Οδοιπορικό στο κτίριο των Γενικών Αρχείων του Κράτους

Δείτε ακόμα:
Ο αρχιτέκτονας των Γενικών Αρχείων του Κράτους Χρήστος Φλώρος παρουσιάζει το κτίριο στο greekarchitects. >>>

Φ1. Η μακέτα του διαγωνισμού (1977).

Όποτε ο δρόμος μου με έφερνε από το Ψυχικό πάντα περνούσα να δω το μοντέρνο κτίριο που έστεκε σκελετωμένο για πάρα πολλά χρόνια. Θαύμαζα τις λιτές του γραμμές, τη μνημειακή του υπόσταση και ανυπομονούσα να το δω υλοποιημένο. Είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της πόλης αυτής να διαθέτει κτίρια ημιτελή, και καλά όταν αφορά ένα ιδιωτικό έργο, όταν όμως μιλάμε για ένα δημόσιο κτίριο, διακριθέν έργο αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, δεν υπάρχει δικαιολογία.

Κάποια στιγμή το κτίριο επιτέλους κατασκευάστηκε, δημιουργώντας ένα τοπόσημο στην ευρύτερη περιοχή και μια πολύτιμη πηγή πληροφοριακού υλικού αφού στεγάζονται σε αυτό τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ.).

Σε αυτό το οδοιπορικό έχουμε τη τύχη ο ένας από τους τέσσερις αρχιτέκτονες του κτιρίου, κ. Χ. Φλώρος να μας περιγράψει το κτίριο που σχεδίασε το 1977 και να μας διηγηθεί την πολύπαθη ιστορία του.

Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους ιδρύθηκαν το 1914. Θα ήταν ορθότερο να ονομάζοντο Εθνικά Αρχεία, αφού συγκεντρώνουν όλα τα λυτά έγγραφα, πρωτόκολλα, χειρόγραφους κώδικες, βεράτια, σιγίλια, αρχιτεκτονικά σχέδια, χάρτες, χαρακτικά, φωτογραφίες και άλλα παρόμοια στοιχεία που συγκροτούν την εθνική μας μνήμη από τον 14^ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Το Κτίριο των Γενικών Αρχείων του Κράτους στεγάζει το αρχειακό υλικό που μαρτυρεί την ιστορική πορεία του Ελληνισμού από τα χρόνια πριν την Άλωση μέχρι σήμερα, καθώς και τις λειτουργίες συντήρησής του, επιστημονικής μελέτης του και προβολής του περιεχομένου του.

Στo αρχειακό υλικό περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τα αρχεία του Αγώνα του 1821, τα αρχεία της Καποδιστριακής περιόδου, της Οθωνικής και του Γεωργίου Α' και αρχεία υπουργείων και δημοσίων υπηρεσιών από το 1833. Σημαντικό τμήμα του υλικού αποτελούν τα αρχεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης (αποφάσεις πολιτικών, διοικητικών και ποινικών δικαστηρίων από το 1826 εως σήμερα). 

Από το 1914, έτος ίδρυσης των Γ.Α.Κ. εκφράστηκε η ανάγκη κατασκευής ενός κτιρίου  για αυτόν τον σκοπό. Για τη στέγασή τους, το 1976 το Δημόσιο παραχώρησε οικόπεδο επτά στρεμμάτων στο Ψυχικό που περιβάλλεται από τις οδούς Μουσών, Δάφνης και Χλόης και ο Πρόδρομος Μποδοσάκης - Αθανασιάδης δώρισε 40 εκατομμύρια δραχμές, ποσόν κατ' αρχήν επαρκές εκείνη την εποχή για την ανέγερση του κτιρίου. Μετά την πρώτη γενναία δωρεά του Μποδοσάκη, το Ίδρυμα το 2003, όταν το έργο βρισκόταν στο τελικό στάδιο, με μια ακόμη δωρεά συνέβαλε στην ολοκλήρωσή του.

Το 1977 προκηρύχθηκε ο Πανελλήνιος Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός για τη σχεδίαση του κτιρίου και το Πρώτο Βραβείο έλαβαν οι 28χρονοι τότε Αρχιτέκτονες Δημήτρης Δακανάλης, Στάθης Μπουμπιώτης, Ανδρόνικος Τσιγκούνης και Χρήστος Φλώρος που εκπόνησαν στη συνέχεια την πλήρη αρχιτεκτονική μελέτη.

