Περίληψη εισήγησης Αθ.Ζούλια

Προς έναν αρχιτεκτονικό οικοδομικό κανονισμό επαναπροσδιορισμός των μεγεθών που καθορίζουν την ποιότητα του δομημένου χώρου.

Συνοπτική διερεύνηση της εξέλιξης της πολεοδομικής νομοθεσίας απο το 1828 

 

Ανατρέχοντας πολύ γρήγορα,  σχεδόν επιγραμματικά, τους βασικούς σταθμούς της πολεοδομικής νομοθεσίας και  των κανονισμών που, από το 1828 μέχρι και σήμερα, ρύθμισαν την παραγωγή του δομημένου χώρου που βιώνουμε, αξίζει να  θυμηθούμε:

- την πρώτη τεχνική υπηρεσία αξιωματικών  οχυρωμάτων που δημιουργήθηκε το 1828 με αντικείμενο τις αρχιτεκτονικές εργασίες και τις επισκευές κτιρίων
- τον καθορισμό του δήμου,  για πρώτη φορά το 1834,  ως  υπευθύνου για την εφαρμογή του σχεδίου της πόλης και ως  αρμοδίου φορέα για έγκριση των αδειών ανέγερσης και επισκευής των οικοδομών.
- την εμφάνιση για πρώτη φορά του όρου «οικοδομική άδεια» και της έγκρισης των σχεδίων από τη δημόσια αρχή που έγινε το 1836,  καθώς και τη σταδιακή υποχρέωση για τη σύνταξή τους  από τεχνικούς ειδήμονες και μάλιστα αρχιτέκτονες, προφανώς επηρεασμένες από τις  βαυαρικές  αντιλήψεις και πρακτικές.   
- Tον Νόμο του 1923, στον οποίο ο ελληνικός χώρος διακρίνεται σε χώρο εντός και εκτός σχεδίου πόλης καθώς και σε χώρο εντός οικισμών.
- Τον ΓΟΚ 1929, ο οποίος είναι ένας οικοδομικός κανονισμός που αναφέρεται περισσότερο στον τρόπο σύνταξης σχεδίων πόλεως και λιγότερο στον τρόπο οικοδόμησης.
- Τον ΓΟΚ 1955 που δίνει βάρος στο σχέδιο του οικισμού, στους κοινόχρηστους και οικοδομήσιμους χώρους, θεσπίζει οικοδομικά συστήματα και προτείνει συνέχεια μετώπου στην οικοδομική γραμμή στο συνεχές.,
- Τον ΓΟΚ 1973, όπου έχουμε εξειδίκευση του τρόπου δόμησης σύμφωνα με λεπτομερή και φωτογραφική περιγραφή των οικοδομικών συστημάτων της.
- Την ΕΠΑ με βάση τον 1337/83. και την απίστευτη γραφειοκρατική της πολυπλοκότητα, που καθυστέρησε σημαντικά την προετοιμασία πολεοδομημένης γης για την υποδοχή μιας ραγδαίας πληθυσμιακής μετακίνησης.

Ο ΓΟΚ 1985 στη θεωρία  περιλαμβάνει σημαντικές ριζοσπαστικές αντιλήψεις όπως :

- την ελεύθερη τοποθέτηση  του κτηρίου στο οικόπεδο και την ογκοπλαστική διαμόρφωσή  του, το ιδεατό στερεό και τον επιτρεπόμενο όγκο.
- Την κατάργηση των οικοδομικών συστημάτων δόμησης και την εισαγωγή της έννοιας του ενεργού οικοδομικού τετραγώνου και της ενοποίησης των ακαλύπτων.

Στην πράξη όμως τα περισσότερα από τα θετικά του στοιχεία δεν εφαρμόσθηκαν.

Έτσι, ο ΓΟΚ του 1985 από κείμενο δημιουργικό που σκοπό είχε την ΕΛΕΥΘΕΡΗ παραγωγή όμορφου δομημένου χώρου,  που  περιείχε προτάσεις όχι μόνο σε επίπεδο κτηρίου αλλά και στον ευρύτερο χώρο του  οικοδομικού τετραγώνου, καταστρατηγήθηκε, αποδυναμώθηκε και μετατράπηκε,  σε ένα πολύπλοκο, δυσνόητο, αποπνικτικό  νομοθέτημα με αστυνομική νοοτροπία, που προσπαθεί να προκαθορίσει την μορφή ενός κτηρίου,  αγνοώντας, τόσο τις αρχικές του εξαγγελίες για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στην ογκοπλαστική ανάπτυξη του κτηρίου, όσο και  το ΠΝΕΥΜΑ του οικοδομικού νόμου, που πρέπει να στοχεύει στην ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ των κτηρίων στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον,

