στην ένταση κι εντατικοποίηση των διαδικασιών διαχείρισης-διεύθυνσης του χώρου. Το "ειδικό", δηλαδή, στην "ειδική χρήση" και στο "ειδικό νομικό καθεστώς", προσλαμβάνει έναν επιπλέον βαρύνοντα τόνο εκτάκτου και επείγοντος. Εξ ου, η ζωνικότητα ως κατάσταση του χώρου είναι (πρέπει να είναι) ενεργός, διαφορετικά μεταπίπτει σε κάποια μορφή "ζωνοποίησης" ή "θεματοποίησης" -- εκφυλισμένων "ενεργειακά"...

"Επείγοντα μέτρα" και "διαδικασίες του κατεπείγοντος" (ακόμα και "συνοπτικές διαδικασίες"), "έκτακτη χρήση" κι "έκτακτη ανάγκη", συναποτελούν μ' άλλα λόγια την "κατάσταση (ή κράτος) εξαίρεσης" ("state of exception"). Υπ' αυτούς τους (πιεστικότατους) όρους, οι αντιθετικοί πόλοι του φάσματος της εξαιρετικότητας και της απορριπτικότητας μπορούν να συγκλίνουν, να στραφούν-κατά αλλήλων -- με αποτέλεσμα, σε πρώτη φάση, την αβεβαιότητα περί των "αξιών" που αντιπροσώπευε μέχρι κάποια στιγμή το προϋφιστάμενο (αξιολογικό) φάσμα. Κάτι σαν βραχυκύκλωμα που επιφέρει το "fast track" στον κύκλο ή το διάγραμμα των διαδικασιών: μισό βηματάκι πριν την πάντα επικρεμάμενη, επί δικαίων και αδίκων, κήρυξη "κατάστασης έκτακτης ανάγκης".

Γίνεται, βέβαια, κάποια διάκριση μεταξύ "πραγματικής" ("real") και "φανταστικής" ή "πλασματικής" ("fictious") κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Της οποίας, ωστόσο, διάκρισης, τα όρια γίνονται όλο και πιο ασαφή, φασματοποιούνται. Η διαχείριση-διεύθυνση του χώρου επιτελείται, πλέον, κάτω απ' το φάσμα μιας οιονεί "κατάστασης έκτακτης ανάγκης", καθ' όσον το "οιονεί" είν' επαρκές για την "ηνιόχηση" των φαινομένων χωρίς να χρειαστεί να φτάσει να γίνει "πραγματικό". «Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης τείνει όλο και περισσότερο να εμφανιστεί ως το κυρίαρχο παράδειγμα διακυβέρνησης στη σύγχρονη πολιτική» (Agamben).

Αλλ' ακόμα κι αν (καθημερινά στο εξής) η επίκληση της "έκτακτης ανάγκης" γίνεται μεταφορικά, επιλεκτικά, προ-οικονομητικά, [εκ-βιαστικά], όλα τα σημεία δείχνουν ότι «ήρθε για να μείνει». Ακόμα κι αν, θεωρητικά μιλώντας, δεν θα μπορούσε να βρεθεί κάπου ικανός λόγος συναγερμού, είν' αρκετή πλέον η (παγκοσμιοποιημένη και παγκοσμιοποιητική) "περιβαλλοντική απειλή" [σύστοιχη με την "τρομοκρατική απειλή"] για να δώσει όλα τα προσχήματα του εκτάκτου (κηρυγμένου ή ακήρυχτου). [Έτσι, τι μπορεί να θεωρηθεί "συμβάν", για την "ενεργοποίηση" των βαλβίδων ασφαλείας-κινδύνου έναντι μιας καθεστωτικής/συστημικής ..."default", είν' ένα ζήτημα που συζητιέται πολύ, τελευταία, απ' τους "δόκτορες του spin".]

