Στοιχεία Πολεοδομίας. Κεφάλαιο 7

Η ανταλλαγή πληροφοριών περιλαμβάνει τη μετακίνηση προσώπων και αγαθών, τις προσωπικές επαφές και αλληλεπιδράσεις, τις τηλεπικοινωνίες, καθώς και την οπτική επαφή με το περιβάλλον. Τα δίκτυα πληροφοριών παρέχουν μια βάση για την κατανόηση της ζωής στις πόλεις και τη διάγνωση των αστικών προβλημάτων. Στο κεφάλαιο αυτό υποστηρίζεται ότι η πόλη λειτουργεί περισσότερο όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος, παρά όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής. Ως ένα λειτουργικά περίπλοκο σύστημα, καθορίζει τη λειτουργικότητά της στηριζόμενη στις αποκτώμενες εμπειρίες μέσα από την αλλαγή των διαφόρων συνδέσεων, ώστε να βελτιστοποιηθεί ο τρόπος αλληλεπίδρασης των στοιχείων της. Ως αποτελεσματική, θεωρείται μια πόλη που διαθέτει ένα αρχιτεκτονικό σύστημα ικανό να ανταποκριθεί στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η ανάλυση που ακολουθεί στρέφει το επίκεντρο της κατανόησης των πόλεων από τη φυσική τους δομή, στη ροή των πληροφοριών τους.

Εισαγωγή.

Οι πόλεις συντονίζουν τις δραστηριότητες μεταξύ ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων. Για να επιτευχθεί αυτό απαιτούνται πολύπλοκα πρότυπα συνεργασίας και η διαδικασία αυτή πρέπει να πραγματοποιηθεί σε συνθήκες όπου οι δραστηριότητες μεταβάλλονται συνεχώς. Παράλληλα, έχει παρατηρηθεί ένας ανταγωνισμός μεταξύ αντίθετων στόχων. Ένας στόχος είναι η βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των προτύπων ανταλλαγής που αρμόζουν καλύτερα στην παρούσα κατάσταση, καθιστώντας τις υποδομές και τα μονοπάτια των πληροφοριών μόνιμα. Ένας άλλος στόχος είναι να διατηρήσουμε τα πάντα ένα επίπεδο κάτω από την τέλεια κατάσταση, αλλά ιδιαίτερα ευπροσάρμοστα, έτσι ώστε να είναι σε θέση να εναρμονιστούν με τις απροσδόκητες διακυμάνσεις στις επικρατούσες συνθήκες. Ακόμη, ένας άλλος είναι η δημιουργία υποδομών (π.χ. κτήρια και δρόμους) σε μια πόλη που δεν επιτυγχάνει τους δύο προηγούμενους στόχους.

Ένα παράδειγμα το οποίο συγκρίνει μια εξειδικευμένη με μια προσαρμόσιμη πόλη σε μακροπρόθεσμη βάση, είναι αυτό της Jane Jacobs, όπου παρουσιάζονται οι αντιθέσεις μιας στατικής πόλης όπως το Manchester του 19ου αιώνα, με μια δυναμική πόλη, όπως το Birmingham (Αγγλία) (Jacobs, 1961). Στο Manchester, ο τομέας του βαμβακιού γνώρισε μεγάλη άνθιση, αλλά παράκμασε λόγω του εξωτερικού ανταγωνισμού. Από την άλλη πλευρά, το Birmingham δεν στηρίχθηκε ποτέ στην ανάπτυξη ενός συγκεκριμένου βιομηχανικού τομέα αλλά στην ικανότητά του να δημιουργεί νέες βιομηχανίες ως αντίδραση στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Μια εξειδικευμένη πόλη που λειτουργεί σωστά μπορεί να συγκριθεί με ένα ηλεκτρονικό σύστημα, του οποίου η λειτουργία προαποφασίζεται και προσδιορίζεται με λεπτομέρεια. Όλες οι λειτουργικές αλλαγές σε ένα ηλεκτρονικό σύστημα πρέπει να σχεδιάζονται λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές συνέπειες. Αυτό απαιτεί εκτεταμένες δοκιμές πριν από την εφαρμογή του, προκειμένου να αποφευχθούν οι οποιεσδήποτε ανεπιθύμητες παρενέργειες. Ωστόσο, για συστήματα όπως οι πόλεις και ο εγκέφαλος, οι διάφορες αλλαγές είναι σε μεγάλο βαθμό “ευρετικές” (δηλαδή προκύπτουν από την αποκτώμενη εμπειρία του κάθε συστήματος). Διάφορα άλλα φυσικά και τεχνητά συστήματα στηρίζονται στο συντονισμό ενός πολύπλοκου συνδυασμού από τις μεταβαλλόμενες λειτουργίες.

Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στους αστικούς κόμβους και συνδέσεις, και στην αλληλεξάρτησή τους. Είναι μια συνέχεια ενός προηγούμενου κεφαλαίου (βλέπε Κεφάλαιο 1, Θεωρία του Aστικού Iστού) και αποτελεί μέρος των πρόσφατων προσπαθειών που έχουν γίνει για την κατανόηση των πόλεων ως πολύπλοκα συστήματα, συμπεριλαμβανομένων αυτών του Peter Allen (1997), του Juval Portugali (2000) και των συνεργατών τους. Η Jane Jacobs (1961), ο Richard Meier (1962) και ο Christopher Alexander (1965) ήταν οι πρωτοπόροι σε ότι αφορά στην κατανόηση της πολύπλοκης δομής της πόλης, μελετώντας και περιγράφοντας τις αστικές μορφές με ένα πιο ρεαλιστικό τρόπο από ότι η απλοϊκή χωρική γεωμετρία του μοντέλου CIAM (βλ. Κεφάλαιο 5, Παρατηρήσεις στη Σύνθεση μιας Πόλης). Στο κεφάλαιο αυτό, αναζητούνται οι διαδικασίες μέσα από τις οποίες μια ζωντανή, ανθρώπινη πόλη αναπτύσσεται και μια “άρρωστη” πόλη παρακμάζει.