- Κύριο χαρακτηριστικό του, ο καθολικός παραγκωνισμός και εξευτελισμός της αρχιτεκτονικής δημιουργίας, φυσικά μέσα στο συγκεκριμένο κοινωνικό πολιτικό και οικονομικό σύστημα που κυριαρχεί. 
- Την ίδια στιγμή οι πολεοδομικές υπηρεσίες του  κράτους, επικεντρώνονται με νευρωτική ψύχωση στο κυνήγι του ΣΔ, ως του καθοριστικού στοιχείου για την διαφύλαξη της περίφημης πληθυσμιακής πυκνότητας και ως του υπέρτατου αγαθού που θα εξασφαλίσει, ως δια μαγείας, ένα αισθητικό περιβάλλον και θα λύσει όλα τα προβλήματα.

- Με τον σημερινό ΓΟΚ και την ισχύουσα πολεοδομική νομοθεσία, πολλά από τα θεωρούμενα αριστουργήματα της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής δεν θα μπορούσαν να πάρουν οικοδομική άδεια και έγκριση από ΕΠΑΕ. Και φυσικά αναφέρομαι στις συνήθεις διαδικασίες που υφίστανται το 96% των αρχιτεκτόνων και όχι σε ειδικές διαδικασίες για ειδικά κτήρια από ειδικούς «σταρ» συναδέλφους.
- Ποιο σημερινό πολεοδομικό Γραφείο ή ΕΠΑΕ θα ενέκρινε λοιπόν κτίρια όπως
- Το μουσείο Guggenheim του Γκέρυ στο Μπιλμπάο, την «πίκλα» του Φόστερ στο Λονδίνο, το μουσείο της Αφρικανικής Τέχνης του Νουβέλ στο Quai Branly, στο Παρίσι;

 

 

 

- την λευκή οικία DOUGLAS του Richard Meier στις έντονα κεκλιμένες δασωμένες πλαγιές ενός τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλους στις όχθες μιας λίμνης στο MICHIGAN, όταν προβάλλονται περισσότερα από 4 επίπεδα κτηρίου,

- τα κτήρια κατοικίας του Αυστριακού Hunterwasser στην Βιέννη; ή ακόμα τα μουσεία του Άντο σε πάρκα και δασικές περιοχές και τα κτήρια του Μπότα και του Ρέντζο Πιάνο σε κορυφές λόφων;

 

 

 

- Και ενώ λοιπόν στην Ελλάδα ξοδεύεται, χρόνος και χρήμα με ανόητους ελέγχους και επανελέγχους, για να προσδιοριστεί τι μετρά επιτέλους και τι δεν μετρά στον περίφημο ΣΔ, οι Ραγδαίες κοινωνικές εξελίξεις της περιόδου εκείνης (εσωτερική μετανάστευση και αλματώδης αύξηση του αστικού πληθυσμού) πιέζουν για λύσεις μέσα στις πόλεις. Οι λύσεις αυτές όμως δεν υπάρχουν, αφού κυριαρχεί η αντίληψη για το υπέρτατο αγαθό της μείωσης του ΣΔ σ' αυτές, χωρίς όμως να προτείνονται αποτελεσματικές εναλλακτικές προτάσεις.

-  Οι ραγδαίες πληθυσμιακές εξελίξεις αναζητούν λύσεις στον περιαστικό χώρο, εκεί όμως η προκλητική καθυστέρηση του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού δεν τους τις παρέχει, δημιουργώντας αδιέξοδα που καταλήγουν στον γιγαντισμό της  πραγματικής αυθαίρετης δόμησης  και την αλόγιστη κατασπατάληση του φυσικού χώρου.

-   Κατ' αντιστοιχία, σήμερα, την στιγμή που οι ίδιες  πολεοδομικές κρατικές  υπηρεσίες στην προσπάθειά τους να εφαρμόσουν μια δαιδαλώδη νομοθεσία χιλιάδων ανούσιων σελίδων, ταλαιπωρούν πολίτες και μηχανικούς,   διϋλίζοντας  τον κώνωπα μήπως και τους ξεφύγει κάποιο τετραγωνικό ΣΔ, σε κάποια εσοχή ή σε κάποιο ημιυπαίθριο, για μια ακόμα φορά,  οι ραγδαίες κοινωνικές εξελίξεις που έχουν σχέση κυρίως με την εξωτερική μετανάστευση προς την χώρα μας, βρίσκουν την πολιτεία απροετοίμαστη.