Χώροι (περιοχές, χώρες) έκτακτης χρήσης, λοιπόν, σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης (κηρυγμένης ή μη, προσχηματικής ή πραγματικής, "παραμετροποιημένης" σε κάθε περίπτωση). Ένα γενικευμένο καθεστώς εξειδίκευσης κι αποκλειστικότητας (καθεστώς γενικευμένης εξαίρεσης, ανεξαρτήτως εξαιρετικότητας ή απορριπτικότητας), που διαπερνά όλα τα επίπεδα διαχείρισης-διεύθυνσης του χώρου σ' όλο το φάσμα του κοινωνικού και πολιτικού: νομικό, οικονομικό, υγειονομικό, αστυνομικό και στρατονομικό, επιστημονικό-τεχνολογικό, κτλ. Καθεστωτοποίηση του ίδιου του χώρου (και του χρόνου), απαλλαγμένου από τις περιπέτειες της χρήσης και του νόμου, ένας χώρος αδιαφορίας, αδιακρισίας, μια ζώνη απροσδιοριστίας, τελικά.

Επίσης, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για βαθμούς "ελευθερίας" ή "αβεβαιότητας", που περιέχονται σε κάθε περίπτωση του "ειδικού" (από τη χρήση μέχρι το νομικό πλαίσιο), που διαθέτει για τον εαυτό της η "διακριτική ευχέρεια". Γι' αυτό η "ζώνη", τελικά, είναι μια περιοχή κατ' εξοχήν εφαρμογής ενός νεο-οργουελικού Doublethink, όπου η αντιστροφή κι η διαστροφή των σημασιών και των νοημάτων μπορούν να πάρουν την πιο ειρωνική, τραγελαφική, μακάβρια τροπή τους που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, χωρίς οπωσδήποτε ν' αποκλείονται και οι ..."καινοτομίες".

Από τις αρχές του '90 ακόμα, όταν συνέβηκε αυτό που ονόμασε ο Baudrillard "απόψυξη της Ανατολικής Ευρώπης", ο Agamben εξετάζοντας την υποδοχή από τη Δύση των πρώτων εκροών γυμνής ζωής, αναγνώρισε σ' αυτές την προπομπή (μια "πρωτοπορία") που αργά ή γρήγορα θα την ακολουθούσε κι η ..."κοινωνία των πολιτών", με τη σειρά της. Τα πρώτα "κέντρα υποδοχής" και "μέτρα αποτροπής" έδιναν τον τόνο της "νέας εποχής" και της "νέας τάξης πραγμάτων" υπό ένα νεο-φιλελεύθερο καθεστώς παγκοσμιοποιούμενης "έκτακτης ανάγκης", πολύ πριν το 2001 και την εξαπόλυση της "Πατριωτικής Δράσης" ("Patriot Act") από την μεταψυχροπολεμική υπερδύναμη προς όλον τον πλανήτη, μα πριν απ' όλα προς το εσωτερικό της.

Ως "παράδειγμα" ενός απολύτου βιο-πολιτικού χώρου που προαναγγέλλονταν, όπου αναστέλλεται η ισχύς του νόμου στ' όνομα της "έκτακτης ανάγκης" και προκύπτει ένας χώρος εξαίρεσης (και μια κατάσταση εξαίρεσης), ο Agamben χρησιμοποίησε μια έννοια με άκρως βεβαρημένο παρελθόν: το camp. Χώροι καταναγκαστικής συγκέντρωσης-εγκλεισμού, πολιτικά στρατόπεδα καθαρής βίας, αποστρατικοποιημένες περιοχές ...στρατιωτικού νόμου: χώροι γενικής απροσδιοριστίας. Όπου η "διακριτική ευχέρεια" καταλήγει σε "ευχέρεια αδιακρισίας" μιας εκτελεστικο-επιχειρησιακής εξουσίας, που 'χει ως αποτέλεσμα τη σύγκλιση του πολιτικού βίου και της γυμνής ζωής σ' ένα βιο-πολιτικό καθεστώς αβεβαιότητας, μη αποφασιμότητας κι αδιαχωριστότητας (μεταξύ "πολιτικού βίου" και "γυμνής ζωής").