Η μορφή μιας πόλης είναι δυναμική και εξελίσσεται με βάση τις αποκτώμενες εμπειρίες. Οι πολεοδόμοι και σχεδιαστές πρέπει να εφαρμόζουν μια διαδικασία διάγνωσης και επιδιόρθωσης του αστικού ιστού, όπως περίπου ένας βιολογικός ιστός ενεργοποιεί τους μηχανισμούς του για να “γιατρευτεί”. Αν και η συζήτηση εδώ θα είναι αρκετά γενική, τελικά προκύπτει μια πλήρης εικόνα σχετικά με το τι ακριβώς είναι μια πόλη και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να ενισχύσουμε τη λειτουργία της. Επίσης, μέσω της αντίληψής μας για την πόλη ως ένα πολύπλοκο και οργανωμένο σύστημα, προκύπτουν ορισμένες προτάσεις. Αναμφίβολα, οι προτάσεις αυτές αποτελούν το αντίθετο της μεταπολεμικής προσέγγισης του CIAM για τον σχεδιασμό, η οποία έχει εμποδίσει την εφαρμογή τους μέχρι σήμερα. Ελπίζουμε ότι τα συμπεράσματά μας θα δώσουν την απαραίτητη ώθηση σε παλαιότερες αντιλήψεις στην πολεοδομία που πιστεύουμε ότι είναι τόσο σωστές όσο και προβλεπτικές.

Η κατανόηση της πόλης ως ένα σύστημα.

Η προσαρμοστικότητα ή η ανάγκη αλλαγής της λειτουργικότητας ενός πολύπλοκου συστήματος, το υποχρεώνει να κατανεμηθεί σε πολλά από τα επίπεδα της κλίμακας (Coward, 2000). Ακολουθώντας το παράδειγμα των ηλεκτρονικών συστημάτων, οι συναρτησιακές ομάδες (modules) ορίζονται ως συστάδες δραστηριοτήτων που έχουν μεγαλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών εντός μιας συναρτησιακής ομάδας από ότι με άλλες (Courtois, 1985 • Parnas, Clements και Weiss, 1985). Σε μια πόλη, μια συναρτησιακή ομάδα που λειτουργεί στο επίπεδο της μικρότερης κλίμακας θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα πρόσωπο με τα κτήρια και τους χώρους όπου περνά τον περισσότερο χρόνο του. Σε ένα κάπως υψηλότερο επίπεδο, οι συναρτησιακές ομάδες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μικρές ομάδες ατόμων οι οποίες αλληλεπιδρούν έντονα σε καθημερινή βάση με διάφορους αστικούς κόμβους. Σε ένα ακόμη υψηλότερο επίπεδο, οι συναρτησιακές ομάδες αντιστοιχούνται με θεσμικά όργανα, ατομικές επιχειρήσεις, εκπαιδευτικές και πολιτικές οργανώσεις, κλπ..

Ο διαχωρισμός των συναρτησιακών ομάδων γίνεται μόνο κατά προσέγγιση, καθώς η λειτουργία μιας πόλης μπορεί να ανήκει εν μέρει σε μια αναγνωρίσιμη συναρτησιακή ομάδα, αλλά ορισμένα στοιχεία της θα ανήκουν σίγουρα σε άλλες. Αξίζει να επισημανθεί ότι η χρήση του όρου “συναρτησιακή ομάδα” είναι περισσότερο συναφής με το “δίκτυο” παρά με ένα χωρικά συμπαγές αντικείμενο ή περιοχή. Τα πορίσματα του κεφαλαίου αυτού είναι πιθανό να παρερμηνευθούν, αν ο αναγνώστης του θεωρήσει εσφαλμένα μια λειτουργική συναρτησιακή ομάδα ως χωρική, δηλαδή ως φυσικά δομημένους κύβους. Εδώ, οι συναρτησιακές ομάδες περικλείουν κατανεμημένα πρότυπα αλληλεπίδρασης, όπου οι ενέργειες που πραγματοποιούνται σε διάφορα σημεία επικοινωνούν. Αποτελούν ομάδες δομημένων συνδέσμων και η μορφή τους θα πρέπει να αποφύγει την παραπλανητική αστική εικόνα του 20ου αιώνα, όπου οι μη αντιδρούσες χωρικές οντότητες τοποθετούνταν αυστηρά σε ένα τακτοποιημένο δίκτυο.

Τα δίκτυα μιας πόλης (τα μονοπάτια, οι δρόμοι, οι τηλεπικοινωνίες κλπ.) αποτελούν τους μηχανισμούς στήριξης της ανταλλαγής πληροφοριών. Ωστόσο, μια πόλη περισσότερο επεξεργάζεται την πληροφορία, παρά την μετακινεί και την προωθεί. Ένα πολύπλοκο πρότυπο ανταλλαγής πληροφοριών συντονίζει τη λειτουργία της πόλης, οδηγεί τη δυναμική της και καθορίζει την εξελισσόμενη δομή της (Meier, 1962). Η ανταλλαγή πληροφοριών στο χαμηλότερο επίπεδο της κλίμακας περιλαμβάνει τη συζήτηση, την παρατήρηση και την απεικόνιση από τους ανθρώπους. Σε υψηλότερο επίπεδο, τα άτομα ή ομάδες ατόμων κινούνται από τη μια λειτουργία στην άλλη. Τα αγαθά μετακινούνται, καταναλώνονται, τροποποιούνται, συνδυάζονται και δημιουργούνται σε μια πόλη. Η ανταλλαγή πληροφοριών είναι πολύ φθηνότερη από την μετακίνηση ανθρώπων και αγαθών, οπότε μια πόλη θα πρέπει να συντονίσει αποτελεσματικά τις ανταλλαγές διαφορετικού κόστους.

Ένα σύστημα θα πρέπει να ελαχιστοποιεί το συνολικό κόστος της ανταλλαγής πληροφοριών. Συνεπώς, η ανάλυση μιας πόλης ως σύστημα ξεκινά με τον προσδιορισμό των ομάδων των ανθρώπων οι οποίες ανταλλάσσουν περισσότερες πληροφορίες στο εσωτερικό τους, παρά με το εξωτερικό τους. Οι συναρτησιακές ομάδες σε οποιοδήποτε επίπεδο, δεν μπορούν να προσδιοριστούν νοητικά εκ των προτέρων και σίγουρα όχι σύμφωνα με κάποια συγκεκριμένη χωρική κατανομή. Οι αστικές συναρτησιακές ομάδες γενικά δεν αντιστοιχούν σε απλές λειτουργίες της πόλης. Η αστική δομή θα πρέπει να αξιολογηθεί παραμερίζοντας την αυστηρή οπτική τακτοποίηση που βασίζεται στις κατόψεις και ακολουθώντας τη ροή των πληροφοριών. Η εστίαση στην εξέλιξη των πληροφοριών και των δικτύων ροής τους, θα δώσει τη δυνατότητα στις διάφορες παρεμβάσεις να ενισχύσουν τη λειτουργικότητα της πόλης, καθιστώντας την ανταλλαγή πληροφοριών πιο αποτελεσματική (με την έννοια της τροποποίησης της φυσικής της δομής). Θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε μια πόλη βασιζόμενοι στα δίκτυα ανταλλαγής των πληροφοριών της και όχι στην εικόνα που παρουσιάζει στο σχέδιο.

