"Με τον ΠΑΟΚ στη Γενεύη"

Στο "Ρέμα", στην απέναντι όχθη από την Υφανέτ, στην Κάτω Τούμπα είκοσι χρόνια πριν, οι καταπληκτικές (από κάθε άποψη) Σταυρούλα κι Αντωνία έφτιαχναν ένα φαγητό με τ' όνομα του τίτλου μου, μεταξύ πολλών άλλων αξέχαστων. Σε λίγο καιρό στην πόλη, έγιναν μόδα τα "πιάτα" με περίεργες ονομασίες, ενόσω η γεύση τους άρχιζε να γίνεται όλο και πιο αδιάφορη. Το θέμα μου, όμως, είναι άλλο: τα ("οργανωμένα") ταξίδια με την ομάδα της Τούμπας εν προκειμένω.

Τι θα 'ταν ένα ταξίδι με τον ΠΑΟΚ, χωρίς κάποιας μορφής επίθεση από Πειραιώτες κατά προτίμηση; Τι θα 'ταν μια μετακίνηση με την "ΑΕΛάρα", χωρίς το δέος των "Αυστριακών" της Θεσσαλίας, ας πούμε; Θα 'ταν ανούσια παράσταση σε "θέατρο τέχνης" -- για να μην πω: "αρχιτεκτονικός τουρισμός" (γκρουπάτος) στη Βαρκελώνη. Τα πράγματα, λοιπόν, αποκτούν ξεχωριστό ενδιαφέρον, όταν το γήπεδο συναντιέται με το θέατρο κατά τον εξής τρόπο: τον Φεβρουάριο που μας πέρασε, το (ιστορικό πια) "Θέατρο Τέχνης" ανεβάζει μια παράσταση με τίτλο "Ταξιδεύοντας με τον ΠΑΟΚ" και Πειραιώτες οπαδοί επιτίθενται στο θεατρικό κατάστημα (το οποίο βρίσκεται στην Πλάκα της Αθήνας) -- και τα σπάνε. Φωνάζοντας: «Εδώ είναι Πειραιάς!»

Ο Eco, πριν χρόνια, θα 'λεγε ότι δεν έγινε αντιληπτή (απ' τους χούλιγκανς) η αλλαγή του πλαισίου αναφοράς μέσα στο οποίο εμφανίστηκε το ακατονόμαστο κι, άρα, παρεξηγήθηκε (οικτρά) το "μεταμοντέρνο" παίγνιο και λογοπαίγνιο. Προφανώς, βέβαια, δεν πρόκειται πια μόνο για κάποια τέτοια απλή παρεξήγηση. Ο Baudrillard ίσως να 'λεγε, ότι και μόνο στη θέα του απεχθούς ονόματος, μια μερίδα ενός (ενεργότατου) "κοινού" θέλησε να συμμετάσχει στην παράσταση, επεκτείνοντας τη σύμβαση της σκηνής προς μια, αν όχι υπέρτερη, ισοδύναμη σύμβαση: τη σκηνή του γηπέδου. Οι πλέον αρμόδιοι, ωστόσο, δεν φάνηκαν να έχουν τη διάθεση να διερευνήσουν ένα ακραίο (αρκούντως) επεισόδιο, το οποίο παρεμβλήθηκε στην εξέλιξη του έργου που ανέβαζαν στη σκηνή τους.

Η αντίδραση απ' τους ανθρώπους του θεάτρου (και της τέχνης γενικότερα) ήταν η αναμενόμενη ομοβροντία καταδίκης των αυτουργών του βίαιου επεισοδίου κι η (αναμενόμενη επίσης) αποστροφή μπροστά σε τέτοια "επικίνδυνα" γεγονότα. Σημείωσα μερικά απ' αυτά που δηλώθηκαν:
«Μια επικίνδυνη αρχή» -- [σχόλια δικά μου: ακόμα στην αρχή βρίσκεσαι;]
«Σε τόπο τέχνης, δεν παίζουμε μπάλα» -- [η έμφαση θα πρέπει να δοθεί στο "παίζουμε"]
«Θα πάνε αύριο στο Εθνικό Μουσείο; στην Ακρόπολη;» -- [να δω ...δικέφαλους στον Ιερό Βράχο!...]
«Οι τύποι με ξεπερνάνε» -- [κάτι σκάει μύτη, δια της παραδοχής ενός "ξεπεράσματος"]
«Έκαναν ζημιές που δημιουργούσαν θόρυβο» -- [...αινιγματικό!]

