Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΤΙΡΙΟΥ (1912 - 1997)

Ο Dino Fernandez ήταν ιταλός υπήκοος και επίλεκτο μέλος της εβραϊκής κοινότητας της πόλης. Το 1893, σε συνεργασία με τον οίκο Misrachi, είχε ιδρύσει το Ζυθοποιείο Όλυμπος στην περιοχή των Σφαγείων, στις εγκαταστάσεις του σημερινού εργοστασίου ΦΙΞ.

Η εξοχική έπαυλη των Fernandez – Diaz κτίστηκε σε σχέδια του ιταλού μηχανικού Piero Arrigoni και ονομάστηκε Casa Bianca από το όνομα της συζύγου του Dino Fernandez, Blanche (Bianca) Meyer. Ο Dino και η Bianca απέκτησαν τρία παιδιά, την Aline, τη Nina και τον Pierre. Στενά συνδεδεμένο με την ιστορία του κτιρίου είναι το ειδύλλιο της κόρης του Dino, Aline Fernandez με τον έλληνα αξιωματικό Σπύρο Αλιμπέρτη.

Ο Σπύρος Αλιμπέρτης, επιμελητής του Ασιεροσκοπείου Αθηνών, βρέθηκε στη Θεσσαλ­νίκη το 1912, ως υπασπιστής του διοικητή της 7ης Μεραρχίας του ελληνικού στρατού. Η τυχαία γνωριμία του με την Aline Fernandez στάθηκε η απαρχή μιας ρομαντικής ιστορίας που συγκλόνισε την πόλη και αποτέλεσε το θέμα μιας εκτεταμένης αρθρογραφίας στον τύπο της εποχής αλλά και σε μεταγενέστερες διηγήσεις. Η συντηρητική κοινωνία του 1912 δεν συνηγορούσε υπέρ ενός τέτοιου γάμου, μεταξύ μιας εβραίας και ενός χριστιανού, με αποτέλεσμα την εκούσια απαγωγή της Aline από τον Σπύρο Αλιμπέρτη και την τέλεση του γάμου τους στην Αθήνα την άνοιξη του 1914. Στη συνέχεια όμως ο Dino Fernandez έδωσε την συγκατάθεση του και το ζεύγος επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και εγκαταστάθηκε στο πατρικό σπίτι της Aline.

Το 1934 πεθαίνει η Blanche στο Παρίσι και το 1943 εκτελούνται από τους Γερμανούς ο Dino και ο γιος του Pierre στη Meina της Ιταλίας. Εκεί είχαν καταφύγει, μαζί με άλλους ιταλικής υπηκοότητας εβραίους της πόλης, σε μια προσπάθεια να αποφύγουν την αποστολή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Στο διάστημα της Κατοχής το κτίριο επιτάχθηκε από τους Ιταλούς, και αργότερα από τους Γερμανούς, ενώ ο όροφος του χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία από τον Ιταλό πρόξενο. Αργότερα, κατά την περίοδο 1964 - 1967, ο όροφος ενοικιάστηκε σε ιδιωτικό δημοτικό σχολείο.

Ο Σπύρος και η Aline Αλιμπέρτη συνέχιζαν να κατοικούν μέχρι τα βαθιά τους γεράματα στο κτίριο, όπου και πέθαναν με μικρή χρονική διαφορά το 1965.

Μετά τον θάνατο της Aline η Casa Bianca πε­ριέρχεται στην αδελφή της Nina Dervieux de Varez που ζούσε στο Παρίσι, η οποία πούλησε το κτίσμα στους Ν. και Γ.Τριάρχου και στη Σουζάνα Σολομών Μαλλάχ.