Πριν ακόμη προχωρήσουμε στον καθορισμό των αστικών συναρτησιακών ομάδων, μία μέθοδος για τη βελτίωση της λειτουργικότητας μιας πόλης είναι να εξασφαλίσουμε ότι σε κάθε ένα από τα κανάλια της υπάρχουν πολλαπλές ανταλλαγές πληροφοριών. Πιο συγκεκριμένα, εννοούμε ότι η μεταβίβαση πληροφοριών ή η φυσική κίνηση προσφέρουν περισσότερα από ένα απλό πράγμα – με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα να ενταχθούν περισσότερες συνδέσεις στην πόλη επειδή τα μονοπάτια της βοηθούν τους κατοίκους να πραγματοποιούν πολλές διαφορετικές εργασίες ταυτόχρονα. Άνθρωποι που μετακινούνται κατά μήκος τέτοιων διαδρομών με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών σε υψηλότερο επίπεδο, μπορούν έτσι να ανταλλάξουν πληροφορίες και σε χαμηλότερο επίπεδο (για παράδειγμα παρατηρώντας). Κατά συνέπεια, ο χρόνος που απαιτείται για την ανταλλαγή πληροφοριών σε υψηλότερο επίπεδο, χρησιμοποιείται πιο αποτελεσματικά.

Από τεχνικής άποψης, προτείνουμε ένα μορφοκλασματικό φόρτωμα (fractal loading), το οποίο συνεπάγεται τη συνύπαρξη διαφορετικών αλλά σχετικών πραγμάτων στα διάφορα επίπεδα της κλίμακας.  Το μορφοκλασματικό φόρτωμα σημαίνει ότι κάθε ανταλλαγή σε υψηλό επίπεδο συνεπάγεται επίσης την ταυτόχρονη ανταλλαγή σε πολλά μικρότερα επίπεδα. Η μέθοδος αυτή αντιτίθεται στη μεγιστοποίηση της ικανότητας των ενιαίων διαύλων επικοινωνίας που προορίζονται για ένα μόνο τύπο ανταλλαγών. Έτσι, το σύνολο των ανταλλαγών σε διαφορετικές κλίμακες θα πρέπει να υποστηρίζεται από φυσικές υποδομές που επιτρέπουν την μικτή ανταλλαγή πληροφοριών και αποτρέπουν την εξάλειψη των ασθενέστερων ή χαμηλότερου επιπέδου ανταλλαγών. Η αντίθετη περίπτωση του μονολειτουργικού σχεδιασμού οδηγεί στην συνύπαρξη πολλών χωριστών και ανταγωνιστικών ανταλλαγών του ίδιου τύπου που μετά βίας βρίσκονται σε ένα ενιαίο κανάλι επικοινωνίας. Ένα παράδειγμα του τελευταίου αποτελεί ένας μποτιλιαρισμένος αυτοκινητόδρομος ή η υπερφόρτωση των οχημάτων του μετρό στις ώρες αιχμής. Τα παραπάνω, όχι μόνο είναι αναποτελεσματικά, αλλά αποκλείουν και τις άλλες μορφές ανταλλαγής.

Η εμφάνιση ενός μορφοκλασματικού φορτώματος επιβεβαιώνεται στο Κεφάλαιο 2 (Αστικός Χώρος και το Πεδίο της Πληροφόρησης). Η χρήση του αστικού χώρου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πληροφορία που αναπαράγεται από τις τριγύρω επιφάνειας καθώς και με την ευκολία που αυτή η πληροφορία μπορεί να γίνει αντιληπτή από τους πεζούς.

Μια πρώτη ανταλλαγή πληροφοριών αποτελεί η μετακίνηση ενός πεζού από ένα σημείο σε άλλο. Ο συγκεκριμένος παρατηρεί πράγματα που δεν έχουν σχέση με την κύρια αιτία μετακίνησής του. Η πληροφορία αυτή είναι λειτουργική και μπορεί να συστήσει δευτεροβάθμιες συμπεριφορές στον παρατηρητή, ο οποίος εκτελεί μια πρωτεύουσα ανταλλαγή πληροφοριών. Σε μια επιτυχημένη πόλη θα πρέπει η κάθε απλή μετακίνηση να αποτελεί μια πλούσια και ανταποδοτική εμπειρία. Ο αστικός χώρος, επομένως, λειτουργεί παραβιάζοντας τον λειτουργικό κανόνα του σχεδιασμού πολεοδομικού σχεδιασμού του 20ου αιώνα. Η επιτυχής αστική γεωμετρία εξυπηρετεί ένα πλήθος αναγκών σε διαφορετικές κλίμακες, ορισμένες αυστηρά λειτουργικές και άλλες πιο ευχάριστες.

Η επιλογή ενός κατοίκου μιας ευρωπαϊκής μητρόπολης να πάει σε ένα ραντεβού του περπατώντας μπορεί να είναι πολύ πιο ευχάριστη από μια αντίστοιχη επιλογή ενός κατοίκου μιας μητροπολιτικής περιοχής της Βορείου Αμερικής να οδηγήσει για τον ίδιο σκοπό. Στο άτομο της πρώτης περίπτωσης δίνεται η δυνατότητα να συναντηθεί με άλλους ανθρώπους, μερικοί από τους οποίους ενδέχεται να επιθυμούν να μιλήσουν μαζί του. Ακόμη, παρατηρώντας τους μπορεί να αντλήσει στοιχεία σχετικά με τα κοινωνικά ρεύματα και τις αλληλεπιδράσεις τους. Επίσης, οι βιτρίνες παρέχουν πληροφορίες για τα διαθέσιμα προϊόντα και τις υπηρεσίες, κλπ.. Φυσικά, δεν έχουν ληφθεί υπόψη όλοι οι αρνητικοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών, όπως η εγκληματικότητα, οι δυσμηνείς καιρικές συνθήκες, η υπερσυγκέντρωση του πληθυσμού κλπ.. Αντίστοιχα, οι οδηγοί λαμβάνουν ανεπιθύμητες πληροφορίες από τις διαφημιστικές πινακίδες, ενώ οι ίδιοι έχουν επιλέξει να λαμβάνουν πληροφορίες μέσω του ραδιοφώνου (μουσική, ειδήσεις κτλ.) ή κουβεντιάζοντας στο κινητό τους. Και εδώ, η κύρια ανταλλαγή πληροφοριών εμπεριέχει δευτερεύουσες (επιθυμητές ή ανεπιθύμητες).

Ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό του μορφοκλασματικού φορτώματος είναι ότι η κατάργηση του μεγαλύτερου επιπέδου της κλίμακας αφήνει όλα τα μικρότερα ανέπαφα. Όταν κάποιος δεν έχει να εκτελέσει μια συγκεκριμένη εργασία και περιφέρεται σε μια πληροφοριακά πλούσια πόλη, έχει τη δυνατότητα να δεχθεί προτάσεις που του προσφέρουν τα διάφορα οπτικά περιβάλλοντα και να ανακαλύψει τα αποτελέσματα μιας τέτοιας κίνησης. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται εφικτό να γνωρίσει ένας επισκέπτης την πλούσια και πολύπλοκη “οπτική γλώσσα” μιας άγνωστης πόλης για αυτόν, η οποία αλλάζει σταδιακά επί εκατοντάδες χρόνια. Αντιθέτως, ο επισκέπτης ενός μη-μορφοκλασματικού ντετερμινιστικού περιβάλλοντος (στο οποίο απουσιάζουν όλα τα χαμηλότερα επίπεδα της κλίμακας), εάν δεν χρειάζεται να πάει κάπου, σίγουρα θα το αποφύγει, καθώς κάθε κίνηση αποτελεί αγγαρεία, η οποία δεν του προσφέρει κάτι καινούριο. Η συζήτηση αυτή επιβεβαιώνει τη σημασία της ύπαρξης μιας ποικιλίας ανταλλαγών πληροφοριών που μπορούν να επιτευχθούν με τη φυσική κίνηση.

Οι πόλεις πρέπει να βελτιώσουν την ανταλλαγή πληροφοριών.

Η βελτιστοποίηση καθιστά δυνατή τη μέγιστη ανταλλαγή πληροφοριών καταβάλλοντας την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια. Το κόστος της ανταλλαγής πληροφοριών στις περισσότερες αστικές δραστηριότητες υποτιμάται θλιβερά. Ένα ταξίδι μισής ώρας έχει ένα κόστος και μια αξία. Σε ποιο βαθμό, όμως, ανταλλάσσονται πολύτιμες πληροφορίες; Παρατηρείται ευρύ φάσμα συμπεριφορών; Είστε εκτεθειμένοι σε ανθρώπους που θέλετε να επηρεάσετε; Μια πόλη θα ήταν περισσότερο αποτελεσματική εάν οι κάτοικοί της ήταν σε θέση να αντιληφθούν πιο άμεσα τι συμβαίνει; Τα πραγματικά κόστη συχνά συγκαλύπτονται, καθώς υπολογίζονται μόνο αυτά του “χρήσιμου” τμήματος της διαδρομής. Aξίζει να παρατηρήσουμε το πάρε-δώσε με τα μεγάλα εμπορικά κέντρα: ενώ ελαχιστοποιούν το κόστος ανταλλαγής πληροφοριών, οδηγούν σε πολύ υψηλά κόστη μετακίνησης.

Τα δίκτυα πληροφοριών δεν διαθέτουν μια χωρικά εντοπισμένη γεωμετρία και, ως εκ τούτου, δεν ταιριάζουν απόλυτα σε μια χωρική συναρτησιακή ομάδα (module). Πάντα θα έρχονται σε αντίθεση με μια πόλη που εξωθείται σε ένα απλοϊκό οπτικό σχέδιο. Παρόλα αυτά, τα δίκτυα των πληροφοριών είναι εκείνα που συνθέτουν μια “ζωντανή” πόλη. Βέβαια, είναι ανέφικτο να σχεδιαστούν εκ των προτέρων τα δίκτυα πληροφοριών μιας μεγάλης πόλης, και σε κάθε περίπτωση, καθώς οι λειτουργίες της πόλης εξελίσσονται, έχει ζωτική σημασία το γεγονός ότι η πόλη έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί ευρετικά, έτσι ώστε να βελτιστοποιήσει την ανταλλαγή πληροφοριών.  Kανένα κέντρο αποφάσεων δεν είναι σε θέση να το προβλέψει και να το διαχειρίζεται αυτό σε όλα τα επίπεδα λεπτομέρειας
(βλ. Κεφάλαιο 5, Παρατηρήσεις στη Σύνθεση μιας Πόλης).

Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τη διαδικασία κατά την οποία λαμβάνονται οι αποφάσεις για την επένδυση σε μια νέα επιχείρηση. Τέτοιες αποφάσεις απαιτούν το συντονισμό διαφόρων παραγόντων, όπως οι κατευθύνσεις της τεχνολογίας, οι ανάγκες της αγοράς και οι διαθέσιμοι οικονομικοί και επιχειρηματικοί πόροι. Οι απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με τους παραπάνω παράγοντες θα είναι κατανεμημένες σε πολλά και διαφορετικά δίκτυα της πόλης. Μια πόλη με αποτελεσματική ανταλλαγή του συγκεκριμένου είδους πληροφοριών θα είναι πιο αποδοτική στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων από ότι μια χωρίς αυτήν. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ένας ανταγωνισμός μεταξύ των αναγκών ανταλλαγής πληροφοριών των διαφόρων λειτουργιών της πόλης. Στην καλύτερη περίπτωση, το αποτέλεσμα θα είναι ένας συμβιβασμός που θα επιτρέπει σε όλες τις λειτουργίες της πόλης να διεξάγονται αποτελεσματικά. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλοι μηχανισμοί για την προσαρμογή του συμβιβασμού αυτού στις διάφορες αλλαγές των λειτουργικών αναγκών. Αυτό που προτείνουμε είναι μια δραστική αλλαγή στη διαδικασία βελτιστοποίησης που χρησιμοποιείται κατά τον σχεδιασμό: αντί να βελτιστοποιήσουμε τη σύνδεση των ενιαίων καναλιών μεταξύ των “μονολειτουργικών” χωρικών κόμβων, θα πρέπει να υποστηρίξουμε τη βελτιστοποίηση της συνολικής ανταλλαγής πληροφοριών σε μία πόλη.