Χιλιάδες μετανάστες συσσωρεύονται και γκετοποιούν περιοχές της Αθήνας. Κατοικούν μαζικά   σε παλαιά διαμερίσματα των 40-70 τμ και παρά το γεγονός, ότι συνήθως, στα παλαιά αυτά διαμερίσματα δεν υπάρχει καμιά από τις γνωστές υπερβάσεις του ΣΔ, Αυτά βρίσκονται να κατοικούνται συνήθως  με περισσότερα από  10 άτομα το καθένα, ανατρέποντας μεγαλοπρεπώς,  όλες τις  επίσημες ακαδημαϊκές προδιαγραφές πληθυσμιακής πυκνότητας, και αποδεικνύοντας πόσο  δευτερεύον -και τελικά ξεπερασμένο  μέγεθος- είναι ο ΣΔ ως εργαλείο ελέγχου του δομημένου χώρου, τουλάχιστον όπως έχει ξεστρατίσει και εφαρμόζεται στην χώρα μας.

Επίσης Oι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις του αιώνα μας στους τομείς της δόμησης, όπως  τα -βιοκλιματικά στοιχεία των κτηρίων, -τα πράσινα δώματα,
-η αναγκαιότητα παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας σε κάθε κτήριο και τελικά η ανάγκη για νέες μορφές δόμησης,  καθιστούν αναγκαίες σημαντικές αλλαγές στην νομοθεσία.

 

 

 

- Πέρα όμως από αυτά, νομίζω, ότι σήμερα, 175 χρόνια μετά την θεμελίωση του σημερινού πολεοδομικού νομοθετικού πλαισίου, και ενώ βρισκόμαστε στην εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών,
- της δορυφορικής χαρτογράφησης,
- του διαδικτύου και της ραγδαίας διακίνησης της πληροφορίας,
- των συστημάτων γεωγραφικής πληροφόρησης και δορυφορικής παρακολούθησης των εξελίξεων σε κάθε περιοχή σχεδόν ζωντανά, είναι απαράδεκτο να συναντάμε ακόμα πρακτικές βασισμένες στην  φιλοσοφία του 1830.  

-Για όλες αυτές τις  εξελίξεις, καθώς και για  τα θέματα ενεργειακής βελτίωσης της απόδοσης των κτηρίων και ενσωμάτωσης των ΑΠΕ στα κτήρια, υπάρχουν,  ήδη,  ευρωπαϊκές αποφάσεις και οδηγίες που θα πρέπει να ενσωματωθούν στην νομοθεσία μας τα αμέσως επόμενα χρόνια μαζί με μιά σειρά από διεθνείς συμβάσεις για την προστασία της Ακίνητης πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς.

Πιστεύω ότι κάθε απόπειρα  συγκόλλησής διατάξεων για τα θέματα αυτά στο κείμενο του ΓΟΚ 1985, θα επιδεινώσει ακόμα περισσότερο, τον «φραγκεσταΪνικό» χαρακτήρα του.

- Πιστεύω ότι σήμερα μετά από 26 χρόνια εφαρμογής του ΓΟΚ του 1985, έχουν πλέον ωριμάσει οι συνθήκες για ένα νέο κείμενο εμπνευσμένο από τις νέες αντιλήψεις και ανάγκες των κτηρίων στον 21^ο αιώνα που θα είναι συστατικό ενός αδιάρρηκτου τρίπτυχου σε συνδυασμό με ένα πλαίσιο σχεδιασμού του αστικού χώρου και ενός νέου τρόπου έκδοσης αδειών και ελέγχου κατασκευών.

ΕΝΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥ

-Σήμερα, στην χώρα μας, ο πολεοδομικός σχεδιασμός εξειδικεύει τον χωροταξικό σχεδιασμό με γενικά ρυμοτομικά σχέδια που στην καλύτερη περίπτωση φθάνουν μέχρι την κλίμακα 1/1000.

-Στην συνέχεια με τον  Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό και τις γενικές κανονιστικές πολεοδομικές διατάξεις προσπαθούμε να επέμβουμε στον χώρο με μεμονωμένα κτίρια, παρακάμπτοντας κάθε  σχεδιασμό του αστικού χώρου στις ενδιάμεσες κλίμακες. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα καθοριστικό λάθος και είναι μια από τις εξηγήσεις τόσο για την ασχήμια της εικόνας του δημόσιου χώρου, όσο και για την γιγάντωση και πολυπλοκότητα της πολεοδομικής νομοθεσίας που διαισθανόμενη το αμήχανο κενό προσπαθεί σπασμωδικά να το καλύψει και να το ελέγξει με χιλιάδες εγκυκλίους που έχουν σαν αποτέλεσμα την δαιδαλώδη νομοθεσία.

