Oscar Niemeyer: Curves of Irreverence

Ο Όσκαρ Νίεμαγερ, ένας από τους πιο πρωτοποριακούς αρχιτέκτονες του εικοστού αιώνα και ο πρωταγωνιστής του βραζιλιάνικου αρχιτεκτονικού μοντερνισμού, γεννήθηκε στο Ρίο ντε Τζανέϊρο το 1907. Σε ενεργό δράση επί πάνω από επτά δεκαετίες, έχει σχεδιάσει περισσότερα από 600 κτίρια. Η αρχιτεκτονική, δηλώνει ο Νίεμαγερ, «πρέπει να είναι λειτουργική, όμορφη και προκλητική». Υπερβαίνοντας την κυρίαρχη θεωρία των μοντερνιστών και ανατρέποντας ηγεμονικά πολιτιστικά πρότυπα, από πολύ νωρίς, το έργο του προώθησε την εφευρετικότητα και υποστήριξε τη νομιμότητα της θεαματικότητας, της πολυτέλειας, της ομορφιάς και της αισθησιακότητας ως αρχιτεκτονικές αναζητήσεις. Σε αυτοπαθή σχέση με τον ευρωπαϊκό και το βορειοαμερικανικό μοντερνισμό, η Νιεμαγερική αισθητική του υπερβολικού -καθ' έξιν ερμηνευόμενη ως αντανάκλαση της βραζιλιάνικης τροπικής ετερότητας- έπαιξε ρόλο προφητικής, ριζοσπαστικής κριτικής των άτεγκτων κανόνων, αισθητικών δογμάτων και ηθικολογικών ιδεολογιών του ορθόδοξου μοντερνισμού.

Παρά την πρώιμη αναγνώρισή του, ο σημαντικότερος και ο πλέον ανυπάκουος αρχιτέκτονας της Βραζιλίας έχει περιθωριοποιηθεί από την καθεστηκυία ιστοριογραφία. Το βιβλίο της Στυλιανής Φιλίππου προσφέρει την πρώτη περιεκτική και εις βάθος ανάλυση, αλλά και μια αναθεωρητική επανεκτίμηση της εύφορης σταδιοδρομίας και ετερόδοξης προοπτικής του Νίεμαγερ, ρίχνοντας νέο φως στη δημιουργική πορεία του αρχιτέκτονα, καθώς και στο βραζιλιάνικο μοντερνισμό ως ένα αντικομφορμιστικό εγχείρημα, με εθνικιστικές και αντιαποικιακές διαστάσεις.

Πλούσια εικονογραφημένη με σκίτσα, σχέδια, μακέτες και ιστορικές και σύγχρονες φωτογραφίες, αυτή η μονογραφική μελέτη παρακολουθεί την εξέλιξη των ιδεών και μορφών στο έργο του Νίεμαγερ, καθώς και τον πρωταγωνιστικό του ρόλο στην κατασκευή της νεωτερικής εικόνας και πολιτιστικής παράδοσης της Βραζιλίας. Διερευνά ολόκληρο το έργο του Νίεμαγερ -κατασκευασμένο και μη- από τη συμβολή του στο πρώτο κρατικό κτίριο μοντερνιστικού ουρανοξύστη στον κόσμο -το Υπουργείο Παιδείας και Δημόσιας Υγείας, στο Ρίο ντε Τζανέϊρο- μέσω του αρχιτεκτονικού του μανιφέστου στις ακτές της λίμνης της Παμπούλια και της πολυμετρικής αρχιτεκτονικής της δεύτερης κατοικίας του στο Ρίο, έως και τα πρόσφατα αστικά τοπόσημα στο Νιτερόι και την Κουριτσίμπα. Η λεπτομερής τεκμηρίωση και κριτική αξιολόγηση των σημαντικότερων κτιρίων, κτιριακών συγκροτημάτων και πολεοδομικών προτάσεων του Νίεμαγερ, από το στάδιο των προσχεδίων έως την ολοκλήρωσή τους, προσφέρει μία εις βάθος κατανόηση της σχεδιαστικής διαδικασίας του βραζιλιάνου αρχιτέκτονα, καθώς και των αρχιτεκτονικών αρχών και των ιδεολογικών επιδιώξεων που καθοδήγησαν τους ενθουσιώδεις πειραματισμούς του με τις δυνατότητες του οπλισμένου σκυροδέματος.