Κάπως έτσι, θα 'θελα να πω, οι συντελεστές της παράστασης παρέκαμψαν την ...υπόδειξη ενός γκρουπ ανώνυμων Πειραιωτών χούλιγκαν για τον επαναπροσδιορισμό [την "επαναδιαπραγμάτευση"] του παιξίματος και του ταξιδιού. Οι υπεύθυνοι του θεάτρου και του θιάσου βγήκαν καθησυχαστικοί για τη συνέχιση της παράστασης -- «σαν να μη συνέβηκε τίποτα». Έσπευσαν, μάλιστα, να ανακοινώσουν, ότι οι ζημιές θ' αποκατασταθούν τάχιστα -- με μια πρόσθετη λεπτομέρεια: την περιφρούρηση του θεάτρου από ένα περιπολικό και τη διακριτική παρουσία (από κάποια απόσταση) μιας κλούβας της αστυνομίας, για όσον καιρό χρειαστεί! Λες κι ήταν αυτή η μόνη κι ύστατη εγγύηση για την τήρηση της σύμβασής τους με την ...πραγματικότητα στο εξής.

Περιφρουρούμενο θέατρο, αστυνομευόμενη (αυτοβούλως) τέχνη. Και "τα μυαλά στα κάγκελα", που πρωτακούστηκε τρεις δεκαετίες πριν, πόσο προφητικά διαστρέφεται στις μέρες μας!

Το επεισόδιο μου θύμισε ένα άλλο, που διαδραματίστηκε πέρσι σ' έναν διάδρομο της Σχολής (στο ΑΠΘ). Μετά από ένα εργαστηριακό μάθημα συνδυασμένο με "workshop", μεταξύ των άλλων προέκυψε και μια τρισδιάστατη γλυπτική (να την πω) αναπαράσταση ενός διαγραμματικού κύματος (τρόπον τινά) που σάρωσε τον ψηφιακό χώρο κι άφησε τα σημάδια του πάνω σε κάποιο υλικό... Το εν λόγω διαγραμματικό γλυπτό, αφού παρουσιάστηκε σε κάποιο άλλο "workshop" αλλού, έπρεπε να επιστρέψει εκεί απ' όπου ξεκίνησε. Τέθηκε το ερώτημα πού θ' αποθηκευτεί, πού θα φυλαχτεί ή πού να εκτεθεί. Αντί να καταχωνιαστεί κάπου, επιλέχτηκε να εκτεθεί σε κατάλληλο σημείο του διαδρόμου έξω από την αίθουσα του μαθήματος.

Δεν πέρασε ούτε βδομάδα, τρεις μέρες ήταν αρκετές. Οι ασέλγειες κι οι βανδαλισμοί επί του "έργου" κατέστησαν το διάγραμμά του ...άμορφο! Η "ομάδα" του μαθήματος προφανώς εξέλαβε το γεγονός ως πάθημα, και δεν το συζήτησε καν. Αποσύρθηκε στην αίθουσά της. Τι θα μπορούσε να διδαχτεί ο διαγραμματικός λογισμός απ' το επεισόδιο; Προς τα πού θα μπορούσε να ξανοιχτεί; Μάλλον η ευκαιρία χάθηκε. Για όποιον έχει τη διάθεση και την υπομονή, τα ίχνη της όποιας γνώσης κι επίγνωσης θα πρέπει ν' αναζητηθούν, όπως συμβαίνει σ' αυτές τις περιπτώσεις, μέσα στις εμμεσότητες που θα περιθάλψουν μια τέτοια "τραυματική" εμπειρία.