- Είναι λοιπόν αναγκαίο πρώτα από όλα, να θεσμοθετηθεί στη χώρα μας και ο ενδιάμεσος σχεδιασμός (ιδίως του δημόσιου χώρου), που θα προκαθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την ανεκτή  από την πολιτεία ογκοπλαστική μορφή ενός οικισμού ή ενός οικιστικού συνόλου.
- Θα εξειδικεύει τις νέες πολεοδομικές αντιλήψεις για ανοικτά Οικοδομικά τετράγωνα και δημιουργία των νέων  σύγχρονων οικογειτονιών ( πχ.écoquartiers), με νέα χαρακτηριστικά όπως- Ενοποίηση των κοινοχρήστων χώρων, ενεργειακή αυτονομία, αυτοδιαχειριστικές δομές κλπ.

- Παράλληλα, η προτεινόμενη υποχρεωτική ενσωμάτωση του κτιρίου στον περιβάλλοντα χώρο θα δημιουργεί και στους ιδιώτες μελετητές την υποχρέωση να σχεδιάζουν δισδιάστατα αλλά και τρισδιάστατα το έργο τους, στην κλίμακα τουλάχιστον ενός οικοδομικού τετραγώνου, επεκτείνοντας τα σχεδιαστικά τους εργαλεία και στον τομέα της φωτογραφίας και της επεξεργασίας της, του φωτομοντάζ, του βίντεο κλπ.

- Θεωρώ αυτονόητο ότι ο αστικός αυτός σχεδιασμός ,  σ' αυτές τις ενδιάμεσες κλίμακες, τόσο  για τον  δημόσιο  όσο και για τον  ιδιωτικό  χώρο, είναι αποκλειστική αρμοδιότητα όσων  έχουν σπουδάσει αρχιτεκτονική (αρχιτεκτόνων, αρχιτεκτόνων πολεοδόμων κλπ).

Στο πλαίσιο που θα προσδιορίζεται από τον  αστικό σχεδιασμό  του χώρου, θα εφαρμόζεται ο νέος  Αρχιτεκτονικός Οικοδομικός Κανονισμός στον οποίο πλέον θα κυριαρχούν   δύο θεμελιώδη στοιχεία:

1^ον το ιδεατό στερεό, που θα καθορίζεται από τις χρήσεις και τους όρους δόμησης των χωροταξικών και πολεοδομικών μελετών και των ΜΠΑΣ της περιοχής που προαναφέραμε και

2^ον ο ελεύθερος αλλά σταθερός σε μέγεθος, δομημένος όγκος (ΕΣΔΟ) εντός του ιδεατού στερεού. Ο όγκος αυτός θα διαμορφώνεται με απόλυτη ελευθερία του αρχιτέκτονα, μέσα στα προκαθορισμένα, ήδη αποδεκτά και από την κοινωνία, ευρύτερα τρισδιάστατα περιγράμματα.

Δευτερεύον στοιχείο θα είναι πλέον

- Η Συνολική Κατοικήσιμη Επιφάνεια (ΣΥΚΑΕ), που θα χρησιμοποιείται σε κτήρια κατοικιών για τον προσδιορισμό του κατοικήσιμου χώρου, όταν χρειάζεται, ή η Συνολική Ωφέλιμη Επιφάνεια (ΣΩΦΕ), για χρήσεις πέρα από τις κατοικίες (Βιομηχανίες, Γραφεία, Καταστήματα κλπ)

- Επικουρικά θα μπορούσε να προστεθεί και ένα τριτεύον μέγεθος που θα υποδεικνύει και την ΠΙΘΑΝΗ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ πληθυσμιακή πυκνότητα ενός κτηρίου με βάση κάποια σταθερότυπα (πχ. 1 κατ/ 30-35 τμ κατοικίας, 1 χρήστης/ 10 τμ γραφείου κλπ).

- Προτείνουμε λοιπόν την οριστική αλλαγή της σημερινής φιλοσοφίας που είναι επικεντρωμένη στον ΣΔ ως κυρίαρχο  μέγεθος  ΚΑΙ την ανάδειξη του Ιδεατού στερεού και κυρίως του Σταθερού Δομημένου όγκου ως του κυρίαρχου εργαλείου για την ογκοπλαστική διαμόρφωση του κάθε κτιρίου.