 

Φ2. Οι τέσσερις αρχιτέκτονες πανηγυρίζουν τη βράβευσή τους (1978), Δεξιά, ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΕΞΠΡΕΣ 1978. (Κάντε κλικ για μεγέθυνση)

 

Το 1982 εκδόθηκε η οικοδομική άδεια και ακολούθησε η γενική εκσκαφή και η θεμελίωση του κτιρίου από τη Μελίνα Μερκούρη (τότε υπουργό Πολιτισμού). Το 1984 ολοκληρώθηκαν οι κατασκευές οπλισμένου σκυροδέματος και οι πλινθοδομές που ήταν αντικείμενο της πρώτης εργολαβίας.

Φ3. Η τελετή θεμελείωσης του κτιρίου (1982), Φ4. Η Μελίνα με τον Χ. Φλώρο στην τελετή θεμελείωσης (1982).

 

Ξαφνικά το κτίριο παρέμεινε ως αφύλακτο γιαπί επί μια δεκαετία με αποτέλεσμα να υφίστατο συνεχείς βανδαλισμούς, μέχρι το 1995 που ο Ο.Σ.Κ. δημοπράτησε την αποπεράτωση του κτιρίου και το έργο ολοκληρώθηκε μόλις το 2003. Μάλιστα το 2006 το κτίριο απεικονίσθηκε σε γραμματόσημο τον Ελληνικών Ταχυδρομείων.

 

Φ5. Το εγκαταλελημένο γιαπί υφίστατο βανδαλισμούς (1985 - 1994), Φ6. Γωνιακή άποψη του κτιρίου (2003).

 

Το κτίριο των αρχείων κάθε χώρας είναι ορόσημο του πολιτισμού της. Με αυτό το λειτουργικό κτίριο, με το αυστηρό Δωρικό ύφος, καλύφθηκε μια έλλειψη που υπήρχε στη χώρα μας. Από τους αρμόδιους ευρωπαίους υπουργούς χαρακτηρίσθηκε ως το αρτιότερο κτίριο αρχείων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

 

Φ8. Το γραμματόσημο "90 Χρόνια Γενικά Αρχεία του Κράτους", όπου απεικονίζεται το κτίριο (2006).

 

Όπως μας αναφέρει ο κ. Φλώρος, το κτίριο είναι εγγεγραμμένο σε ένα τετράγωνο πλευράς 50μ. που αποτελείται από 7Χ7 τετράγωνους καννάβους. Το συνολικό εμβαδόν του είναι 6.500μ² και ο όγκος του 34.000μ³.

Το αρχειακό υλικό φυλάσσεται σε χώρους εμβαδού 3.500μ² που υποδιαιρούνται σε 12 πυροδιαμερίσματα. Υπάρχει μέριμνα και χώρος με ισχυρή θωράκιση για την προστασία πολυτίμων εγγράφων και μικροφίλμς από κάθε τρομοκρατική ή άλλη επιθετική ενέργεια. Με ειδικές ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις ελέγχεται η ποιότητα του αέρα στους εσωτερικούς χώρους, η θερμοκρασία και η υγρασία καθώς παρέχεται και ενεργητική πυροπροστασία.  

Εγκαταστάσεις απεντόμωσης και ειδικά εργαστήρια παρέχουν την απαιτούμενη επεξεργασία και συντήρηση του αρχειακού υλικού.

 

Σ1. Κάτοψη Σταθμών 2 και 3. (Κάντε κλικ για μεγέθυνση)

 

Οι υπόλοιποι χώροι, στους οποίους έχει πρόσβαση το κοινό, είναι αναγνωστήριο, βιβλιοθήκη, αίθουσα σχεδίων και χαρτών, αίθουσα σεμιναρίων και διαλέξεων με εκθεσιακό χώρο και κυλικείο. Η κάτοψη δίνει τη δυνατότητα να λειτουργεί η έκθεση σεμιναρίων, διαλέξεων και ο εκθεσιακός χώρος εκτός των ωραρίων λειτουργίας του υπολοίπου κτιρίου. Στεγάζονται επίσης τα γραφεία των κεντρικών υπηρεσιών των ΓΑΚ.

Επιλύθηκε το πρόβλημα του διαχωρισμού των χώρων στους οποίους επιτρέπεται η πρόσβαση του κοινού, από τους χώρους στους οποίους απαγορεύεται η πρόσβαση για λόγους ασφαλείας, χωρίς να διασπασθεί η συλλειτουργία όλων των χώρων. Εφαρμόσθηκε παθητικός πυροπροστατευτικός σχεδιασμός σε μια εποχή που δεν υπήρχε ακόμα κανονισμός παθητικής πυροπροστασίας στη χώρα μας. Εξασφαλίσθηκε εσωτερική ευελιξία για να είναι εφικτή η προσαρμογή σε μελλοντικές απαιτήσεις.

