Τυχαίο; Δε νομίζω.

 

[προκαταρκτικές παρεξηγήσεις]

Ο διαγωνισμός για τον πύργο του Πειραιά ολοκληρώθηκε κι, αν κατάλαβα καλά, στέφθηκε μ' επιτυχία. Το GRA μας καλεί τώρα σε συζήτηση... [Τέτοια καμώματα δεν έχουν τέλος, επειδή έχουν ξεπεράσει το τέλος τους από την αρχή τους κιόλας. Μεταξύ μας, είναι μια ταινία Moebius, αν δεν είναι σκέτος κύκλος. Εντούτοις:] Θα δοκιμάσω, για να δοκιμαστώ από, τη φιλοξενία του μέσου, κάνοντας μερικές αυθαίρετες συνδέσεις μεταξύ κάποιων εκφράσεων που: α) συνόδεψαν άμεσα το όλο μηντιακό εγχείρημα (με τον μανδύα του "διαγωνισμού"), ή που επένδυσαν (σ)τον διαγωνισμό, και β) μερικών άλλων αδέσποτων ερεθισμών που προέρχονται απ' το τρέχον ευρύτερο "επικοινωνιακό" μας περίγυρο. Βέβαια, το "αλλάζοντας την (προσ)όψη" (ο τίτλος του διαγωνισμού) ξεκαθαρίζει, ότι δεν χρειάζεται να ψάξεις πίσω από την εικόνα. Υπάρχει μόνο το τίποτα, να 'βρεις. Έτσι, θ' αφήσω την εικόνα (και την πρόσοψη) ήσυχες, και θα μείνω μόνο στις "λέξεις" - επειδή, όπως δεν το λέει η κινεζική παροιμία, «μια λέξη ίσον χίλιες εικόνες». [Μπα... πώς μου 'ρθε τώρα ο κινέζος.]

Θ' αυθαιρετήσω, λοιπόν, συνδέοντας τους εξής τρόπους του λέγειν: α) κοιμώμενος γίγαντας, β) κοσμο-πολίτικα κοντέινερ, γ) ένας καπετάνιος στο λιμάνι, και δ) έλληνας αρχιτέκτονας. Για να το τραβήξω κάπου αλλού, εννοείται. Προς το απρόσμενο φάντασμα της οίκοθεν μετανάστευσης επιστημόνων επαγγελματιών [και της οίκοι εν γένει οιονεί "ελίτ"].

 

υψηλές ματαιώσεις

 

 

Ο πύργος, λέει, αποκαλείται "κοιμώμενος γίγαντας". [Και θα ξυπνήσει αλλάζοντάς του την ...όψη; - ερώτημα που δεν χρειάζεται ν' απαντηθεί.] Ένας "κοιμώμενος γίγαντας" μπορεί να 'ναι και σχεδόν συμπαθητικός, χρειάζεται να τον ξυπνήσουμε όμως; Και τι θα συμβεί στους Λιλιπούτειους, όταν ξυπνήσει; Προσωπικά, δεν βλέπω κανέναν ξαπλωμένο γίγαντα - εκτός κι αν κοιμάται όρθιος. Βλέπω μια (κλασική κι ωραία: κραυγαλέα) κτιριακή ματαίωση - μια ενδιαφέρουσα, πάντα, πτυχή της καταστροφής. Η οποία, εν πολλοίς, έμεινε άθιχτη απ' την όλη προσπάθεια [οι εξαιρέσεις σακατεύουν τον κανόνα].

Κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού, έπεσε στην αντίληψή μου ένα παντελώς άσχετο γεγονός που μεταδόθηκε: εμφανίστηκε στον Πειραιά το νέο αφεντικό του λιμανιού του. Κάποιος "μεγάλος" της CΟSCO, του οποίου το ταξίδι ήταν σύντομο και χωρίς μηντιακές φανφάρες - [ακούσατε ποτέ να γίνεται λόγος για κινέζους μετανάστες - "λάθρο-" ή μη; ακούσατε για κινέζους να ζητούν πολιτικό άσυλο;] Τονίστηκε μόνο κάτι που 'βγαζε το μάτι: (ο μεγάλος) φέρει το παρατσούκλι "Κάπταιν". Αν τον έλεγαν "Τσιομπάν" ή "Κασάπ", για παράδειγμα, θα χτυπούσε λιγότερο. Τι ζητάει λοιπόν ένας Καπιτάν στο Λιμάν;

Σ' ένα παλιότερο κείμενό μου στο gra, έκανα λόγο για "Μια Πεταλούδα στο Πεκίνο" [01]. Αναφερόμουν στο "φαινόμενο της πεταλούδας" που, όταν αυτή χτυπάει το φτερό της εδώ, βρυχάται κάποια ...αρκούδα στην άλλη άκρη του κόσμου. Παλιά (ψυχροπολεμικά) αντανακλαστικά, μάλλον, έφεραν στο νου μου τη (ρωσική ή σοβιετική) "αρκούδα", χώρια που 'ναι και ξεδοντιασμένη συν τοις άλλοις. Ενώ, θα 'πρεπε να θυμηθώ τον "Κοιμώμενο Γίγαντα" της Ανατολής, με πρωτεύουσα το Πεκίνο. Διορθώνοντας: τι συμβαίνει κατά δω μεριά, όταν ψυχανεμίζεται η πεταλουδίτσα εκεί; Φαίνεται πως ξυπνάνε γίγαντες (ακόμα και) στον Πειραιά.

