Πώς φτάσαμε στην Αθήνα-χάος

Καθισμένος σε μια πολυθρόνα που έχει σχεδιάσει ο ίδιος -«πετριά» που έχουν αρκετοί αρχιτέκτονες- γύρισε τη μνήμη του 60 χρόνια πίσω, τότε που ήταν πρωτοετής φοιτητής. Είκοσι πέντε όλοι κι όλοι οι συμφοιτητές του, από τους οποίους επτά γυναίκες. Ιστορική εποχή για την Αρχιτεκτονική, με καθηγητές-ογκόλιθους, όπως οι Αναστάσιος Ορλάνδος, Παναγιώτης Μιχελής, Δημήτρης Πικιώνης, Κώστας Κιτσίκης και ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Δεν είναι τυχαίο ότι άλλοι πέντε συμμαθητές του έγιναν καθηγητές (Νίκος Μουτσόπουλος, Δημήτρης Φατούρος, Σούλα Τζάκου, Ντίνος Μιχαηλίδης και Ιγκόρ Δεργκάλιν).

«Πόλεμος, κατοχή, εμφύλιος... Ανήκω σε μια γενιά που έχει υποστεί τα πάνδεινα. Αλλά από μικρός σχεδίαζα, ονειρευόμουν και αποφάσισα να γίνω αρχιτέκτων. Πάντα είχα έφεση προς την Ιστορία. Πιστεύω ότι αν δεν ξέρεις Ιστορία δεν καταλαβαίνεις τι συμβαίνει γύρω σου. Οι καθηγητές μας μας δίδασκαν το παρελθόν και ταυτόχρονα μας έσπρωχναν προς τις νέες τάσεις της αρχιτεκτονικής», μας εξηγεί και παραδέχεται: «Είχα τη φοβερή τύχη να δω τα σχέδιά μας για την Πλάκα να εφαρμόζονται».

Στο αυτονόητο γιατί πέτυχε το πείραμα, επισημαίνει πως από τα μέσα της δεκαετίας του '50 η Πλάκα είχε αρχίσει να δέχεται την τουριστική ανάπτυξη. Αμφισβητεί το μύθο για τα ταβερνάκια και τις γαζίες, σημειώνοντας: «Με τον καιρό η κατάσταση χειροτέρευε. Φτάσαμε στα κοσμικά κέντρα και τα νάιτ κλαμπ. Αυτό έφερε τα παρεπόμενα ναρκωτικά, πορνεία, προστασία, που οδήγησε σε ένα είδος λαϊκής αντίδρασης που περνούσε από τις εφημερίδες. Σχεδόν κάθε ημέρα είχαμε δημοσιεύματα». Απαριθμεί πως τα μέτρα εφαρμόστηκαν γιατί υπήρχε αγανάκτηση, αισιοδοξία, αλλά και μια ομάδα μελετητών και υπευθύνων που δεν αστειευόταν.

Στην αυτονόητη απορία γιατί δεν επαναλήφθηκε το πρόγραμμα σε άλλες περιοχές, μας απαρίθμησε τις λίγες εξαιρέσεις, το Ναύπλιο, την Υδρα και την παλιά πόλη του Ρεθύμνου, αλλά δεν διαστάζει να παραδεχθεί: «Είναι θέμα πολιτικής βούλησης. Δεν μου αρέσει αυτός ο όρος, αλλά τέλος πάντων δεν υπάρχει».

Ξεκάθαρος είναι και στο θέμα των ευθυνών και μας εξηγεί: «Πρέπει να ξεχωρίσουμε δύο πράγματα, τους συλλογικούς φορείς και τον κάθε μηχανικό. Δεν μπορώ να ζητήσω από τους συναδέλφους μου να βγάλουν φτερά στις πλάτες. Αν η νομοθεσία επιτρέπει να χτιστεί ένα κτίριο με οκτώ πατώματα, θα χτιστεί. Τι θα του πείτε του άλλου; Εσύ θα φτιάξεις δύο, επειδή είσαι ευαίσθητος; Δεν μπορεί να γίνουν ιεραπόστολοι. Υπάρχουν όμως οι συλλογικοί φορείς.

Ο σύλλογος αρχιτεκτόνων την περίοδο 1960-66 είχε οργανώσει έξι πανελλήνια συνέδρια, που ακόμη και σήμερα είναι αξεπέραστα. Ηρθαν οι πολιτικοί, άκουσαν, αλλά δεν έκαναν τίποτα. Δεν είχαν τα κότσια. Η ευθύνη όμως του συλλογικού φορέα έχει εκπληρωθεί».

Αναγνωρίζει πάντως και κάποια ελαφρυντικά. Υπενθυμίζει ότι η μεταπολεμική Ελλάδα είχε να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα ανοικοδόμησης, με τις μετακινήσεις μεγάλων ομάδων πληθυσμού στην πρωτεύουσα και την αδύναμη διοίκηση που δεν διέθετε στελέχωση για να κάνει σχεδιασμούς. Επισημαίνει ότι από τότε ξεκίνησαν τα αυθαίρετα, ενώ για την αντιπαροχή εξηγεί:

«Τη φορτώνουν στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, αλλά πρέπει να παραδεχθούμε ότι ήταν η ατμομηχανή για την οικονομία».

Κάθετος και στην απάντησή του για την Αθήνα: «Πλήρες χάος. Το σημερινό της κατάντημα είναι αποτέλεσμα αυτών των παραγόντων. Αδυναμία μακροχρόνιων σχεδιασμών, ανώμαλες καταστάσεις. Αυτά πληρώνουμε ώς σήμερα. Το κυκλοφοριακό που δεν πάει άλλο, η αλόγιστη επέκταση των πόλεων είναι προβλήματα που δεν λύνονται εύκολα».