 

Σ2. Κάτοψη Σταθμών 4 και 5. (Κάντε κλικ για μεγέθυνση)


Σ3. Κάτοψη Στάθμης 6 και τομή. (Κάντε κλικ για μεγέθυνση)

 

Το κτίριο εντάχθηκε αρμονικά στο περιβάλλον, αφήνοντας υπέργειους μόνο τους χώρους του κοινού να «αιωρούνται» ανάλαφρα πάνω από τους συμπαγείς όγκους της βάσης που εισέρχονται και θάβονται στο έδαφος. Μόνο το ένα τρίτο του όγκου υπέρκειται του εδάφους.

Αξιοποιώντας τις κλίσεις του φυσικού εδάφους, οι έξη στάθμες (όροφοι) του κτιρίου διατάχθηκαν έτσι ώστε:

- η πρόσβαση του κοινού να γίνεται ισόπεδα από την κύρια είσοδο της οδού Δάφνης στη στάθμη 4.
- η είσοδος του υλικού να γίνεται ισόπεδα μέσω βοηθητικού υπαίθριου χώρου (service court)  από την οδό Χλόης στη στάθμη 3.
- οι στάθμες 2 και 3 να έχουν ισόπεδες εξόδους στο ύπαιθρο.

Όλες οι πλήρεις εξωτερικές επιφάνειες είναι επενδεδυμένες με λευκό μάρμαρο Διονύσου. Είναι μια λιτή έκφραση του Μοντέρνου Αρχιτεκτονικού Κινήματος και συγχρόνως μια αφαιρετική αναφορά στις ρίζες μας στην Κλασική Αρχαιότητα.

Κατά τα τελευταία χρόνια ολοκλήρωσης κατασκευής του έργου, επιτεύχθηκε εκσυγχονισμός με την ένταξη της πληροφορικής και άλλων νέων τεχνολογιών και έγινε εύχρηστο από άτομα μειωμένης κινητικότητας.

 

Φ9. Στάδιο ορθομαρμάρωσης όψεων (2001).


Φ7. Όψη του κτιρίου προς οδό Μουσών (2003).

Αναλογισμοί ενός δημιουργού (Χρήστος Φλώρος, Αρχιτέκτων)
Όταν σχεδιάζεις ένα έργο στα 28 σου χρόνια και ολοκληρώνεται στα 54 σου, αναλογίζεσαι τι συνέβη αυτό το τέταρτο του αιώνα:

Κανονισμοί: Η χώρα μας απέκτησε Κανονισμό Πυροπροστασίας Κτιρίων το 1988 και Κτιριοδομικό Κανονισμό το 1989.
Όμως, αντίστοιχοι κανονισμοί προϋπήρχαν στις ανεπτυγμένες χώρες, βασισμένοι στα ίδια δεδομένα (ανθρώπινη φυσιολογία και φυσική των κτιρίων) και τους είχαμε ήδη εφαρμόσει στην αρχιτεκτονική σύνθεση του κτιρίου.
Τεχνολογία Η/Μ εγκαταστάσεων: Η τεχνολογία που εφαρμόζεται στις Η/Μ εγκαταστάσεις των κτιρίων είχε σημαντική εξέλιξη (με την εφαρμογή της πληροφορικής και τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον και στον άνθρωπο).
Όμως, το κτίριο είχε σχεδιασθεί με τη βρετανική προσέγγιση "loose fit" (με όροφο εγκαταστάσεων, υπερδιαστασιολογημένο κεντρικό shaft κ.λ.π.) ώστε δεν αντιστοιχεί μονοδιάστατα σε συγκεκριμένες εγκαταστάσεις, αλλά επιτρέπει την ανεμπόδιστη διέλευση οποιωνδήποτε δικτύων. Έτσι μπόρεσαν να ενταχθούν νέες Η/Μ εγκαταστάσεις σε κτίριο όπου είχαν κατασκευασθεί το οπλ. σκυρόδεμα και οι πλινθοδομές, χωρίς να απαιτηθούν οικοδομικές μεταβολές.
Μορφολογία: Εφαρμόσαμε τις αρχές του μοντερνισμού που είχαμε διδαχθεί στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Ε.Μ.Π. απ' όπου αποφοιτήσαμε το 1973. Μετά γεννήθηκε ο μεταμοντερνισμός και στη χώρα μας εφαρμόσθηκε η χειρότερη εκδοχή του, αφού το χιούμορ του αντικαταστάθηκε από σοβαροφάνεια, και φάνηκε η ευτέλειά του καθώς οι σκηνογραφίες του κλασικού έχουν δίπλα τους τον αυθεντικό Παρθενώνα.
Όμως, το κτίριο αρνιόνταν να γεννηθεί στα χρόνια του μεταμοντερνισμού και γεννήθηκε 309μηνίτικο, τώρα που ο μεταμοντερνισμός έχει καταχωρισθεί στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, σαν ένα παροδικό κίνημα που δεν μπόρεσε να αλλοιώσει την φυσιολογική εξέλιξη του μοντερνισμού.