- Η νέα αυτή φιλοσοφία ξεκαθαρίζει τις σχέσεις και τις απαιτήσεις των πολιτών μέσα στον χώρο, απελευθερώνει τη δημιουργική φαντασία του Έλληνα Αρχιτέκτονα,
- Το πιο σημαντικό όμως, ιδιαίτερα στην δικομανή πατρίδα μας, θα είναι ότι θα προκαθορίζει τα ανεκτά ογκοπλαστικά διαγράμματα μέσα στα οποία ουδείς «δήθεν θιγόμενος» γείτονας, θα έχει δικαίωμα να αξιώσει οτιδήποτε. παρακωλύοντας ένα έργο και επιβαρύνοντας κακόβουλα και αναίτια την κατασκευή του.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Και το θέμα της μορφής του ελεύθερου αλλά σταθερού όγκου θα είναι ανεξέλεγκτο; θα αναρωτηθούν πολλοί.  Θα αφήσουμε άραγε τον καθένα να κάνει ότι θέλει;
Πιστεύω ότι η ανασφάλεια του ελληνικού κατεστημένου, να εμπιστεύεται μια «ελεύθερη» διαδικασία, είναι άμεσα συσχετισμένη στη χώρα μας με την κακώς και παρανόμως παρεχόμενη δυνατότητα, να σχεδιάζεται ο χώρος από μη αρχιτέκτονες.
Ως προς το θέμα της μορφολογίας, που βέβαια ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της συγκεκριμένης εισήγησης, θα ήθελα να  αναφερθώ επιγραμματικά σε δύο βασικές αντιλήψεις.

1. Είναι γνωστό το σημαντικό ενδιαφέρον που έχει αναπτυχθεί για τις νατουραλιστικές αναζητήσεις στην Αρχιτεκτονική, καθώς επίσης και για τις μορφές fractales που συναντάμε σε φυσικούς και οργανικούς σχηματισμούς. Αενάως επαναλαμβανόμενες ομοιόμορφες δομές στοιχείων σε διάφορες κλίμακες δημιουργούν πανέμορφα σχήματα υπαινισσόμενες την ύπαρξη κρυφών, πολύπλοκων αισθητικών και μαθηματικών κανόνων, που μοιάζει να υπάρχουν στην φύση ανεξάρτητα από οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση.

 

 

 

Μήπως λοιπόν και στην Αρχιτεκτονική υπάρχουν αισθητικοί κανόνες, μαθηματικές αρμονικές ακολουθίες με διαχρονική ισχύ (ακολουθία Fibonacci κλπ)[1], παγκόσμιες αρμονικές αισθητικές σταθερές, για την διαμόρφωση των κτηρίων και των κτηριακών συγκροτημάτων ή ακόμα και των πόλεων,   τους οποίους πρέπει να συγκεντρώσει ο άνθρωπος, να τους αναλύσει και ενδεχομένως να τους επιβάλλει με αυστηρούς πολεοδομικούς και αρχιτεκτονικούς κανονισμούς, πιστεύοντας ότι με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζουμε την σίγουρη αισθητική κάποιου χώρου ή οικιστικού συνόλου;

 

 

 

2. Υπάρχει βέβαια  και η εντελώς αντίθετη άποψη που αμφισβητεί τις νατουραλιστικές αναζητήσεις στην Αρχιτεκτονική, θεωρώντας ότι οι  εσωτερικές διεργασίες της φύσης  εξελίσσονται από νόμους εντελώς αντίθετους προς την ανθρώπινη τεχνική.

Η φύση φύεται από ένα μικρό σπόρο και δημιουργεί ένα μεγάλο οργανισμό, εναντιούμενη σε εξωτερικές δυνάμεις.  Αντίθετα ο Άνθρωπος μπορεί να δημιουργεί αυτόνομα ανεξάρτητα αντικείμενα και να τα συνδυάζει  δημιουργώντας άπειρα πρωτότυπα σχήματα και νέες μορφές.  Αυτό ακριβώς άλλωστε είναι που ο Λε Κορμπυζιέ θεωρούσε ως σημάδι της ανωτερότητάς του Ανθρώπου  σε σχέση με την φύση.

 

 

 

Α. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΔΕΑΤΟΥ ΣΤΕΡΕΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΣΔΟ
Ο  προτεινόμενος Αρχιτεκτονικός Οικοδομικός Κανονισμός παύει πλέον να θεωρείται και να εφαρμόζεται ως εργαλείο πολεοδομικού σχεδιασμού. Επικεντρώνεται πλέον στο κτήριο και στην ενσωμάτωσή του στο άμεσο περιβάλλον του.