Έτσι, το αντι-μάθημα του διαδρόμου δεν θα περάσει στην αίθουσα του "εργαστηρίου". Η πολυπόθητη "διαντίδραση" δεν είναι και τόσο όσο δείχνει. Το διάγραμμα είχε την αγαθή τύχη να εκταθεί στον διάδρομο, αλλά κλώτσησε τη δυνητικότητα. Τώρα, ο απόηχος του περιστατικού θα μεταφερθεί σ' ακόμα πιο "εντατικά" workshops. Προσέξατε ότι τα workshops, τελευταία, γίνονται όλο και πιο "εντατικά"; Πού οφείλονται αυτές οι υψηλές πιέσεις, που τα καθιστούν ζώνες εξαντλητικής παραμετροποίησης μέχρι τελικής πτώσεως; Κάποια, μάλιστα, καμαρώνουν στον (αυτο-επιβεβαιωτικό κι αυτάρεσκο πάντα) απολογισμό τους, ότι έφτασαν να γίνουν ώς κι "υπέρ-εντατικά"! Αλλά... ώδινεν όρος.

Έξω, εντωμεταξύ, στον Διάδρομο το Φάντασμα της Όπερας στοιχειώνει τη Σχολή.

Έναν καιρό, τα λεωφορεία του πόθου και του πάθους μετέφεραν ανάμεσα στους ταξιδιώτες τους και κανέναν Μπέκετ, κάποιον Αρτώ. Στα τελευταία καθίσματά τους θα μπορούσε να βρεθεί κάνας Ιονέσκο ή Σιοράν, μαζί με διάφορ' άλλα άνθη της βαλκανικής -- κι ο Τζαρά στριμωγμένος στ' από κάτω ντουλάπια των αποσκευών. Στις αποσκευές, όμως, των αρχιτεκτόνων δύσκολα θα μπορούσαν να βρεθούν κάποια απτά ίχνη, που θα στοιχειοθετούσαν ίσως μια τρόπον τινά αρχιτεκτονική του παραλόγου ή της σκληρότητας, μιας που το 'φερε ο λόγος. Γι' αυτό, οι αρχιτεκτονικές σκηνές [οι "σκηνές", παρακαλώ, κατά το "θεατρικές" σκηνές, κι όχι κατά το τσιαντήρια] βλέπουμε να κατατρύχονται απ' τον μελλοντολογικό-υποσχετικό τους χρόνο, που τελευταία ο μελλοντισμός τους δεν είναι καν φουτουριστικού τύπου [και σε καμιά περίπτωση ...φατουριστικού], αλλά είναι πλέον απελπισμένα σωτηριολογικός.

Τι θα 'ταν, επομένως, το ταξίδι στην ("πλανητική") Κοπεγχάγη χωρίς ένα γερό μπλέξιμο εκτός ιστορικού (και φυλασσόμενου, υποθέτω) κέντρου της Μπρατισλάβα; -- αναφέρω ενδεικτικά ένα όνομα απ' τον οδικό χάρτη των ασύμφορων διαδρομών για τον εν γένει "αρχιτεκτονικό τουρισμό", ο οποίος χάρτης δεν χρειάζεται να καταρτιστεί κιόλας. Ποια χάρη θα 'χε αυτό το ταξίδι-παιχνίδι χωρίς την καταλυτική κι ευεργετική υποδοχή των ταξιδιωτών-παικτών απ' τα μετα...βαρβαρικά φύλα της σύγχρονης μετά...πολης (μετα-σοσιαλιστικής, και μετα-καπιταλιστικής ωσαύτως τελευταία);

Υπ' αυτό το πρίσμα, για παράδειγμα: η επίσκεψη στο "ιστορικό κέντρο" της πρωτεύουσάς μας δεν είναι -- από ψες ήδη -- παρά ένα ασύμφορο μπλέξιμο για τους τουρίστες της αρχιτεκτονικής. Ευτυχώς, δηλαδή, γιατί ο ελκυστικός προορισμός τους (μαζί μ' όλα τα σχετικά αξεσουάρ του διαγωνισματικού, στο εξής, εθελοντισμού κι ακτιβισμού) είναι πέραν του κόσμου τούτου. Το ότι δεν έχουμε αντιληφθεί ακόμα πού βρισκόμαστε και πού πάμε ήταν διάχυτο μέσα στα πούλμαν που μετέφεραν τον κόσμο στο Ζάππειο, για το (11ο) "πανελλήνιο" "αρχιτεκτονικό" "συνέδριο".

Ας κάνουμε μια σύντομη στάση, παρ' όλ' αυτά, για ν' απολαύσουμε τη θέα: πώς έρχονται τα πράματα τούμπα!