 

Φ11. Κεντρικό χωλλ, από την είσοδο (στάθμη 4), Φ12. Κεντρικό χωλλ, από ψηλά (στάθμη 4).


Φ13. Γραφειακός χώρος (στάθμη 4), Φ14. Σκάλα προς κυλικείο (στάθμες 4-5). 


Φ10. Κυλιόμενοι φοριαμοί αρχειακού υλικού (στάθμες 1,2,3), Φ15. Αναγνωστήριο (στάθμη 6).

 

Ταυτότητα έργου.
Έργο - Τίτλος : Κτίριο Γενικών Αρχείων του Κράτους
Τοποθεσία : Ψυχικό

Αρχιτεκτονική Μελέτη : Δημήτρης Δακανάλης, Στάθης Μπουμπιώτης, Ανδρόνικος Τσιγκούνης, Χρήστος Φλώρος, Α' Βραβείο Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού 1978
Στατική Μελέτη : Β. Βαβαρούτας 
Η/Μ Μελέτη : Δ. Αλεξόπουλος, Φ. Κρίσπης, Γ. Μελισσάρης, Α. Πανταζής  
Τεχνικός σύμβουλος στατικών: Τεχνικό Γραφείο  «Πλ. Γιαννόπουλος»
Τεχνικός σύμβουλος Η/Μ: Π. Κερχουλάς & Συν/τες - ΕΛΞΙΣ Σύμβουλοι Μηχανικοί ΑΕ

Ιδιοκτήτης : Υπουργείο Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων
Συνολικό εμβαδό κτιρίου : 6.500 μ²
Χρόνος εκπόνησης μελέτης : 1979
Χρόνος κατασκευής έργου : 1982 -  2003

Εκτενή είναι τα αφιερώματα που έχουν γίνει από το 1978 μέχρι και το 2004 σε περιοδικά και εφημερίδες. Στη συνέχεια παραθέτουμε το σύνολο αυτών.

Ετήσια Επιθεώρηση : Αρχιτεκτονικά θέματα τεύχος 13, 1979, Αρχιτεκτονικά θέματα τεύχος 38, 2004
Περιοδικά : Ταχυδρόμος (6.4.78), ΔΟΜΕΣ, τεύχος 19, Νοέμβριος 2003, Ελληνικές Κατασκευές, τεύχος 88, Ιούνιος 2004, Ελληνικές Κατασκευές, τεύχος 150, Σεπτέμβριος 2010, ΚΤΙΡΙΟ, τεύχος 168, Μάρτιος 2005
Εφημερίδες : Καθημερινή (22.3.78, 8.11.2003 και 18.1.2004), Kathimerini, English edition (11.11.2003), Βήμα (25.3.78 και 11.11.2003), Ελευθεροτυπία (28.3.78, 17.8.79, 30.9.82 και 18.2.04), Νέα (4.8.82 και 30.9.82), Βραδυνή (17.8.79), Μεσημβρινή (30.9.82), Έθνος (30.9.82 και 7.11.83), Απογευματινή (30.9.82), Τύπος της Κυριακής (19.10.2003), Εξπρές (28.3.78 και 1.4.78).

 

του Μανώλη Οικονόμου

 

Φωτογραφίες Φ6, Φ7, Φ10 ως και Φ15 : Μπάμπης Λουιζίδης
Φωτογραφίες Φ1 ως και Φ5 και Φ9 είναι από το αρχείο του Χ. Φλώρου

Να ευχαριστήσω θερμά τον αρχιτέκτονα Χ. Φλώρο για το πολύτιμο ιστορικό υλικό, τη περιγραφή του κτιρίου και τις φωτογραφίες που παρείχε για τη δημιουργία αυτού του "Οδοιπορικού".