Πώς όμως καθορίζεται το ιδεατό στερεό και ο ελεύθερος σταθερός όγκος του κάθε κτιρίου;

Σε γενικές γραμμές θα υπάρχουν δύο βασικές κατευθύνσεις:

α. ΑΥΣΤΗΡΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΟΣ ΟΓΚΟΣ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΙΔΕΑΤΟΥ ΣΤΕΡΕΟΥ
β. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΤΑΘΕΡΟΣ ΟΓΚΟΣ ΕΝΤΟΣ ΕΝΟΣ ΧΑΛΑΡΟΥ  ΙΔΕΑΤΟΥ ΣΤΕΡΕΟΥ

α. ΑΥΣΤΗΡΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΟΣ ΟΓΚΟΣ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΙΔΕΑΤΟΥ ΣΤΕΡΕΟΥ
Στην περίπτωση αυτή σε περιοχές με ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά τοπίου  ή προϋπάρχοντος προστατευμένου δομημένου περιβάλλοντος με ιστορικότητα,  ο καθορισμός της μορφής κάποιας  γειτονιάς ή  ακόμα και κάποιου οικιστικού συνόλου του ΟΤ μπορεί να γίνεται από την Πολεοδομική μελέτη, σφικτά και απόλυτα, με περιορισμό της ογκοπλαστικής και ενδεχομένως και της μορφολογικής  διαμόρφωσής του.

Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται  ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ  μια   ομοιόμορφη  δόμηση σε σχεδόν προκαθορισμένα περιγράμματα.

 

 

 

Η καθιέρωση αυστηρών και τυποποιημένων μορφολογικών κανόνων δεν είναι γενικά επιθυμητή από τους αρχιτέκτονες παρά μόνο σε ελάχιστες εξαιρετικές περιπτώσεις χώρων, ιδιαίτερης μνημειακής ιστορικότητας.

Η γενικότερη αρχή της ενσωμάτωσης των νέων κτηρίων στον περιβάλλοντα δομημένο και φυσικό χώρο τους θα είναι η βασική προϋπόθεση για την έγκριση τους.

β . ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΤΑΘΕΡΟΣ ΟΓΚΟΣ ΕΝΤΟΣ ΕΝΟΣ ΧΑΛΑΡΟ ΙΔΕΑΤΟΥ ΣΤΕΡΕΟΥ

- Στην περίπτωση αυτή η πολεοδομική μελέτη καθορίζει, επίσης συνειδητά, ένα χαλαρό ιδεατό στερεό εντός του οποίου θα διαμορφώνεται ο ελεύθερος σταθερός δομημένος όγκος (ΕΣΔΟ) που είναι αποδεκτός.

- Μέσα σ' αυτό το χαλαρό ιδεατό στερεό, Θα ξεκινάμε λοιπόν από μια καθορισμένη επιφάνεια κάλυψης και 2-3 παραμέτρους, και θα ακολουθούν γενετικές διαδικασίες παραγωγής ομάδων αποδεκτών λύσεων μορφών ΕΣΔΟ, από τις οποίες οι αρχιτέκτονες θα επιλέγουν και θα εφαρμόζουν τις καλύτερες, με κριτήριο την καλύτερη δυνατή ενσωμάτωσή τους στον περιβάλλοντα χώρο. (παράδειγμα από διαφημιστικό εργαστηρίου ΟΜΑ).

 

 

 

Η δοκιμασία τους στο χρόνο και τη χρήση  θα καταλήγει σε μια συνεχή εξελικτική διαδικασία επιλογής των ανθεκτικότερων λύσεων,  απόρριψης  άλλων και αναπαραγωγής νέων με συνδυασμό διαφόρων χαρακτηριστικών, που θα αποτυπώνουν τελικά  την κοινωνική εξέλιξη.

Είναι σαφές ότι με τον τρόπο αυτό έχουμε την πεμπτουσία της Αρχιτεκτονικής, βρισκόμαστε στον χώρο της πραγματικής Αρχιτεκτονικής Δημιουργίας.

     

 

 

  Β. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ  ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΚΑΤΟΙΚΗΣΙΜΗΣ  ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ - ΣΥΚΑΕ

   Αν δεχθούμε ότι το βασικό ενδιαφέρον αυτού του δείκτη είναι η συμβολή του στον πιθανό προσδιορισμό της πληθυσμιακής πυκνότητας ενός κτηρίου, τότε θα πρέπει τουλάχιστον να το μετρήσουμε σωστά και να ξεφύγουμε από τις αγκυλώσεις που επιβάλλει η έννοια του σημερινού ΣΔ.  Είναι προφανές ότι στην κατοικήσιμη επιφάνεια δεν είναι πλέον σωστό να προσμετρώνται  oι επιφάνειες που δε δημιουργούν με κανένα τρόπο κατοικήσιμους χώρους όπως πχ:

- οι τρύπες των ανελκυστήρων,τα κοινόχρηστα κλιμακοστάσια, οι φωταγωγοί, κλπ αεραγωγοί.
- οι  μη κατοικήσιμες  βιοκλιματικές κατασκευές (διπλοί τοίχοι, πέτρινοι τοίχοι με πάχος πάνω από 0,50 εκ, βιοκλιματικές καμινάδες, παθητικά βιοκλιματικά συστήματα, τοίχοι TROMPE , κλπ)
Αντίθετα θα πρέπει να μετράνε
- Όλοι οι χώροι κυρίας χρήσεως, οι χώροι βιοκλιματικού σχεδιασμού που μπορούν να γίνουν κατοικήσιμοι  ( πχ. ημι υπαίθριοι χώροι, πατάρια και φωτεινά υπόγεια.

Γ.  ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗΣ - ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ 

Με τις σύγχρονες αντιλήψεις μια σειρά από τριτεύουσας σημασίας δείκτες συμπληρώνουν την εικόνα του κτηρίου μέσα στον περιβάλλοντα χώρο του. (δείκτης πληθυσμιακής πυκνότητας, δείκτης ενεργειακής ταυτότητας, δείκτης στατικής επάρκειας κλπ). Από αρχιτεκτονική σκοπιά μας ενδιαφέρουν κυρίως 2  δείκτες.

- Ο Δείκτης Πληθυσμιακής πυκνότητας
Με βάση την πραγματική συνολική κατοικήσιμη επιφάνεια, όπως την καθορίσαμε, θα είναι δυνατόν να καθορίζεται σε κάθε κτήριο μια ενδεικτική πληθυσμιακή πυκνότητα.
- Ο Δείκτης Ενεργειακής ταυτότητας του κτηρίου.
Με βάση τις νέες αντιλήψεις της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και ενεργειακής αυτονομίας των κτηρίων, ένας δείκτης ενεργειακής απόδοσης τους είναι ένα χρήσιμο στοιχείο.

Ο νέος ΑΟΚ είναι απαραίτητο να εξασφαλίζει την δυνατότητα στον αρχιτέκτονα να χρησιμοποιήσει τις  αρετές του παθητικού βιοκλιματικού σχεδιασμού, όπως άλλωστε κάνει η πραγματική αρχιτεκτονική τόσους αιώνες .

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΑΟΚ
Με τον νέο Αρχιτεκτονικό Οικοδομικό Κανονισμό , τη φιλοσοφία  και τις έννοιες που εισάγει, απλοποιείται σημαντικά το πολεοδομικό νομοθετικό πλαίσιο που καθορίζει την παραγωγή του δομημένου χώρου στην χώρα μας  και δημιουργούνται οι βάσεις για την κατάργηση μιας σειράς από κακοδαιμονίες που κυριαρχούν σήμερα.

- Οριοθετώντας ένα ιδεατό στερεό και ένα σταθερό όγκο μέσα στον οποίον που μπορεί να αναπτυχθεί ελεύθερα ή αυστηρά το κτήριο, δημιουργείται ένας τρισδιάστατος ζωτικός χώρος ελευθερίας για τον Αρχιτέκτονα.
- Ξεκαθαρίζει η σχέση του ΑΟΚ με το υπάρχον πολεοδομικό πλαίσιο τόσο στην ευρύτερη μορφή του όσο και στις εξειδικευμένες Μελέτες Πολεοδομικού Αστικού σχεδιασμού. Παύει πλέον η προσπάθεια υποκατάστασης του πολεοδομικού σχεδιασμού στις ενδιάμεσες κλίμακες και έτσι ο ΑΟΚ απλοποιείται και επικεντρώνεται στο κτήριο την αισθητική και λειτουργικότητα του καθώς και την εξυπηρέτηση των πραγματικών αναγκών των χρηστών του κτηρίου,
- Εξασφαλίζεται τόσο η ένταξη οικοδομών σε περιοχές με ιστορικότητα και αξιόλογο φυσικό τοπίο, χωρίς να περιορίζεται ο δημιουργικός ρόλος του αρχιτέκτονα, όσο και η δυνατότητα ελεύθερης αρχιτεκτονικής δημιουργίας στις υπόλοιπες περιοχές, με σημαντικό εργαλείο ελέγχου την ενσωμάτωσή του στον περιβάλλοντα φυσικό και δομημένο χώρο
- Συνδυάζεται με ένα ευέλικτο και απλό τρόπο έκδοσης αδειών βασισμένο στην αρχή της γρήγορης άδειας και του διαρκώς ενημερωνόμενου φακέλου.
- Τέλος ο έλεγχος των υπερβάσεων από τις αρμόδιες υπηρεσίες δημόσιου ελέγχου των κατασκευών, θα είναι απλούστατος αφού θα αρκούν 2-3 μετρήσεις του εξωτερικού κελύφους είτε με σύντομες επιτόπιες αυτοψίες είτε από τα σύγχρονα τρισδιάστατα δορυφορικά μοντέλα του χώρου, περιορίζοντας δραστικά και τις δημόσιες δαπάνες και τις συνθήκες διαπλοκής.