Μιλάει με αγάπη για τη νέα γενιά των αρχιτεκτόνων και συμβουλεύει: «Χρειάζονται μεγάλη γνώση της ιστορίας της πόλης και γενικότερα. Να έχουν πάντα τη συνείδηση ότι φτιάχνουν κτίρια για να τα κατοικήσουν άνθρωποι, οι οποίοι πρέπει να ζήσουν μέσα σε αυτά και να ευτυχήσουν». Δεν θεωρεί «χαμένους» τους νέους, όπως συχνά ακούμε από άτομα της δικής του γενιάς. Αναφέρεται βεβαίως στους σπουδαστές Πολυτεχνείου του και σημειώνει: «Οσο μπορώ να έχω εποπτεία, νομίζω ότι τα σημερινά παιδιά του Πολυτεχνείου είναι μια χαρά. Εχουμε ένα δυναμικό πάρα πολύ καλό, παιδιά που έχουν δώσει μάχες για να πετύχουν στη σχολή με πολύ υψηλές βαθμολογίες. Τώρα θα πουν κάποιοι ότι δεν τραγουδάνε με άλλο τρόπο. Εγώ θα τους πω: Αλίμονο αν τραγουδούσαν με τον ίδιο τρόπο. Η κάθε γενιά έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, τα δικά της όνειρα».

ΧΑΡΑ ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ

(με την ευγενική παραχώρηση της συγγραφέως)

Λίγα λόγια για τον Διονύση Α. Ζήβα

Ο Διονύσης Α. Ζήβας γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Μεγάλωσε στην Αθήνα και σπούδασε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ. Πολυτεχνείου, από όπου έλαβε το δίπλωμά του το 1953. Το 1958 διορίσθηκε άμισθος και το 1960 έμμισθος επιμελητής στην έδρα της Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας και Ρυθμολογίας, με τον καθηγητή Π. Α. Μιχελή.

Η "Αρχιτεκτονική της Ζακύνθου" αποτελεί τη διδακτορική διατριβή του, που εγκρίθηκε από τη Σχολή το 1970.
Το 1972 εξελέγη έκτακτος καθηγητής των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων και το 1978 τακτικός καθηγητής στην ίδια Έδρα. Διετέλεσε διευθυντής του Σπουδαστηρίου Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων του Ε.Μ.Π. από το 1973 μέχρι το 1996. Εξελέγη Κοσμήτωρ της Σχολής Αρχιτεκτόνων για δύο διετίες, από το 1979 μέχρι το 1983 και πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων για τρεις διετίες, από το 1989 μέχρι το 1995.

Απεχώρησε το 1996 λόγω ορίου ηλικίας και από το 1997 είναι ομότιμος καθηγητής της Σχολής. Διετέλεσε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιονίου Πανεπιστημίου κατά τα έτη 1984-89 και 1993-98.
Έχει δημοσιεύσει την "Αρχιτεκτονική της Ζακύνθου" (εκδ. ΤΕΕ 1970, 1984, 2002) και τις "Προβιομηχανικές αγροτικές εγκαταστάσεις στη Ζάκυνθο" (εκδ. ΠΤΙ-ΕΤΒΑ 2000) καθώς και πολλές μικρότερες εργασίες για τη Ζάκυνθο και τα Επτάνησα. Περισσότερες εξ άλλου από εβδομήντα εργασίες του είναι δημοσιευμένες σε επιστημονικά περιοδικά, πρακτικά εθνικών και διεθνών συνεδρίων και σε συλλογικές εκδόσεις. Σχετικά πρόσφατα εκδόθηκε το βιβλίο του "Τα μνημεία και η πόλη" (Libro 1997, α΄ εκδ. Λυρούδιας 1991).

Στα πλαίσια του Σπουδαστηρίου των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων έχει διευθύνει δώδεκα ερευνητικά προγράμματα για θέματα αρχιτεκτονικής και θέματα προστασίας και διατήρησης ιστορικών οικισμών και ιστορικών κέντρων πόλεων, θέμα με το οποίο έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί. Επικεφαλής ομάδων μελέτης για την προστασία και την αναβίωση της Πλάκας από το 1973 μέχρι σήμερα, έργο το οποίο τιμήθηκε το 1982 με το μετάλλιο της Europa Nostra.

Το 1993 εξ άλλου του απονεμήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης το Βραβείο Gottfried von Herder για το σύνολο του έργου του. Έχει μετάσχει σε περισσότερα από εξήντα εθνικά και διεθνή Συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει παρουσιάσει ισάριθμες ανακοινώσεις. Είναι μέλος του ΤΕΕ, του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας, του Κέντρου Μελετών Ιονίου, του ICOMOS και άλλων επιστημονικών ενώσεων.

Έχει επανειλημμένα εκλεγεί στο Δ.Σ. του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, του οποίου διετέλεσε Πρόεδρος το 1965, στην Αντιπροσωπεία του ΤΕΕ και την Επιστημονική Επιτροπή των Αρχιτεκτόνων του ΤΕΕ. Έχει εκλεγεί Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ενώσεως Αισθητικής ("International Association of Aesthetics") για την τριετία 2001-2004 και είναι Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής και του Ιδρύματος Παναγιώτη και Έφης Μιχελή.

φωτογραφία:PERIZITITO.GR