Στις λειτουργίες μιας συναρτησιακής ομάδας ενδιάμεσου επιπέδου όπως ένα εστιατόριο συμπεριλαμβάνονται η προετοιμασία των γευμάτων από τις πρώτες ύλες, η διανομή του έτοιμου φαγητού, η παροχή ενός κόμβου κοινωνικής ζωής όπου οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να δουν πώς ντύνονται και συμπεριφέρονται οι άλλοι, η παροχή ενός κέντρου κοινωνικής επικοινωνίας, η διεξαγωγή συναντήσεων μεταξύ ανθρώπων που επιθυμούν να συζητήσουν επαγγελματικά ή πολιτικά θέματα κλπ.. Η συναρτησιακή ομάδα αυτή περιέχεται μέσα στο κτήριο που στεγάζει το εστιατόριο, το οποίο με τη σειρά του περιλαμβάνεται σε μια συναρτησιακή ομάδα ενός υψηλότερου δικτύου. Ορισμένα εστιατόρια αποτελούν πόλους για την ανταλλαγή πληροφοριών σε μία πόλη – συχνά ταυτίζονται με μια συγκεκριμένη επιχείρηση σε μια μεγάλη μητροπολιτική περιοχή και άλλοτε αποτελούν σημαντικό κόμβο για τα κοινωνικά και διοικητικά δίκτυα μιας μικρής πόλης. Μια μεγαλύτερη συναρτησιακή ομάδα που περικλείει διάφορα χωρικά μοντέλα δραστηριότητας στη γειτονιά, περιλαμβάνει το εστιατόριο ως μια συναρτησιακή υπό-ομάδα.

Οι κόμβοι που δεν αποτελούν κομμάτι μιας μεγαλύτερης συναρτησιακής ομάδας είναι συχνά παρασιτικοί στην πόλη, δεδομένου ότι χρησιμοποιούν τις υποδομές της χωρίς να συμβάλλουν στη συνολική λειτουργική της συνοχή. Ωστόσο, αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο κατασκευάζονται τα εστιατόρια, τα καταστήματα, τα σούπερ μάρκετ και τα κτήρια των γραφείων σήμερα. Περιβάλλονται εξ’ ολοκλήρου από απομονωμένους χώρους στάθμευσης, σχεδιάζονται για να κατασκευαστούν στη μέση της ερήμου και τελικά ωθούνται στο εσωτερικό του αστικού ιστού, διακόπτοντας έτσι την συνοχή του. Τα εστιατόρια που έχουν σχεδιαστεί για να λειτουργήσουν ως στάσεις των φορτηγών στον αυτοκινητόδρομο κατασκευάζονται συνήθως μέσα στην πόλη και φυσικά δεν ανήκουν σε αυτήν. Έτσι, οι άνθρωποι που εργάζονται στα κοντινά κτήρια γραφείων, που θα μπορούσαν τα ίδια να παρέχουν φαγητό (άρα και έσοδα για την επιχείρηση), πρέπει να οδηγούν τα αυτοκίνητά τους σε έναν πολυσύχναστο δρόμο, για να φτάσουν σε ένα εστιατόριο που βρίσκεται κυριολεκτικά δίπλα τους.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι σχεδιαστές έχουν υιοθετήσει ορισμένες αστικές τυπολογίες, οι οποίες στην ουσία είναι αντι-αστικές. Κάθε κτήριο αγνοεί το χωρικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και προσπαθεί να είναι ανεξάρτητο από οποιοδήποτε άλλο πλαίσιο. Aυτό αποτελεί πραγματικά μια προσπάθεια υποβάθμισης της πολυπλοκότητας (πολυπλοκότητα που προέρχεται από την ανάγκη για τοπική προσαρμογή),  μια στρατηγική που φαίνεται επιφανειακά να μειώνει το κόστος, αλλά που στην πραγματικότητα αυξάνει το μακροπρόθεσμο κόστος. H εταιρική προσέγγιση  εξοικονόμησης χρημάτων εφαρμόζοντας “ένα μέγεθος για όλα” υπαγορεύεται από την επιθυμία να συνδεθεί ένας κόμβος με ολόκληρη την πόλη χωρίς να παρέχεται ευνοϊκή μεταχείριση για τον παρακείμενο αστικό ιστό. Όχι μόνο δεν δίνεται καμία προσοχή στις τοπικές συνδέσεις, αλλά εξαιρούνται ρητά, καθιστώντας αδύνατη τη σύνδεση με γειτονικά κτήρια. Αναμένεται αφελώς ότι ένα νέο κτήριο θα συνδεθεί άμεσα με ολόκληρη την πόλη, αγνοώντας πλήρως το απαγορευτικό κόστος μεταφοράς ενός τέτοιου εγχειρήματος. Η προσέγγιση αυτή, ωστόσο, απλώς αντανακλά την νεωτεριστική φιλοσοφία σχεδιασμού – καμία παραχώρηση στον περιβάλλοντα χώρο, το οποίο σημαίνει μηδενική τοπική συνδεσιμότητα.

Ο αφελής διαχωρισμός των περιοχών κατοικίας με αυτές του εμπορίου δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Πρώτον, κάθε ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των λειτουργιών αυτών θα εμπεριέχει υψηλό κόστος. Δεύτερον, υπάρχουν ελάχιστα περιθώρια για τις συναρτησιακές ομάδες των δικτύων με τις απαραίτητες λειτουργίες αλλά καμία φυσική δομή/τοποθεσία που να τις εμπεριέχει (σε αντίθεση με το παράδειγμα του εστιατορίου). Τονίζουμε ότι το δίκτυο έχει ξεχωριστή σημασία για την πόλη από ότι οι χωρικές αστικές μορφές. Δεν αρκεί απλώς να κατασκευάσουμε διαμερίσματα δίπλα σε κτήρια γραφείων. Οι λειτουργικές συναρτησιακές ομάδες θα πρέπει είτε να σχεδιάζονται εκ των προτέρων, είτε η συνδετική γεωμετρία τους να είναι τέτοια ώστε να επιτρέπει την αυθόρμητη εμφάνισή τους (κάτι αδύνατο με τις σημερινές μοντερνιστικές ζώνες μοναδικής χρήσης). Τα μονοπάτια, η διευθέτηση των χώρων στάθμευσης και η εγγύτητα με άλλες τοποθεσίες επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της ανταλλαγής πληροφοριών σε κάθε αναδυόμενη συναρτησιακή ομάδα. Κάθε αστική συναρτησιακή ομάδα θα πρέπει να συνάδει με το γενικό σύνολο, όχι μόνο από χωρική άποψη, αλλά όσον αφορά και στην ανταλλαγή πληροφοριών με τους γείτονές της και την υπόλοιπη πόλη.

Διαφορετικά είδη πολυπλοκότητας.
(...)

Κατανομή συστημάτων σε συναρτησιακές ομάδες.