Πάντως, ο Κάπταιν δεν επισκέφτηκε τον Πύργο - ίσως ο μόνος. Δήλωσε μόνο ότι είναι θαυμαστής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, κι η οθόνη γέμισε με κοντέινερ.

 

κοντέινερ ζωής

Έχει κοντά δυο δεκαετίες που τέθηκε σε κυκλοφορία εκείνος ο μητροπολιτικός θρύλος περί "νομαδισμού". Στα καλύτερα σχολεία [μελλοντικών στελεχών, διαμορφωτών, διαμεσολαβητών, ατζέντηδων, σχεδιαστών, ηγετών] οι Deleuze & Gabbana [οι Dolce & Guattari, αν προτιμάτε] έγιναν φύλλο και φτερό. Μαζί με την ελεύθερη κυκλοφορία «αγαθών, ατόμων, ιδεών» [επί λέξει], εμφανίστηκε κι η "κινητικότητα" του "ανθρώπινου κεφάλαιου". Οι προβλέψεις έλεγαν, ότι ο (μόνιμα) "εγκατεστημένος" άνθρωπος θα γίνει παρελθόν στη "νέα οικονομία" που 'ρχεται, και που θα 'ναι και "πλανητική". Αμέσως η νέα "πλανητική", κι αυτή, αρχιτεκτονική άρχισε να υποφέρει από ένα σικάτο και μόνιμο jet-lag - τη ναυτία του "πρότζεκτ".

Όλ' αυτά, βέβαια, πήραν να στραβώνουν μ' έναν ειρωνικό τρόπο, να "καμπυλώνονται" μέχρι πια να στραφούν κατά τους. Ο επιχειρησιακός, ο εκτελεστικάριος, όπως κι ο ακαδημαϊκάριος, βρέθηκαν να κινούνται, αντί για τον "λείο" χώρο του νομάδα, στον "γραμμωτό" χώρο των δικτύων κάθε είδους. Την κλεισούρα της "έδρας", αντικατέστησε η ανία της αίθουσας αναμονής του αεροδρομίου, του σταθμού των τραίνων μεγάλης ταχύτητας, του λόμπι ξενοδοχείου πάνω σε συγκοινωνιακό κόμβο... Και, ξάφνου, ο (ιδεατός) "λείος" χώρος της περιπλάνησης πλημμύρισε, ούτε καν απ' ανθρώπινο "κεφάλαιο", αλλ' από "γυμνή ζωή"!

Φοιτητές [που προφανώς δεν μάσησαν από πεζοδρομήσεις με πλάκες τύπου "Erasmus"] άρχισαν να στρέφουν το ενδιαφέρον τους στον επαναπροσδιορισμό του χωρικού [μόνο;] Existenzminimum για τη νέα χιλιετία. Έδειξαν μια αναπάντεχη προτίμηση στο ...container. Τι περίεργη ιδέα! Το γνωστό κιβώτιο [μεταφοράς εμπορευμάτων μόνο] χρησιμοποιήθηκε ως βασική μονάδα για τη σύνθεση "δοχείων ζωής"...

Κάποιες προτάσεις, μάλιστα, τοποθετούσαν τ' αποτελέσματά τους πάνω σε ...ροδάκια, αλλά δεν είν' εκεί το ζήτημα. Πόσα βαγόνια ή λεωφορεία ή καρότσες, στο κάτω-κάτω, πόσα "λυόμενα" ή τροχόσπιτα, δεν έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς απ' τα "κεφάλια" που τουμπάρισαν έξω απ' τα δίκτυα κυκλοφορίας του "ανθρώπινου κεφάλαιου"; Ίσως, τώρα, να γίνεται πιο φανερή κι επίμονη η νέα, βιο-πολιτική συνθήκη, στην οποία η γυμνή ζωή [χωρίς "χαρτιά" ή "visa", - όπως θα 'λεγε ο Agamben - η ζωή χωρίς ...πρόσοψη] δεν ήταν παρά ο προπομπός αυτών που ήρθαν στο κατόπιν [02]. Σύντομα έφτασε κι η σειρά ακόμα και των πλέον ανέτοιμων.