Το βιβλίο της Στυλιανής Φιλίππου εκδόθηκε το 2008 από το Yale University Press, απέσπασε θερμή υποδοχή από τη διεθνή κριτική και βραβεύτηκε με το χρυσό μετάλλιο των Independent Publisher Book Awards, στην κατηγορία αρχιτεκτονική (2009).

 

Αποσπάσματα από κριτικές

'Exhaustively researched, clearly written and beautifully presented, this book is a fine example of how to situate and interpret the subject's work as part of the wider culture. It confirms Niemeyer as a major figure, and will surely remain the definitive account of his work for many years to come.'
Richard Weston, Building Design

'Πρόκειται για μια πολύ σημαντική και καλαίσθητη παρουσίαση του έργου ενός από τους μεγάλους αρχιτέκτονες του 20^ου αιώνα, του Oscar Niemeyer, με κριτικό κείμενο και με εκατοντάδες πολύ καλές έγχρωμες φωτογραφίες...Συστήνω το βιβλίο σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για την ιστορία της σύγχρονης αρχιτεκτονικής γενικότερα, αλλά και για τη διεξοδική και ολοκληρωμένη γνώση του έργου του μεγάλου Niemeyer ειδικότερα. Ακόμη, σαν δείγμα μιας ποιοτικής και ολοκληρωμένης εκδοτικής εργασίας.'
Αλέξανδρος Τομπάζης, Αρχιτεκτονικά Θέματα

'one of the richest historical, cultural, and aesthetic assessments of an architect's work I've read....The book is also a marvel of presentation.'
Benjamin Schwarz, The Atlantic

'Despite Oscar Niemeyer being so extremely prolific over such a long career, there are surprisingly few books on his work. At over 400 pages, this is an expansive volume and comprehensively illustrated - not just relying on glossy photos but with a large selection of drawings too.'
David Adjaye, Architecture Today

'Styliane Philippou tackles Niemeyer's legacy in this exhaustive survey of the ageless icon's career...She cuts across typical late-career monograph accolades and dives deeper, describing how Niemeyer came to epitomize the "Brazilian style" that first wowed the West some 60 years ago.'
Andrew Braithwaite, Azure

'Curves of Irreverence is her ambitious attempt to rehabilitate Niemeyer's reputation, and she executes the job with considerable aplomb. There are scads of photos, drawings, and plans, and the writing is both deeply informed and accessible. You've got to love an author who begins her chapter on Brasília - Niemeyer's most famous work, and a monumental folly - with a brief history of bossa nova.'
Mason Currey, Metropolis

'the first big study of one of the most fiercely original architects at work today.'
Arminta Wallace, Irish Times

'Serious, heavily illustrated study of the last of the great modernist architects.'
Edwin Heathcote, Financial Times

'deep, comprehensive scholarship...Philippou examines Niemeyer's functional yet sensual, monumental yet experimental work with critical acuity and appreciative candor, especially with respect to the utopian vision but more problematic reality of Brasilia. Philippou successfully analyzes both the aesthetic and formal components of Niemeyer's design, and has thereby written what will be a standard source...Her richly illustrated book represents a notable addition to the literature, extending the writings of Norma Evenson...and David Underwood...The readable text includes brief but useful footnotes and is reinforced by an excellent bibliography and index. This exemplary publication...will fascinate scholars and professionals while proving of great interest to general readers...Highly recommended.'
R. W. Liscombe, Choice

'the book's thoroughness of research and the author's tremendous attention to detail and in-depth analysis of Brazilian trends and historical eras from the baroque and the neo-colonial to the current day...what a book!'
Dennis Sharp, Docomomo Journal

'Philippou covers all this ground with insight, intellect, and literary grace, supported by a strong set of high-quality images.'
John A. Loomis, Architectural Record

'Philippou's monograph on this intuitive and sensuous modernist makes me love him even more.'
JCK, RIBA Journal