Το 1976 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο και από τότε χρονολογείται η τμηματική καταστροφή του κτιρίου με στόχο τον αποχαρακτηρισμό του και την τελική κατεδάφιση του. Το 1990, μετά από σειρά μέτρων με στόχο τη διάσωση του κτιρίου και του περιβάλλοντα χώρου του, η Casa Bianca περιέρχεται στον Δήμο Θεσσαλονίκης, ο οποίος προχωρά στην ανάθεση σύνταξης ειδικής μελέτης αποκατάστασης κατ στη συνέχεια στην υποδειγματική αναστήλωση του κυρίου.

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ CASA BIANCA

Στόχος της επέμβασης

Σύμφωνα με τη μελέτη, στόχος της επέμβα­σης ήταν η αποκατάσταση της αρχικής κατασκευαστικής δομής του κτιρίου, πρωτοποριακής για την εποχή της, με παράλληλη αποκατάσταση της τυπολογίας και της μορφολογίας ίου. Η καταστροφή ενός μεγάλου μέρους του κτιρίου - το μεγαλύτερο τμήμα του εσωτερικού χώρου - ήταν καθοριστική για την προσπάθεια διατήρησης των στοιχείων που είχαν διασωθεί. Έτσι αναθεωρήθηκαν οι αρχικές προτάσεις, ως προς την αποξήλωση και ανακατασκευή ορισμένων τμημάτων του κτιρίου, που αφορούσε κυρίως δάπεδο-εξώστες, αφού προηγουμένως διαπιστώθηκε ότι η κατάσταση διατήρησής τους ήταν ικανοποιητική και η συντήρηση ήταν δυνατή με τοπικές ενισχύσεις. Αντίθετα, αποφασίστηκε η κατεδάφιση και ανακατασκευή της αετωματικής απόληξης της Δυτικής όψης, διότι η επιφάνειά της εμφάνιζε έντονες ρηγματώσεις, αποκόλληση στη βάση της, έντονη απόκλιση από την κατακόρυφο, με αποτέλεσμα η στατική της κατάσταση να είναι ιδιαίτερα προβληματική.

Επεμβάσεις αποκατάστασης

Το έργο της αποκατάστασης της Casa Bianca περιελάμβανε στατικές, οικοδομικές και αρχιτεκτονικές επεμβάσεις ατό υφιστάμενο κτίσμα.

Τα μέτρα ενίσχυσης που εφαρμόστηκαν για την αποκατάσταση του φέροντος οργανισμού του κτιρίου αφορούσαν στα εξής:

Τοπική ενίσχυση θεμελίωσης στη Δυτική όψη Ανακατασκευή τοίχων και εφαρμογή ενεμάτων στις ρηγματώσεις

Κατασκευή, ανακατασκευή ή ενίσχυση δαπέδων - ξύλινων και μεταλλικών - σε μεγάλο τμήμα του κτιρίου

Ενίσχυση των υφιστάμενων περιμετρικών τοίχων της σοφίτας με οπλισμένο επίχρισμα, ανακατασκευή των εσωτερικών τοίχων και όπλιση τους, κατασκευή διαζωμάτων από οπλισμένο σκυρόδεμα στη στέψη τους και ανακατασκευή της στέγης

Επανατοποθέτηση και συμπλήρωση των μεταλλικών συνδέσμων

Συντήρηση, συμπλήρωση ή ανακατασκευή των εσωτερικών και εξωτερικών κουφωμάτων καθώς και των διακοσμητικών ταινιών και των πλαισίων των ανοιγμάτων των όψεων.

Η αποκατάσταση του διατηρητέου κτιρίου και η επανάχρησή του ως εκθεσιακού χώρου ανήκει στην κατηγορία των έργων που συμβάλλουν στην προβολή αφ' ενός της ιστορίας της πόλης και αφ' ετέρου των απόψεων και πρωτοβουλιών του Δήμου Θεσσαλονίκης στον τομέα της διατήρησης και αξιοποίησης των νεωτέρων μνημείων της πόλης.