 

το λιμάνι της φυγής

 

Ο "Εφιάλτης στην Κουζίνα" δεν ήταν μόνος. Μας βγήκε, τελικά, τριαδικός [τρόικα]. Ακολουθεί το ρημέικ του ξεχασμένου ψυχοδράματος "Αμάρτησα για το παιδί μου" - μόνο που τώρα το παιδί είν' εκείνο, που θα χρειαστεί ν' "αμαρτήσει" για το ...γένος του. Νέοι επιστήμονες θα φύγουν για τα ξένα! Μερικοί το φαντασιώνονται σαν "brain drain" [τ' άλλα μέρη του σώματος δεν μετράνε] - αλλά έχω δει μυαλά να γίνονται "κορμιά"... Κι αυτή τη "διαρροή εγκεφάλων", με ποια ακριβώς σημασία του "στεγνώματος" να την εννοήσουμε;

Το λιμάνι ως είσοδος, λοιπόν, μια χαρά μπορεί να γίνει πόρτο διαφυγής. Αλλά για πού ακριβώς, παρακαλώ; Δεν λέω ότι η απάντηση βρίσκεται στον Πύργο, αλλά είναι μια καλή ευκαιρία για να σπεκουλάρω κι εγώ πάνω στο ζήτημα, μ' αφορμή την "περιένδυσή" μιας (κτιριακής) ματαίωσης και την "επένδυση" σ' αυτήν. Είν' αλήθεια, ότι τέτοια μνημεία δεν εκτιμώνται καθόλου στον τόπο, απ' τον οποίο πέρασαν οι τραγικοί (κι οι σατιρικοί).

Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε το κουφάρι του πύργου κατειλημμένο απ' τη γυμνή ζωή, και παραδομένο στην αρμοδιότητα της παραγκουργικής. Για να μην μιλήσω και για την "ανακύκλωσή" του στο άψε-σβήσε. Μπροστά σ' αυτό το ενδεχόμενο, οι επιχειρηματικές κι αρχιτεκτονικές επενδύσεις δεν είναι παρά σκιάχτρα αποτροπής. Προκειμένου να κρατηθούν ανοιχτά τα περάσματα, οι πύλες και οι κόμβοι προς τις θυρόκλειστες περιοχές του Λεκανοπεδίου. Κι ακόμα πιο πέρα, προς τις διασυνδεμένες μάντρες κοσμοπολιτισμού κι ελευθερίας. Περιενδύσεις, βέβαια, comme il faut: φιλικές προς το περιβάλλον, εξοικονομητικές, έξυπνες, υπερ-ευαίσθητες...

Μάταια κουκουλώνουν το κενό κι, ακόμα χειρότερα, παλεύουν να το συντηρήσουν. Το κτίριο είναι κατακλυσμένο, έτσι κι αλλιώς, από ένα ρεύμα γυμνής ζωής προερχόμενο εκ των ένδον. Να η αλληγορία μιας αποδημίας, στην οποία ήθελα να καταλήξω, αλλά τώρα θα χρειαστεί να μιλήσουμε για μια αποδημία προς τα ...μέσα.

 

greek architects

«Οι έλληνες θα πρέπει να ξαναγίνουν κοσμοπολίτες». Έτσι ακριβώς! Το 'πε [σε κάποιο φόρουμ] ο (σημερινός) πρωθυπουργός, σ' άπταιστη (οργουελική) Νεογλώσσα του 21ου αιώνα. Πολύ αργά, όμως, για ν' αρχίσουμε τα καλωσορίσματα με τους κοσμοπολίτες που υποδέχεται η Frontex - γιατί, στο μεταξύ, πρέ-πει κι εμείς να τα μαζεύουμε. Πού άραγε μας περιμένουν;

Απασχολησιμότητα και δια βίου μαθητεία στα ξένα πια, όπου μπορεί και να χρειαστούν "πολωνό υδραυ-λικό" - αλλά για "έλληνα αρχιτέκτονα", ας πούμε; Αρχιτέκτονα έχουμε! - στο Σαντάνσκι, για να μην το πάμε μακριά. [Περιττή διευκρίνηση: Σαντάνσκι, σχεδόν μέσ' απ' τα σύνορά μας, εντός της Βουλγαρίας. Πρωτεύουσα Par Excellence των Βαλκανίων, μέχρι που άρχισε να διαχέεται - μαζί με την "Κρίση" - σαν κρίση κι αυτό.] Μας ενδιαφέρει η Ποιότητα, πάν' απ' όλα, ...δικτυωμένη. Αν είναι και διχτυωτή, ακόμα ανταγωνιστικότερη.

