4 παρεμβάσεις αρχιτεκτόνων για το θέμα της Δ. Αρεοπαγίτου.

Οι παρεμβάσεις αυτές δημοσιεύτηκαν ταυτόχρονα στο περιοδικό «Κ» τεύχος 218 / 5-8-2007 της εφημερίδας Καθημερινή.

Γιάννης Κίζης
Αρχιτέκτων Δρ ΕΜΠ., Αναπληρωτής Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Μια κοινωνία που περιφρονεί τα έργα των φτωχών πατεράδων της...

Πολιτισμική και κτιριακή κλίμακα είναι δύο εντελώς διαφορετικές έννοιες. Η μικρή «μικρή Μητρόπολη» εγγράφεται στις ευτυχέστερες στιγμές της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής. Δίπλα της, το ναοδομικό  καύχημα του 19ου αιώνα ,ωχριά μπροστά στις ιδέες και την τέχνη που συμπυκνώνει το βυζαντινό εκκλησάκι. Ανάλογες σκέψεις γεννά η σχέση του αμφιλεγόμενης αρχιτεκτονικής ποιότητας ογκώδους Μουσείου Ακρόπολης με τα εξαιρετικά κτίρια κατοικιών που κοσμούν το αστικό μέτωπο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου.

Συγκρίνοντας πολιτισμικές αξίες δε μπορεί να αντιπαρέλθει κανείς το μασκάρεμα αθηναϊκών κτιρίων με ψευδεπίγραφο νεοκλασικό ένδυμα. Νέο κρούσμα αυτής της επιδημικής κιβδηλίας  εκδηλώνεται στη γωνία Μακρυγιάννη και Διονυσίου Αρεοπαγίτου: μια καλαίσθητη αθηναϊκή πολυκατοικία  «νεοκλασικοποιείται», στήνοντας, αριστερά από το Μουσείο, σκηνικό αρχοντικού παρελθόντος, που ποτέ δεν είχε ευδοκιμήσει σ’αυτόν τον τόπο. Την ίδια στιγμή, δεξιά του Μουσείου, έχει δρομολογηθεί το ξήλωμα της γνησιότερης έκφρασης της καλής αθηναϊκής αστικής αρχιτεκτονικής!

Αυτές οι φαινομενικά ασύνδετες πράξεις ένθεν και ένθεν του νέου Μουσείου δηλώνουν τη βαθιά κρίση αυτογνωσίας που καταστρέφει την αρχιτεκτονική μας κληρονομιά. Με άκρατο αρχοντοχωριατισμό, επιπόλαιη, άβουλη, περιφρονώντας τα έργα των φτωχών πατεράδων της, η ευημερούσα κοινωνία μας προχωρεί στον ανιστόρητο διάλογο του νέου σκηνικού με τον... Παρθενώνα. Αυτός βλέπει τα πέριξ τεκταινόμενα και κρίνει επιγόνους και επήλυδες. Λέτε να επιθυμεί «συνομιλίες» μαζί τους;

 
Μάρω Καρδαμίτση – Αδάμη
Αρχιτέκτων, Καθηγήτρια ΕΜΠ

Μήπως θα ήταν σοφότερο να περιμένουμε για κάποια χρόνια;

Η πολυκατοικία της οδού Διον. Αρεοπαγίτου, έργο του Β. Κουρεμένου, είναι σίγουρα ένα από τα πιο αξιόλογα αρχιτεκτονήματα της Αθήνας και ένα από τα ελάχιστα δείγματα της art deco που σώζονται σήμερα στην πρωτεύουσα.

Το 1978, κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο από το ΥΠΕΧΩΔΕ και το 1998 ως έργο τέχνης από το ΥΠΠΟ. Το 1999 επελέγη με βασικά κριτήρια την ποιότητα και την ιστορικότητά του από επιτροπή Ελλήνων και ξένων επιστημόνων ως ένα από τα 113 έργα που αντιπροσώπευσαν τη ελληνική αρχιτεκτονική από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι τα τέλη του 20ου στην έκθεση του ΕΙΑ  στην Ευρώπη.