Τέλος

- Ο νέος Αρχιτεκτονικός οικοδομικός Κανονισμός που προτείνουμε θα πρέπει να είναι ΠΡΩΤΑ ΑΠΟ ΟΛΑ, απλός και ανθρώπινος, να συμβάλλει στην δημιουργία χώρων ευχάριστων να κατοικηθούν και στην ενσωμάτωσή τους στον περιβάλλοντα χώρο, ιδιωτικό και δημόσιο, φυσικό και ανθρωποποίητο χωρίς ποινικοποίηση των ανθρώπινων αναγκών.

 

 του Αθ.Ζούλια, αρχιτέκτων-πολεοδόμος

Βιβλιογραφία.
- Asger Jorn - Pour la forme - edition ALLIA 2001
- ΑΣΓΚΕΡ  ΓΙΟΡΝ - «Περί Μορφής» - ΝΗΣΙΔΕΣ
- Bibliothèque Tangente - Les Fractales (Art,Nature et Modelisation) No18.
- Choay Françoise - Merlin Pierre - Dictionnaire de l'urbanisme et de l'amenagement - Puf  2005.
- Massimiliano Fuksas . "Chaos Sublime" Arlea Paris 2009.
- MANDELBROT - Les Objet Fractals - Paris 1995 - FLAMMARION
- Paul Virilio - " Ville Panique - Ailleurs commence ici" - Paris 2004 - Galilée
- Pierre Lefévre-Michel Sabard - Les écoquartiers - éditions Apogée 2009
- Philippe Verdier : Le projet urbain participatif - Éditions   AYM  2009
- Nikos Salingaros  " Algorithmic Sustainable Design : The Future of Architectural Theory» . Notes from 12 lectures applying mathematical techniques to architectural and urban design.
- SHON et SHOB - Circulaire 90/80 - Direction de l'architecture et de l'urbanisme, Ministère de l' Équipement des transports et du tourisme ,
- Α.Μ Κωτσιόπουλος - «Η Αρχιτεκτονική την εποχή της κρίσης»  - ΝΕΦΕΛΗ 2010
- Ε.ΛΥΡΟΥΔΙΑΣ  - Πολιτική και Επιστήμη στον Πολεοδομικό σχεδιασμό - διόνυσος
- ΑΘ.ΖΟΥΛΙΑΣ - «Πολεοδομική νομοθεσία για την έκδοση οικοδομικών αδειών - Ελλάδα - Γαλλία .... Μήπως να γίνει μια νέα συμμαχία». Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ αρ. 2491/9-6-2008.
- ΑΘ.ΖΟΥΛΙΑΣ- «Προς την διαφάνεια της πολεοδομικής νομοθεσίας» . Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ αρ. 2572/15-2-2010.
- ΑΘ.ΖΟΥΛΙΑΣ- «Προτάσεις για την εναρμόνιση του ορισμού των αυθαιρέτων με τη διεθνή νομοθεσία». Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ αρ.2613/20-12-2010 (περίληψη)
Και  www.greekarchitects -θέματα πολεoδομικής νομοθεσίας (πλήρες κείμενο)
-Γ.ΛΑΒΒΑΣ -  «Ζητήματα πολιτιστικής διαχείρισης ». Εκδοτικός οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ  Αθήνα 2010
- Γ.Α.ΝΙΚΑΣ - «Η έκδοση των οικοδομικών αδειών από την σύσταση του Ελληνικού κράτους ως την δημοσίευση του ΝΔ. 17.7.1923».Τεχνικά Χρονικά, τεύχος 1. Ιανουάριος Μάρτιος

 

[1] N.SALINGAROS- Algorithmic Sustainable Design : The Future of Architectural Theory  - University of Texas San Antonio - Notes from a series of 12 lectures.  "  1.1 Recursion and the Fibonacci sequence  -  Sustainable design - use morphogenetic rules that nature follows, Mimic but not copy physical and especially biological structures  p .2 1.2 Universal scaling ........Architectures that obey universal scaling - Gothic, Classical western architecture, Islamic architecture and Traditional architectures from all cultures and all periods. P.11