Τα πολύπλοκα συστήματα αποτελούν συνεκτικά εργαζόμενα σύνολα που δεν μπορούν να διαχωριστούν πλήρως σε απόλυτα ανεξάρτητες συναρτησιακές ομάδες. Μια δομή που μπορεί να διαχωριστεί εύκολα σε μη αλληλεπιδρώντα συστατικά δεν αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αλλά μάλλον μια ομαδοποίηση ορισμένων μονάδων (που ονομάζεται “σωρός” στη θεωρία των συστημάτων). Η εννοιολογική διάκριση σε συναρτησιακές ομάδες με βάση τον βαθμό αλληλεπίδρασης χρησιμοποιείται ευρέως τόσο για τον σχεδιασμό των τεχνητών συστημάτων, όσο και για την κατανόηση των φυσικών συστημάτων. Οι συναρτησιακές ομάδες ορίζονται ως συστάδες δραστηριότητας που αλληλεπιδρούν πιο έντονα στο εσωτερικό μιας συναρτησιακής ομάδας, παρά με το εξωτερικό της. Ο Herbert Simon (Simon, 1969) υποστήριξε ότι θα μπορούσε να υπάρχει ένας μικρός αριθμός μη ισότιμων διαχωρισμών ενός συστήματος σε συστατικά, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν κάποια λογική, εφόσον θα προσδιορίζουν διάφορα υποσυστήματα (βλ. Κεφάλαιο 5, Παρατηρήσεις στη Σύνθεση μιας Πόλης).

Τα συστήματα που διέπονται από την ανταλλαγή πληροφοριών, φυσικά ή τεχνητά, διανέμουν την πολυπλοκότητά τους στο υλικό (hardware) και στο λογισμικό τους. Κάθε λειτουργικά πολύπλοκο σύστημα ιεραρχεί τις λειτουργικές του συναρτησιακές ομάδες για δύο λόγους (Coward, 2000, 2001). Ο πρώτος λόγος είναι ότι πάντα υπάρχουν πλεονεκτήματα από την ελαχιστοποίηση του όγκου των πληροφοριών (σχεδιασμού ή γενετικής) που απαιτούνται για την κατασκευή του συστήματος. Σε αυτήν την περίπτωση, τα συστήματα έχουν την τάση να περιέχουν ένα σχετικά μικρό αριθμό ριζικά διαφορετικών τύπων στοιχείων και θα είναι κατασκευασμένα από μεγάλους αριθμούς μερικών βασικών τύπων, με σχετικά μικρές αποκλίσεις σε κάθε έναν από αυτούς.

Ο δεύτερος λόγος για την ύπαρξη μιας ιεραρχημένης δομής είναι ότι κάθε σύστημα πρέπει να διορθώνει τα προβλήματα του και να πραγματοποιεί λειτουργικές αλλαγές που δεν διαταράσσουν τις υφιστάμενες λειτουργίες. Γενικά, οι γνώσεις που απαιτούνται για την επίλυση ενός προβλήματος ή για την πραγματοποίηση μιας λειτουργικής αλλαγής υπάρχουν σε αρκετά υψηλό επίπεδο στο πλαίσιο του συστήματος (π.χ. για ένα χαρακτηριστικό ολόκληρου του συστήματος δεν λειτουργεί σωστά ή για μια περιοχή μιας πόλης που παρακμάζει). Οι απαραίτητες ενέργειες, ωστόσο, θα πρέπει να γίνονται σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο στην ιεραρχία (π.χ. η αντικατάσταση μιας ειδικής ομάδας τρανζίστορ, η υλοποίηση επενδύσεων και ρυθμιστικών δράσεων κτλ.). Πρέπει κανείς να βρει και να ακολουθήσει τα λογικά μονοπάτια που συνδέουν τις συνθήκες υψηλού επιπέδου με τις λεπτομερείς δράσεις που δημιουργούν τα συμπτώματα αυτά. Οι συνδέσεις που ενώνουν τα υψηλότερα με τα χαμηλότερα επίπεδα σε ένα σύστημα συμβάλουν στον καθορισμό της ιεραρχίας. Αυτές είναι οι δυνάμεις που οδηγούν στην κατανομή. Τώρα, μπορούμε να προχωρήσουμε στην εξέταση του τρόπο με τον οποίο ορίζονται οι συναρτησιακές ομάδες.

Η εξωτερική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων συναρτησιακών ομάδων πρέπει να ελαχιστοποιείται όσο το δυνατόν περισσότερο και η δραστηριότητα σε μεγάλο βαθμό (αλλά όχι αποκλειστικά) να περιέχεται στις ίδιες τις συναρτησιακές ομάδες. Όλες οι συναρτησιακές ομάδες ενός επιπέδου της κλίμακας πρέπει να είναι περίπου ίδιες σε σχέση με τον αριθμό των πρωτογενών εργασιών των συστατικών που κάθε περιέχει. Εάν μία συναρτησιακή ομάδα ήταν πολύ μεγαλύτερη από τις άλλες, τότε τα περισσότερα λογικά μονοπάτια θα περνούσαν από την συγκεκριμένη συναρτησιακή ομάδα, κάτι που θα οδηγούσε σε συγκέντρωση αντί για κατανομή των λειτουργιών. Οι περισσότερες πόλεις έχουν μια κεντρική περιοχή, η οποία χαρακτηρίζεται από ένα μέγιστο της κατοικίας και της πυκνότητας της κυκλοφορίας, αλλά οι μεγαλύτερες πόλεις είναι πολυκεντρικές.

Ένα σημαντικό δίδαγμα από τα συστήματα των ηλεκτρονικών υπολογιστών είναι ο διαχωρισμός υλικού (hardware) / λογισμικού. Η κατανομή στο λογισμικό, όπως συμβαίνει και με τα “αντικείμενα” και “πρότυπα”, λειτουργεί εξ ολοκλήρου στον αφηρημένο χώρο όπου εκτελείται το πρόγραμμα. Αυτό είναι εντελώς ανεξάρτητο από τη φυσική δομή του υλικού (hardware) του υπολογιστή. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, μια πόλη λειτουργεί σε δύο διακριτούς χώρους: στο δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών και στον ξεχωριστό χώρο των φυσικών δομών. Η κατανομή θα εφαρμοστεί στην πρώτη κατηγορία, και όχι στην δεύτερη.