Από μια άποψη, παραφράζοντας τον Agamben, θα μπορούσαμε να πούμε ότι "ζώνη" είναι ο σχετικός (όχι ακόμα απόλυτος) βιο-πολιτικός χώρος, όταν η "κατάσταση έκτακτης ανάγκης" είναι ακόμα "πλασματική" (όχι ακόμα ακριβώς "πραγματική"). Εννοείται ότι, όταν η "κατάσταση" γίνεται "πραγματική", τότε η "ζώνη" καταλήγει ...camp. Ή καταλήγει 'Έσχατη Ζώνη" (έκφραση του Ballard) -- ή, όπως αλλιώς θα ονομαστεί, αυτός ο μετα-πολιτικός χώρος αυθαιρεσίας της εξουσίας πέραν της περίφημης "αρχής του διαχωρισμού των εξουσιών" (θεμέλιο της μπουρζουαστικής Δημοκρατίας και καμάρι του Διαφωτισμού), συνυφασμένος πλέον με τη μεταφυσική των "Αγορών" (που απλώς "αντιδρούν" στις βουλές των υπηκόων τους). Όχι και τόσο μακριά, όσο φαίνεται, από τις "μηντιακές ζώνες" και τη "νοθευμένη" ("impure") βία της μηντιοκρατούμενης καθημερινότητας (σύμφωνα με την ανάλυση του Grusin περί "μηντιακότητας" και "προ-δια-μεσολάβησης").

Εξελίσσοντας τον κατάλογό μας του πρώτου μέρους περί "ζώνης", θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για "ζώνες αιχμής" και "περιοχές υψηλής ζωνικότητας". Για τη "στρατηγική" σημασία που αποκτούν οι "ζώνες", όταν αυτές αναπτύσσονται "πιλοτικά" κι "επιδεικτικά", σε σχέση με υφιστάμενες διαχωριστικές γραμμές, αλλά και τα πάσης μορφής και κατηγορίας όρια. Όταν, για να φέρουμε το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, οι κοινωνιολογικές έννοιες του "ιδιωτικού" και του "δημόσιου" τίθενται σχεδόν καθ' ολοκληρίαν κάτω απ' την κυριαρχία της "ιδιωτικής" οικονομίας, σε βάρος του πάλαι ποτέ "δημόσιου" συμφέροντος... [Κι εκείνο το "διαλεκτικό ξεπέρασμα των αντιθέσεων του χώρου", απ' τον Lefebvre μέχρι τον Παπαδολαμπάκη, που 'χει σήμερα κυριολεκτικά διαστραφεί απ' την αέναη κυκλοφορία των "Κεφαλαίων" και την παντοκρατορία των "Αγορών"!;]

Κι από την άλλη, συμπληρωματικά, "ζώνες υψηλής διασυνδεσιμότητας", που παραπέμπουν στη μορφή του δικτύου -- κι, επομένως, να μιλήσουμε για "δίκτυα υψηλής ζωνικότητας". Χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα "δίκτυα κρισίμων εξαρτήσεων", όπως λέγονται, μεταξύ ζωνών ζωτικού ενδιαφέροντος (ενός "κράτους", μιας "εταιρείας", κ.ά.) σ' υπερεθνική και παγκόσμια κλίμακα. Ένα τέτοιο δίκτυο ζωνών είναι δυνατόν να περιλαμβάνει απομακρυσμένες γεωγραφικά περιοχές εξόρυξης ή άντλησης πρώτων υλών, παραγωγής ενέργειας, ανάπτυξης προωθημένης γνώσης και κάθε είδους πόρου (φυσικού ή ανθρώπινου) ζωτικής σημασίας.

Μπορούμε, μετά απ' όλ' αυτά, να διατυπώσουμε τη διπλή λειτουργία της ζώνης (και τη διπλή λογική της ζωνικότητας), που έγκειται: αφ' ενός στη διάλυση, διάσχιση κάθε μέχρι σήμερα συμπαγούς οντότητας (εδαφικής, χωρικής ή άλλης), εξειδικεύοντας περιοχές, εγκαθιστώντας νέους φραγμούς ή σύνορα, θέτοντας όλο και πιο επιμεριστικούς όρους και κανόνες, κι αφ' ετέρου στη διάνυση ορίων, διεύρυνση συνόρων, υπερκάλυψη προϋφιστάμενων διαμοιρασμών -- προς μία, πέραν της διαχείρισης-διεύθυνσης, συνολιστική και συνολίζουσα δια-κυβέρνηση του χώρου.