Η μελέτη αναστήλωσης και ανάδειξης της Casa Bianca ανατέθηκε σε ομάδα Καθηγητών του Α.ΓΙ.Θ. με επικεφαλής της ομάδας μελέτης τον Ν. Μουτσόπουλο, επιστημονικό υπεύθυνο γιο την στατική μελέτη τον Γ. Πενέλη και για τις μελέτες των οικοδομικών και Η/Μ εγκαταστάσεων ιόν Μ. Παπαδόπουλο.

Συνεργάτες τους ήταν κατά σειρά οι αρχιτέκτονες Δ. Αμπόνης και Ν. Παναγιώτου, οι επίκουροι καθηγητές Κ. Στυλιανίδης και Δ. Μπίκας, ενώ τα τοπογραφικά θέματα ανέλαβε ο καθηγητής Α. Μπαντέλας.

Το έργο, μετά από πρόταση του Δήμου Θεσσαλονίκης, εντάχθηκε στο Πρόγραμμα Έργων του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη ' 97» και χρηματοδοτήθηκε με ποσό 750 εκατομμυρίων δρχ. (μελέτη και έργο).

Με την ολοκλήρωση της μελέτης αποκατάστασης της Casa Bianca, ο Δήμος Θεσσαλονίκης ανέθεσε την εκτέλεση των του έργου στη Δημόσια Επιχείρηση Πολεοδομίας και Στέγασης (ΔΕΠΟΣ), η οποία ξεκίνησε τις εργασίες τον Ιούλιο του 1994 με Διευθύνουσα Υπηρεσία την Διεύθυνση Μελετών Αρχιτεκτονικών Έργων του Δήμου Θεσσαλονίκης και επικεφαλής τον Προϊστάμενό της κ. Απόστολο Παπαγιαννόπουλο, αρχιτέκτονα μηχανικό. Την επίβλεψη του έργου ανέλαβε ο Δήμος Θεσσαλονίκης ενώ ορίστηκε σε ρόλο συντονιστικό ο αρχιτέκτων μηχανικός κ. Δ. Καμπαλαμπίδης.

Το έργο εκτελέστηκε υπό την εποπτεία της 4ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων που εκπροσωπήθηκε από τις αρχιτέκτονες μηχανικούς κες Ιω. Στεριώτου και Χρ. Ζαρκάδα.

Από την πλευρά της αναδόχου ΔΕΠΟΣ τη διοίκηση του έργου ανέλαβε ο Προϊστάμενος του Γραφείου Θεσσαλονίκης κ. Αργ. Δημούδης, πολιτικός μηχανικός, (και αργότερα ο κ. Θ. Θεοφανίδης) ενώ γιο τα εργοταξιακά ζητήματα την μέριμνα είχε ο εργοδηγός κ. Κ. Αλεξιάδης.

O Δήμος Θεσσαλονίκης στην προσπάθεια του για την περαιτέρω ανάδειξη του κτιρίου και του έργου της αποκατάστασής του, προχώρησε στη δημιουργία ενός μόνιμου εκθεσιακού χώρου στο υπόγειο Casa Bianca με στόχο την πληροφόρηση του κοινού της πόλης για την ιστορία του μνημείου.

Στην έκθεση, εκτός από τα ελάχιστα τεκμήρια που αφορούν την οικογένεια Fernandez και παρουσιάζονται στον κεντρικό χώρο, παρουσιάζεται συνοπτικά η ιστορία της ευρύτερης περιοχής της Casa Bianca, της άλλοτε συνοικίας των Εξοχών (δεξιά της εισόδου), ενώ οι δύο υπόλοιπες αίθουσες φιλοξενούν το έργο αποκατάστασης του διατηρητέου αυτού κτιρίου.

Η μόνιμη έκθεση Casa Bianca, η ιστορία ενός κτιρίου (1912-1997) οργανώθηκε με πρωτοβουλία των Διευθύνσεων Μελετών και Κατασκευών του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Η μουσειολογική μελέτη και ο σχεδιασμός του εκθεσιακού χώρου οφείλεται στους αρχιτέκτονες Βασίλη Κολώνα και Διονύση Τσάση.

Municipality of Thessaloniki