Ένας μεγάλος όγκος ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των δύο συναρτησιακών ομάδων εμποδίζει τον αποτελεσματικό διαχωρισμό τους για τον εντοπισμό των λογικών μονοπατιών. Οι συναρτησιακές ομάδες είναι χωρισμένες έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται η ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς σύμφωνα με τον Courtois, η σύνδεση μεταξύ των συναρτησιακών ομάδων – η διεπαφή – θα είναι επιτυχής μόνο αν συμβεί κατά μήκος μιας περιοχής που είναι ασθενέστερη από τις εσωτερικές συνδέσεις κάθε επιμέρους συναρτησιακής ομάδας (Courtois, 1985). Καμία προκατάληψη, όπως είναι η επιτυχημένη χωρική τακτοποίηση, δεν μπορεί να καθορίσει τον διαχωρισμό των λειτουργικών συναρτησιακών ομάδων (βλ. Κεφάλαιο 5, Παρατηρήσεις στη Σύνθεση μιας Πόλης). Ο καθορισμός των συναρτησιακών ομάδων με τη διαδικασία της “εξεύρεσης ενός συμβιβασμού μεταξύ των διαφόρων μονοπατιών της ανταλλαγής πληροφοριών” σημαίνει ότι οι συναρτησιακές ομάδες ενδέχεται να έχουν μια αρκετά πολύπλοκη γεωμετρία. Η χρήση των παραπάνω γενικών κανόνων για τον σχηματισμό των συναρτησιακών ομάδων μας δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές για τη δημιουργία ενός υγιούς αστικού ιστού.

Ο γεωγραφικός διαχωρισμός των κατοικιών από τους χώρους εργασίας (που επιβλήθηκε μέσω της μεταπολεμικής δημιουργίας μονολειτουργικών ζωνών) είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Επειδή οι δύο αυτές αστικές περιοχές (οι πολυκατοικίες ή τα προαστιακά συγκροτήματα κατοικιών από τη μία και οι πύργοι γραφείων από την άλλη) αλληλεπιδρούν έντονα μεταξύ τους ως σύνολο, δεν ορίζονται ως χωριστές λειτουργικές συναρτησιακές ομάδες, παρά τις όποιες προσδοκίες λόγω του χωρικού διαχωρισμού. Αντίθετα, η γεωμετρία ωθεί τον σχηματισμό λειτουργικών συναρτησιακών ομάδων με το δυσμενέστερο τρόπο, έχοντας ως αποτέλεσμα πολυδάπανες ανταλλαγές πληροφοριών ώστε να διατηρηθούν (λόγω των μακρινών δεσμών) (βλ. Kεφάλαιο 1, Θεωρία του Aστικού Iστού, και Κεφάλαιο 5, Παρατηρήσεις στη Σύνθεση μιας Πόλης). Οι συναρτησιακές ομάδες που σχηματίζονται είναι πολύ αδύναμες και υποφέρουν από τις υπερεκτεινόμενες μεταφορικές συνδέσεις και  την έλλειψη εσωτερικής συνοχής.

Ένα άλλο πρόβλημα με αυτό το παράδειγμα είναι ότι δεν υπάρχει τρόπος να σχηματίσουν συναρτησιακές ομάδες ενδιάμεσου μεγέθους. Η σταθερή ιεράρχηση των διάφορων συναρτησιακών ομάδων που εντάσσονται σε μεγαλύτερες συναρτησιακές ομάδες δεν μπορεί ποτέ να εξελιχθεί σε μια μονολειτουργική αστική περιοχή (πρόκειται για ένα σημαντικό χαρακτηριστικό που έχουν όλα τα πολύπλοκα συστήματα). Τα ατομικά νοικοκυριά και οι άμεσες συνδέσεις τους ορίζονται ως η μικρότερη συναρτησιακή ομάδα που εμπεριέχει την εργασία, το σχολείο, το γραφείο, και το σούπερ μάρκετ. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, δεν υπάρχει διαδοχικά μεγαλύτερη συναρτησιακή ομάδα που να εμπεριέχει αυτήν την στοιχειώδη συναρτησιακή ομάδα, καθώς το αμέσως επόμενο επίπεδο από αυτό του ατομικού νοικοκυριού είναι ολόκληρη η πόλη. Αυτή η έλλειψη ιεραρχίας από την άποψη των συστημάτων είναι παθολογική, όμως, από κοινωνικής άποψης, η παρακμή της σύγχρονης αστικής γεωμετρίας αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι οι πολίτες σήμερα δεν ανήκουν σε καμία συγκεκριμένη γειτονιά ή περιοχή.

Τα πανύψηλα κτήρια γραφείων και οι επίπεδοι χώροι εργασίας χαμηλής πυκνότητας δεν αποτελούν λειτουργικές συναρτησιακές ομάδες. Συνήθως, υπάρχει πολύ μικρή ή ακόμα και μηδενική αλληλεπίδραση μεταξύ των γραφείων του ίδιου κτιρίου ή μεταξύ των χρηστών του ίδιου συμπλέγματος γραφείων, σε σύγκριση με την ανταλλαγή πληροφοριών που λαμβάνει χώρα μεταξύ του κάθε γραφείου με την κεντρική διεύθυνση του, τις υποδιευθύνσεις του, τους πελάτες, τους προμηθευτές, τους τραπεζίτες, κλπ.. Αυτή η στοιχειώδης ανάλυση καθιστά τόσο τα κτήρια γραφείων όσο και τα συμπλέγματα γραφείων ως μη-χρήσιμες αστικές τυπολογίες, παρά την πρόσφατη εξάπλωσή  τους. Για παρόμοιους λόγους, ούτε μια περιοχή προαστιακών κατοικιών αποτελεί λειτουργική συναρτησιακή ομάδα (βλ. Κεφάλαιο 5, Παρατηρήσεις στη Σύνθεση μιας Πόλης). Η κατασκευή συγκροτημάτων γραφείων και προαστιακών κατοικιών αυξάνει το κόστος όλων των βασικών λειτουργικών ανταλλαγών (ή επιβάλλει συστηματική απομόνωση). Αυτή η δύναμη του συστήματος συμμερίζεται την παρατήρηση της Jane Jacobs ότι οι επιτυχείς γειτονιές της πόλης είναι πάντα μικτής χρήσης (Jacobs, 1961).

Οι στρατηγικές αντικατάστασης είναι  παραπλανητικές.

Η επαναχρησιμοποίηση των συναρτησιακών ομάδων δίνει στους πολεοδόμους μια εσφαλμένη αντίληψη σχετικά με την κατανόηση των συστημάτων. Οι στρατηγικές αντικατάστασης κατά τον σχεδιασμό των συναρτησιακών ομάδων προσφέρουν τη δυνατότητα αντικατάστασης μιας συναρτησιακής ομάδας που αποτυγχάνει ή έχει παραγκωνισθεί, με μια βελτιωμένη. Επίσης, επιτρέπουν σε μια συναρτησιακή ομάδα να προστεθεί σε ένα σύστημα, χωρίς να αυτό να αναδιαταχθεί ολοκληρωτικά και, αντίστροφα, να αφαιρεθεί όταν δεν χρειάζεται χωρίς να απαιτείται πλήρης αναδιοργάνωση. Η αντικατάσταση συναρτησιακών ομάδων εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο στρατιωτικό υλικό (hardware). H εξοικονόμηση χρόνου, λόγω της ικανότητας για γρήγορη εξυπηρέτηση ενός πολύπλοκου μηχανισμού, προεξείχε του υψηλότερου κόστους αντικατάστασης μιας συναρτησιακής ομάδας (αντί να διαγνωστεί και να επιδιορθωθεί το σφάλμα σε ένα εκ των συνθετικών μερών της συναρτησιακής ομάδας). Η ίδια νοοτροπία έχει υιοθετηθεί από τον κλάδο της πληροφοριακής. Όλα τα παραπάνω εξαρτώνται από ένα διασυνδετικό στοιχείο (διεπαφή) που επιτρέπει στις συναρτησιακές ομάδες να προσαρτηθούν εύκολα στο σύστημα. 