Ας δούμε, στη συνέχεια, πώς αυτός ο εξελιγμένος τύπος "ζώνης", ως εργαλείο της βιο-πολιτικής ...σύλληψης του χώρου, συνυφαίνεται με την "κυκλοφορία" αντί μόνον της "στάσης" (και του περιορισμού της), και με την "ασφάλεια" αντί μόνον της (μάλλον παθητικής) "προστασίας".


ασφάλεια, κυκλοφορία, "προσβασιμότητα"

"Ζώνη" κι "ελεύθερη κυκλοφορία", μαζί, αποτελούν ένα αξιοπερίεργο εποχής. Η δε "ελεύθερη ζώνη" είν' ένας καλός γρίφος. Ωστόσο, αυτά τα δύσκολα ζητήματα είναι το αντικείμενο της ..."ασφάλειας", που 'ναι εξάλλου και το ένα απ' τα δύο σκέλη του ΠΕΣ -- το άλλο είναι η "περιβαλλοντική ευαισθησία".

«Εκεί που η πειθαρχική εξουσία απομονώνει και κλείνει περιοχές, τα μέτρα ασφαλείας οδηγούν σε ένα άνοιγμα και στην παγκοσμιοποίηση˙ εκεί που ο νόμος θέλει να προνοεί και να ρυθμίζει, η ασφάλεια παρεμβαίνει σε διαρκείς διαδικασίες για να τις κατευθύνει. Εν συντομία, η πειθαρχία θέλει να παραγάγει τάξη, η ασφάλεια θέλει να ρυθμίσει την αταξία. Αφότου τα μέτρα ασφαλείας μπορούν να λειτουργήσουν μόνο σε ένα πλαίσιο ελευθερίας της κυκλοφορίας, του εμπορίου, και της ατομικής πρωτοβουλίας, ο Foucault μπορεί να δείξει ότι η ανάπτυξη της ασφάλειας συνοδεύει τις ιδέες του φιλελευθερισμού.» (Agamben)

Μέχρις εδώ, είδαμε τη "ζώνη" να εξειδικεύει, ν' αποκλείει, να εξαιρεί. Να γίνεται παράδοξος κανόνας γενικευμένης εξαίρεσης -- από την προνομία μέχρι την "ανομία". Ακόμα πιο παράδοξη, ωστόσο, είναι η υπέρτατη αρχή της "ελεύθερης κυκλοφορίας". Οι υποδομές, τα κανάλια, τα δίκτυα, και γενικότερα η (παλιότερη και πιο σύγχρονη) "μεσόσφαιρα" (ή "μηντιόσφαιρα") αποτελούν τους υλικούς φορείς της μετακίνησης, μεταφοράς, μετάδοσης. Στις μέρες μας, αυτοί οι φορείς είναι που θα πρέπει να διαθέτουν και να παρέχουν τη διακριτική ευχέρεια "αποκατάστασης" της συγκοινωνίας κι επικοινωνίας ανάμεσα, δια μέσου, (αλλά κι υπεράνω κι υποκάτω), των επιμέρους "ζωνών". Από δω κι η σημασία της "ασφάλειας δικτύων" και η σύνδεσή της με τη "ζωνικότητα", ώσπου οι συμπληρωματικές λειτουργίες της "προσβασιμότητας" και της "κυκλοφορισιμότητας" να συγκροτήσουν ένα ολοκληρωμένο "σύστημα ασφαλείας".

Το ζητούμενο, λοιπόν, είν' ο έλεγχος κι η ρύθμιση των ροών εν γένει, και γι' αυτόν τον σκοπό χρησιμοποιούνται δύο εργαλεία: τα "πρωτόκολλα" (εισόδου-εξόδου) κι οι "ετικέτες" (κυκλοφορίας-συμπεριφοράς). Συνιστούν έναν (υποχρεωτικό) "κώδικα κυκλοφορίας", οι μετακινήσεις κι οι μεταδόσεις γίνονται σύμφωνα μ' αυτόν. Ταυτόχρονα, βέβαια, συνιστούν και την κυκλοφορία τού κώδικα (του βιο-πληροφορικού κώδικα) κι, εν τέλει, τη διάδοση της επίδρασής του. Ένα, σχετικό με το θέμα μας, παρεπόμενο είναι κι η συνθήκευση (το "conditioning") του "χρήστη" κατά τον κώδικα "καλής" χρήσης του χώρου.