Ας σημειωθεί ότι την έκθεση ενίσχυσαν οικονομικά και ηθικά το ΥΠΕΧΩΔΕ και το ΥΠΠΟ. Τι μεσολάβησε ώστε το 2006 να αρθεί η προστασία του μνημείου; Η ανέγερση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης. Εν τούτοις ο νόμος είναι σαφής (Ν.3028 αρ. 6, 8 και 11). Η απόφαση του χαρακτηρισμού μπορεί να ανακληθεί μόνο αν πρόκειται για πλάνη περί τα πράγματα ‘η προκειμένου να προστατευθεί άλλο μνημείο. Ούτε το ένα ούτε το άλλο συμβαίνει εδώ. Κανείς δεν αμφισβητεί την αξία της πολυκατοικίας, που αν έβλαπτε την Ακρόπολη  θα έπρεπε να είχε κατεδαφιστεί εδώ κι καιρό.
Το θέμα είναι, λοιπόν, αν βλάπτει ή όχι το μουσείο ένα κτίριο που δεν έχει ακόμα αποπερατωθεί και επομένως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν είναι ή όχι μνημείο. Οπωσδήποτε, ο μεγάλος όγκος του και μόνο συνδιαλέγεται με στόμφο, για να μην πω με θράσος, με τον Ιερό Βράχο. Οι δυο πολυκατοικίες της Οδού  Δ. Αρεοπαγίτου17 και 19 βοηθούν στην εκτόνωση του έντονου αυτού διαλόγου, ενώ παράλληλη διατηρούν τη διαχρονική εικόνα του αναπτύγματος του δρόμου και του περιπάτου που έχει ήδη δημιουργηθεί. Η τυχόν αφαίρεση τους θα επιφέρει ανεπανόρθωτη βλάβη στον αστικό ιστό. Μήπως θα ήταν σοφότερο να περιμένουμε για κάποια τουλάχιστον χρόνια, ώστε να αποδειχθεί αν πράγματι το νέο μουσείο θα βλάπτεται από τη συνύπαρξη του με τα δυο κτίρια; Μπορεί τελικά να ωφελείται;

 
Γιάννης Αίσωπος
Αρχιτέκτων, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών

Η υψηλή αρχιτεκτονική απαιτεί ρήξεις

Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης χωροθετήθηκε στο οικόπεδο Μακρυγιάννη ώστε να εγκαθιδρυθεί  η διαρκής οπτική σχέση ανάμεσα στο  μουσείο, ως χώρου φύλαξης και έκθεσης των γλυπτών της Ακρόπολης, και του ίδιου του αρχαίου μνημείου από όπου τα γλυπτά προέρχονται.

Σε ένα άλλο επίπεδο, η οπτική σχέση ερμηνεύεται και ως δήλωση καταγωγής, σήμανση του τόπου της προέλευσης των γλυπτών. Η πρόταση Τschumi στηρίζεται απόλυτα στη σύνθετη αυτή σχέση και το λόγο αυτό πιστεύω πως επελέγη. Την κυρίαρχη αυτή σχέση δεν πρέπει να διαταράξουν τα δύο κτίρια που μεσολαβούν ανάμεσα στην Ακρόπολη και το Νέο Μουσείο.
Το Μουσείο ,ένα σημαντικό δημόσιο κτίριο που θα λειτουργήσει ως νέος αστικός «μαγνήτης» που θα συμπυκνώνει δραστηριότητες και εκδηλώσεις στην κλίμακα όλης της πόλης, παραμένει, αυτή τη στιγμή, «κρυμμένο», σχεδόν χωρίς όψη από το δρόμο απ’ όπου γίνεται η πρόσβαση σε αυτό, συμβιβασμένη με ελάχιστο υπαίθριο χώρο, όταν αναμένεται να προσελκύσει χιλιάδες επισκέπτες. Όσο και αν νοσταλγούμε το παρελθόν, πιστεύω πως η απόφαση δεν μπορεί παρά να είναι μία: η Αθήνα πρέπει να επενδύσει ανεπιφύλακτα στην υψηλή σύγχρονη αρχιτεκτονική και κάτι τέτοιο απαιτεί ρήξεις.
Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, σε πείσμα των επικριτών του, αναδύεται δυναμικά μέσα από το μίζερο ιστό της μοντέρνας μεταπολεμικής πόλης με ογκοπλαστική σαφήνεια, μορφική απλότητα και εσωτερική ένταση βασισμένη στην κίνηση. Ακόμη περισσότερο, το Μουσείο του 21ου αιώνα, θα λειτουργήσει ως καταλύτης στην αναδιαμόρφωση της στάσιμης ελληνικής αντίληψης για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική και το ρόλο της στη μορφοποίησης μιας νέας εικόνας της πόλης. Η Αθήνα χρειάζεται απελπισμένα κάτι τέτοιο.
 