Μια επιτυχημένη εφαρμογή της στρατηγικής αυτής είναι η ανάπτυξη ενός προτύπου     διεπαφής για την ένωση των στοιχείων των υπολογιστών, όπως οι εξωτερικοί σκληροί δίσκοι, τα πληκτρολόγια, οι οθόνες, κλπ.. Αυτές οι τυποποιημένες συνδέσεις επιτρέπουν την ταχεία μεταφορά μεγάλου όγκου δεδομένων μεταξύ των συναρτησιακών ομάδων του υλικού (hardware). Η τυποποίηση επιτυγχάνεται με την επιβολή περιορισμών στις επιτρεπόμενες διεπαφές, οι οποίοι οδηγούν στην απλοποίηση των πρωτοκόλλων για την ανταλλαγή πληροφοριών και αυτό με τη σειρά του επιτρέπει την εναλλαγή των συναρτησιακών ομάδων.

Ωστόσο, οι εν λόγω δυνατότητες αντικατάστασης μπορεί να είναι παραπλανητικές. Σε πολλές περιπτώσεις αναγκαστικής κατανομής των πολύπλοκων συστημάτων των ηλεκτρονικών υπολογιστών, το καθαρό όφελος είναι ελάχιστο ή μηδενικό, καθώς η κατανομή έχει επιτευχθεί με τη μετατόπιση της πολυπλοκότητας του συστήματος από το υλικό (hardware) στο λογισμικό. Σε αντίθεση με το παραπάνω επιτυχημένο παράδειγμα, το οποίο στηρίζεται στην απλοποίηση των πρωτοκόλλων για την ανταλλαγή πληροφοριών, συχνά η απλούστευση του υλικού (hardware) μεταφέρει το βάρος της πολυπλοκότητας στο λογισμικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η διασύνδεση μεταξύ των συναρτησιακών ομάδων γίνεται περισσότερο πολύπλοκη (και όχι λιγότερο) και επομένως το σύστημα είναι πολύ δύσκολο να διατηρηθεί, έστω και αν ο φυσικός σχεδιασμός του φαίνεται απλούστερος. Μέχρι στιγμής, έχουμε αναφερθεί στις φυσικές/υλικές (hardware) συναρτησιακές ομάδες, όμως, όπως προαναφέρθηκε, πρέπει να εξετάσουμε και το χωριστό ζήτημα της κατανομής του λογισμικού.

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί αντικατάσταση με τις συναρτησιακές ομάδες λογισμικού σε ένα πολύπλοκο σύστημα πραγματικού χρόνου, εκτός αν οι λειτουργίες που επιτελούνται από τις διαφορετικές συναρτησιακές ομάδες έχουν πολύ μικρή αλληλεπίδραση (Garlan, Allen και Ockerbloom, 1995). O “προσανατολισμένος στο αντικείμενο” (object-oriented) προγραμματισμός χρησιμοποιεί πρότυπες, απλουστευμένες διεπαφές για την ένωση των συναρτησιακών ομάδων του λογισμικού, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η επικοινωνία μεταξύ διαφόρων στοιχείων στο εσωτερικό ενός μεγάλου και πολύπλοκου προγράμματος (μερικά εκ των οποίων έχουν σχεδιαστεί για αντικαταστάσιμες συναρτησιακές ομάδες).  Για παράδειγμα, πολλά μεγάλα εμπορικά προγράμματα διαθέτουν χαρακτηριστικά κατανομής τα οποία μπορεί να ενεργοποιήσει ή να απενεργοποιήσει ένας χρήστης. Παρόλα αυτά, υπάρχουν γνωστές περιπτώσεις σύνθετου εξελιγμένου λογισμικού, όπως αυτό που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας, όπου μία συναρτησιακή ομάδαδεν μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς να αποδιοργανώσει το σύστημα (έστω και αν δεν αναμενόταν να επηρεάσει τις υπόλοιπες συναρτησιακές ομάδες).

Τα κτήρια, οι ελεύθεροι χώροι και οι υποδομές παρέχουν χώρο  στον οποίο οι άνθρωποι ανταλλάσσουν πληροφορίες μέσω της επικοινωνίας και της κυκλοφορίας. Οι πολεοδόμοι απέκτησαν την ιδέα της χωρικής συναρτησιακής ομάδας ως αποτέλεσμα του τρόπου σκέψης τους αναφορικά με την οπτική πολυπλοκότητα, παραλείποντας το γεγονός ότι οι πόλεις, αντίθετα, αποτελούν λειτουργικές συναρτησιακές ομάδες. Η αντίληψη αυτή έχει οδηγήσει σε μεγάλα τυπολογικά λάθη και λάθη προγραμματισμού. Η κατασκευή ενός νέου συγκροτήματος κατοικιών, ενός κτιρίου γραφείων ή ενός εμπορικού κέντρου εγκρίνεται με την λανθασμένη προσδοκία ότι θα προσαρμοστούν κατάλληλα στην υπάρχουσα πόλη. Με την σύνδεση τέτοιων (μη) συναρτησιακών ομάδων, οι αστικές δυνάμεις δημιουργούν αυθόρμητα λειτουργικές συναρτησιακές ομάδες που δεν μοιάζουν σε τίποτα με αυτές που είχαν οραματιστεί οι πολεοδόμοι. Οι λειτουργικές αυτές συναρτησιακές ομάδες εκτείνονται στην πόλη, ενισχύοντας την κυκλοφοριακή συμφόρηση και την σπατάλη της χρησιμότητα της. Οι γνήσιες συναρτησιακές ομάδες που εξελίσσονται, αναγκάζονται συνήθως να είναι εξαιρετικά αδύναμες λόγω των μη επαρκών υποδομών και των λανθασμένων οριοθετήσεων, οι οποίες είναι προσαρμοσμένες ώστε να στηρίξουν την ακεραιότητα των αστικά άσχετων χωρικών (μη) συναρτησιακές ομάδες.