Μπροστά σ' αυτό το αδιέξοδο, σ' αυτήν την αδύνατη πια φυγή, ίσως κατ' αρχήν το χωνέψουμε ότι η (κομψή) "Frontex" είναι και ...Frontin (Frontières Intérieures). Και μόνο Frontin στο εξής, καθώς τα διάσπαρτα "κέντρα υποδοχής" που 'χουν στηθεί ανά την επικράτεια, τελικά δεν ήταν μόνο για τους "αλλοδαπούς". Είναι φανερό πια, ότι τα μόνα που μεταναστεύουν είναι τα σύνορα. Και στήνουν τα "τοπόσημά" τους.

Και τ' "αυτοκρατορικά πλήθη"; Μην έχοντας πού να πάνε, όπου και να πάνε, δεν μπορούν παρά να καταλήξουν σε "κατάσταση εξαίρεσης" [state of exception], υπό το κράτος (χωρίς απαραίτητα με σύνορα) της εξαίρεσης [πάλι state of exception] [03].

 

 

[για κλείσιμο]

Αυθαιρεσίες, θα πείτε. Ο αναυθαίρετος τον λίθον πρώτος βαλέτω. Αρχιτέκτονας είμαι κι εγώ (που λέει το ανέκδοτο). Πεπεισμένος ότι οι παλιοί σουρεαλιστές δεν πιάνουν χαρτωσιά μπροστά στους σημερινούς επικοινωνιστές και διαφημισιολόγους. Η "αυτόματη γραφή" εκείνων είναι σήμερα αυτοματοποιημένη ρουτίνα γι' αυτούς εδώ.

Υπάρχει σ' όλ' αυτά κάποια πλεκτάνη; Ανέδειξα τίποτα κρυφές αιτιότητες; Τρίχες... Αυθαιρέτησα, μόνο, για χάρη της ευαισθησίας απέναντι στις (ευαίσθητες) "συνθήκες" και τ' αναδυόμενα φαινόμενα, dhladh tis "emergencies". Τα συστατικά και η συνθήκη μιας ολοφάνερης αποκάλυψης είναι κιόλας ...πίσω μας. Μπροστά μας έχουμε τώρα την τεράστια ταμπέλκα του Θεματικού Πάρκου "Κρίση".

[σαν προσεχώς]

«380 προτάσεις στις οποίες συμμετείχαν συνολικά 949 μελετητές από 44 χώρες» - [τα bold δεν είναι δικά μου]. Τεκμήριο επιτυχίας, κι εντόπιο correct. Αλλού, θα πρόσθεταν «κι από 132 εθνότητες». Μέσα σ' όλα, δηλαδή, υπάρχουν κι οι (πλάνητες, πλανώμενοι και πλανόδιοι) σχεδιαστές χωρίς σύνορα. Ο Πειραιάς ήταν μόνο ένα πέρασμα μέσα στη γενική σάρωση. Γυμνάζουν τα ποντίκια τους: Εμπρός για την Pyongyang, ω πιονέροι της Οικολογικής Επανάστασης [04]!

Υπάρχουν οι ενδείξεις, ότι η περίπτωσή τους δεν αφορά απλώς και μόνο συμπαθείς ψυχολογικές υπεραναπληρώσεις υψηλότητας ["Κουκουλώνοντας τη Ματαίωση"], αλλά ότι πρόκειται για κάτι τελείως διαφορετικό: Όταν το Ωραίο και το Καλό τα βρίσκουν σκούρα, παρεμβαίνει το Υψηλό. Κant να πούμε και βάλε - σοκ και δέος. Εντωμεταξύ, μέχρι τότε, πεζοδρομούν, ποδηλατοδρομούν, δικτυοδρομούν: ακονίζουν αλγόριθμους, περιφράσσουν συναίνεση.

Αποστολικός Σχεδιασμός, έχουν δώσει "υπόσχεση", έχουν "αυτο-δεσμευτεί": μοιράζουν [σχεδιάζουν] χαμόγελα για παιδιά, σπίτια γι' άπορες κορασίδες, ελπίδα για γέρους, φωτοβολταϊκούς πόθους για ώριμους - "ενεργοποιούν" πολίτες. Στην πραγματικότητα, αποψιλώνουν, μαζεύουν γόπες, κάνουν ψιλο-trafficking στα μέτρα τους. [Προφυλαχτείτε, ωστόσο, απ' τον (ποδηλατοδρομημένο) ποδηλάτη, όπως ακριβώς προφυλάσσεστε απ' την (πεζοδρομημένη) ντηζάινερ.]

σημειώσεις

[01] "Μια Πεταλούδα στο Πεκίνο. (Μέρος Α:) Αρχιτεκτονική του Χάους και της Τάξης".
[02] "The Face", στο Means without End: Notes on Politics, του Giorgio Agamben.
[03] G. Agamben, State of Exception.
[04] Εκεί, στην Pyongyang, όπου κοιμάται ο γίγας των γιγάντων...