Η παλιά "περίφραξη" ["τεχνητό εμπόδιο"(!), ονομάστηκε επίσημα ο φράχτης για τον Έβρο] δεν είναι πια απαραίτητο παρελκόμενο της "ζώνης" -- χωρίς αυτό, βέβαια, ν' αποκλείει την εκ περιτροπής χρήση όλο και πιο εξελιγμένων τεχνολογικά φρακτών και φραγμών. Και, προφανώς, η "ασφάλεια" δεν αφορά μόνο την "πρόσβαση" και τα "πρωτόκολλα" εισόδου-εξόδου για το εκάστοτε χωροποιημένο ειδικό νομικό και χρησιακό καθεστώς, παρ' όλη την επίμονη έμφαση που δίνεται συνήθως μόνο στην "προσβασιμότητα" ενός χώρου, μιας περιοχής, ενός δικτύου. Ίσα-ίσα, αυτό το καθεστώς είναι που καθορίζει τις "ετικέτες", όπως λέγονται, κυκλοφορίας (και συμπεριφοράς), όπως ρυθμίζει και την "κυκλοφορισιμότητα" σ' ένα δίκτυο διαδρομών (μέσων μεταφοράς, πεζών, ποδηλατών...).

Σε πρώτη προσέγγιση, η "προσβασιμότητα" είναι μια ιδιότητα που απλώς αποκλείει ή επιτρέπει. Μπορεί να σημαίνει "έφαγα πόρτα" ή "πέρασα ελεύθερα", σε κάθε περίπτωση, όμως, μετά από "face control", που εν πολλοίς συμπίπτει με την εκάστοτε "πύλη" της εκάστοτε "ζώνης". Ωστόσο η συνέχεια είναι που 'χει το περισσότερο ενδιαφέρον. Η "κυκλοφορισιμότητα" υπονοεί έναν διαρκή και πανταχού παρόντα έλεγχο νομιμότητας σύμφωνα με τον "κώδικα κυκλοφορίας" κι έλεγχο καταλληλότητας σύμφωνα με την "ετικέτα" συμπεριφοράς.

Κατά κάποιον τρόπο, η "κυκλοφορισιμότητα" καθίσταται τρόπος ...ύπαρξης και "δράσης", με την εξής έννοια: Η "ετικέτα" κυκλοφορίας είναι και κυκλοφορία τής (ετυμολογικά προερχόμενης απ' το "ήθος") "ετικέτας" συμπεριφοράς. Η οποία, υποτίθεται ότι, μέσω της (προσανατολισμένης) "διαντίδρασης", ως ήθος (μαζί και το έθος) θα συνταχθεί με την "ηθική", μέχρι την τελική υπαγωγή τους σ' αυτή. Σ' αντίθεση με τις παλιές: κοινωνική πρακτική, επαφή, "ζύμωση" (που 'ναι εξαιρετικά βραδείες), η "διαντίδραση", εννοείται ότι, θα πρέπει να προσανατολιστεί και να ενταθεί, να επιταχυνθεί [η "επιτάχυνση", άλλωστε, από μόνη της προσανατολίζει]. Καθαρίζοντας, ταυτόχρονα, το δίκτυο -- ανοσοποιώντας το...

Ας θυμόμαστε πάντως, ότι τα παραπάνω "μέτρα ασφαλείας" «απαιτούν μια σταθερή αναφορά σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης» (Basu) ή, για να το πούμε και διαφορετικά, ότι η "προσβασιμότητα" κι η "κυκλοφορισιμότητα" έχουν θεμιτότερα αποτελέσματα σε μια συνθήκη ελεγχόμενου και ρυθμιζόμενου συναγερμού.