 
Μανώλης Αναστασάκης
Αρχιτέκτων

Διάλογος Τσουμί-Φειδία ή Τσουμί-Κουρεμένου;

Το νέο δημιουργείται σε βάρος της αστικής κληρονομιάς ή συνδιαλέγεται με αυτήν; Ένα μουσείο συνδιαλέγεται με την πόλη που το υποδέχεται ή την διαλύει; Φαίνεται πως ο αστικός πολιτισμός μας δεν έχει ακόμα αποκτήσει το βάθος και το εύρος που απαιτείται ώστε να περιθωριοποιεί τη διατύπωση παρωχημένων διλημμάτων όπως τα παραπάνω. Στην επαρχιώτικη νοοτροπία μας, τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης γίνονται συνείδηση και πολιτική πρακτική και καθυστέρηση δεκαετιών, όσο εμείς καταμετρούμε  κατά καιρούς τα συντρίμμια της άγνοιάς μας. Αυτή τη φορά ετοιμαζόμαστε να  συλλέξουμε τα ερείπια ενός εξαιρετικού αρχιτεκτονήματος και του μοναδικού αστικού μετώπου της Διονυσίου Αρεοπαγίτου.

Αυτές τις μέρες γινόμαστε μάρτυρες ενός απλοϊκού, πρωτόλειου και ανεπεξέργαστου ερωτήματος – διλήμματος: παρεμποδίζεται η θέα της εξέδρας – εστιατορίου του ΝΜΑ από τις πίσω όψεις ενός κτιρίου – έργου τέχνης, ενός σημαντικού νεοκλασικού αλλά και των πλατάνων του δρόμου;  Ένα ερώτημα το οποίο κατάφερε μέσα στον πρωτογονισμό του και στην ευκολία εφαρμογής της περισσότερο αβασάνιστης απάντησής του, να προτάσσει την καταστροφή της αστικής κληρονομιάς ως «υπέρτερο δημόσιο συμφέρον». Η «αναγκαία» αυτή παράπλευρη απώλεια μεταφράστηκε αρχικά σε αναλώσιμες «πίσω όψεις» και δικαιολογήθηκε εμβριθώς από την αναγκαιότητα της θυσίας.
Πέρα από την ημιμάθεια και την απλοϊκότητα, το ιδεολογικό υπόβαθρο στο οποίο στηρίζεται αυτή η μονοδιάστατη σκέψη είναι εκείνο της αρχιτεκτονικής καθαρότητας.

Η αρχιτεκτονική αυτή αντίληψη του αποστειρωμένου από την ιστορία περιβάλλοντος χάνεται στις απαρχές του μοντέρνου κινήματος. Έχει βέβαια προ πολλού καταστεί παρωχημένη στον αρχιτεκτονικό κόσμο. Η σύγχρονη σκέψη έχει επιτύχει αντίθετα να αναδεικνύει τη συνδιαλλαγή, τη συνύπαρξη και την ένταξη, να προωθεί δηλαδή μια στάση η οποία  οδηγεί σε μια περισσότερο σύνθετη και πολύπλοκη διαχείριση του αστικού περιβάλλοντος και άρα σε μια περισσότερο πλούσια και ενδιαφέρουσα πραγματικότητα.