Η "προσβασιμότητα" δεν είναι, λοιπόν, μια δυνατότητα (αν υπήρξε πραγματικά ποτέ) για τη χρήση του "δημόσιου" χώρου, είναι δυνατότητα-υπό-όρους. Κι η ανεξέλεγκτη (ώς έναν βαθμό) "κυκλοφορία" είναι πια αδιανόητη, όπως κι η "πρόσβαση" γίνεται το ίδιο αδιανόητη χωρίς έλεγχο. Συμβατικά και, τώρα, ηλεκτρονικά διαβατήρια, βίζες, κάρτες εισόδου, κάρτες κυκλοφορίας (του πολίτη, του μετανάστη, αδιάφορο) -- το άτομο ανηγμένο στον βιο-πληροφορικό κώδικα. Κάρτα ασφαλείας. [Οξύμωρη "κάρτα ...εξόδου". Δικαιούμαστε, μετά, να ρωτήσουμε προς τα πού πέφτει η Έξοδος;] [Ακόμα πιο οξύμωρη, βέβαια, κι ιλαροτραγική, είναι η έμπνευση της "κάρτας του μετανάστη"... Αντί για ένα σκέτο νούμερο στον καρπό της γυμνής ζωής.]

Σ' αυτό το πλαίσιο, έχουν ενδιαφέρον ορισμένες νεόφαντες έννοιες, όπως η "επισκεψιμότητα" κι η "δημοφιλία" ενός χώρου. Μαζί με τη συνοδευτική τους "ποσοτικοποίηση/μετρησιμότητα" των συμπεριφορών κι ενδιαφερόντων, ούτε κατά διάνοια πια παραπέμπουν σε "δημόσια" χρήση και "δημόσιο" χώρο, παρά μόνο στην (αυτονόητη πλέον) "δημόσια" παρέμβαση της διαφήμισης και του μάρκετινγκ. Μπορεί σίγουρα ν' αναφέρονται, κι αυτές, σε περιοχές (ειδικού) ενδιαφέροντος -- κατά βάση, πώλησης (Virilio) --, μας εισάγουν, όμως, στην καινοφανή σφαίρα των παράγωγων εννοιών, που προσιδιάζουν στα ποικιλόμορφα μηντιογενή εγχειρήματα στον "πραγματικό" χώρο καθ' ομοίωση του ψηφιακού.

Έχει, επίσης σχετικώς, ενδιαφέρον μια υπόδειξη του Grusin, ότι ενώ η "πειθαρχία" αφορούσε τα μεμονωμένα άτομα, σήμερα ο "έλεγχος" απευθύνεται σε "πληθυσμούς" ή "πλήθη", ως μετα-πολιτικά "σμήνη" ενός (υπό ολοκλήρωση) μηντιακού "οικοσυστήματος". Και να θεωρήσουμε τα "πρωτόκολλα" και τις "ετικέτες", λιγότερο ως "προτυποποίηση της συμπεριφοράς", που ανήκε στην βιο-μηχανική περίοδο των πρωτοκοσμικών κοινωνιών, και περισσότερο ως "συγχρονισμό του συναισθήματος" στη σημερινή βιο-τεχνολογική λεγόμενη εποχή (Virilio).

Έχουμε εξοικειωθεί (τα τελευταία χρόνια, και σ' αυτά εδώ τα μέρη) με την "προσβασιμότητα", όσον αυτή αφορά "χαμένες περιοχές" της πόλης, που δημιουργούν την εικόνα ενός καινοφανούς τύπου "αστικού κενού" (κάθε άλλο παρά άδειου από ζωή). Προαπαιτείται "δράση" για την "ανάκτησή" τους (ή, αλλιώς, για τον "καθαρισμό" τους), ώστε ν' αποδοθούν και πάλι στον "πολιτικό βίο" και τον "βίο" της πόλης. Ακολουθούν η εξασφάλιση της "προσβασιμότητας" κι η διασφάλιση της "κυκλοφορησιμότητας".

Η "προσβασιμότητα", ωστόσο, όσο ανάλγητα χρησιμοποιείται προς την κατεύθυνση της "γυμνής ζωής", άλλο τόσο αβασάνιστα αντιμετωπίζεται από την άλλη κατεύθυνση, του "πολιτικού βίου" (και της "citizenship"). Βέβαια, η "προσβασιμότητα" (όπως κι η "κυκλοφορισιμότητα"), που υποδηλώνει μια προθετικότητα, έχει (προ)καθορισμένη φορά: κινείται πάντοτε προς την κατεύθυνση της "νομιμότητας". Πέραν κι υπεράνω, στο εξής, πάσης δίκης προθέσεων, καθώς έχει (υποτίθεται) ως αφετηρία της την ενύπαρκτη αρετή, κι έχοντας καταργήσει έτσι οποιαδήποτε πολιτική αμφιβολία ή αντιλογία. Γιατί, όμως, να μην επωφεληθούμε του Doublethink (της Διπλής Σκέψης), ώστε ν' αντιληφθούμε την "προσβασιμότητα" (είτε ως αποκλεισμό είτε ως προνομία) προς τη συγκλίνουσα κατεύθυνση "κυκλοφορίας" εντός ενός τελικού κι απόλυτου βιο-πολιτικού χώρου γενικευμένης απροσδιοριστίας;

Αναμφίβολα, η "προσβασιμότητα" και η "κυκλοφορισιμότητα" έχουν αποκτήσει μια λειτουργική σπουδαιότητα -- συνειδητή ή ασυνείδητη, αδιάφορο -- για τον ΠΕΣ. Είναι, πια, "λέξεις-κλειδιά" στο επίπεδο του Newspeak (της Νέας Ομιλίας του ΠΕΣ). Για δε τη Διπλή Σκέψη, είναι έννοιες-δικλείδες του ΠΕΣ: βαλβίδες ("εναλλάκτες") ρύθμισης κι ελέγχου κυκλοφορίας (και στάθμης συναγερμού). "Δικλείδες ασφαλείας", και στην πράξη, για το «παραγωγικό καναλιζάρισμα της αταξίας» (κατά μία έκφραση του Basu), σ' ένα καθεστώς-φάσμα-πεδίο "διακριτικής ευχέρειας" κι "ευχερούς αδιακρισίας". Αντί μόνο της (στατικής) εδαφοποίησης της τάξης, η ταυτόχρονη (και δυναμική) "ηνιόχηση" της αταξίας ανάμεσα και διαμέσου τόσων διαφορετικών χωρικών καθεστώτων, συνιστούν το σύγχρονο ζώνιασμα και (δια-ζωνική) κυκλοφορία -- συνυφασμένων με την προώθηση της ασφαλειοποίησης ("securitization") του χώρου και τη, πιο γενική (και δια-βολική), έννοια της "βιο-ασφάλειας" ("bio-security"). [Μέχρις, εννοείται, την ασφαλή σωτηριολογική περάτωση της μετα-πειθαρχικής παγκόσμιας κοινωνίας του ελέγχου.]

Α! η "προσβασιμότητα" πάει πολύ τελευταία με τον ...φωτισμό -- μικρο...αρχιτεκτονικές (εσωτερικού-εξωτερικού χώρου) κι ηλεκτρομηχανολογίες της αποτροπής. Προσβασιμότητα-Φωτισμός-Ανάπλαση. Η Ανάκτηση, βέβαια, έχει προηγηθεί με κάποιον τρόπο, αλλ' ας μην το κάνουμε θέμα τώρα. Όσον αφορά δε την "κυκλοφορισιμότητα", κι όπως θα 'λεγε ο Virilio, αυτός ο "φωτισμός" δεν είναι παρά σκανάρισμα υπό το φως της ταχύτητας, μ' όλα του τα επακόλουθα στους τομείς της επιτήρησης και του ελέγχου. Φωτισμένος-σκαναρισμένος χώρος, πραγματικά φωτο...ρεαλιστικός -- που, ωστόσο, αφήνει υπόνοιες (δεν ξέρω γιατί) γι' απύθμενες κι απίθανες ...ζώνες σκιάς.



[σχετική βιβλιογραφία:
Giorgio Agamben, State of Exception, University of Chicago Press, Chicago and London, 2005, (χρ. α' έκδ. 2003).
Anustup Basu, "The state of security and warfare of demons", Critical Quarterly, vol. 45 (n. 1-2), 2003.
Richard A. Grusin, Premediation: Affect and Mediality After 9/11, Palgrave Macmillan, New York, 2010.
Paul Virilio, City of Panic, Berg, Oxford - New York, 2005.]  

[πηγές εικόνων: bldgblog.blogspot.com, www.youtube.com (Stalker)]