Εξοχική κατοικία στην ορεινή Δωρίδα

Η κατοικία κτίστηκε στην ορεινή Δωρίδα, σε υψόμετρο 850μ. Το οικόπεδο βρίσκεται εντός του οικισμού, είναι διαμπερές, έχει κλίση και θέα νοτιοανατολική προς την οροσειρά των Βαρδουσίων.

Κεντρική ιδέα της πρότασης είναι ο αυστηρός πέτρινος πύργος τετράγωνης κάτοψης ο οποίος στεγάζεται με μία μεταλλική πυραμίδα και περιέχει έναν ελεύθερο εσωτερικό χώρο. Το κτίριο επιχειρεί να συνταιριάξει γνώριμες παραδοσιακές μορφές με τη σύγχρονη αρχιτεκτονική σύνθεση. Η ανάρτηση μεταλλικών κατασκευών (γέφυρα, εξώστης) από την πελεκημένη λιθοδομή, και οι αναλογίες κενών πλήρων συνθέτουν την εξωτερική μορφή του κτιρίου.
Το σπίτι θεωρήθηκε ως μια κατακόρυφη οντότητα, ένας πύργος που ριζώνει στο έδαφος και καθώς ανυψώνεται από το υπόγειο ως τη σοφίτα προσφέρει διαφορετικές εμπειρίες στο κάτοικο . Το σπίτι κέλυφος που αντιστέκεται στον άνεμο που το πολιορκεί, που θερμαίνεται από τον χειμερινό ήλιο, και δροσίζεται από τον καλοκαιρινό αγέρα, που προστατεύει τον κάτοικο αλλά και τον διαπλάθει.

Η κατοικία βρίσκεται σε ορεινή δύσβατη περιοχή όπου τον χειμώνα το κλίμα είναι ψυχρό, κατά δε την εαρινή και θερινή περίοδο η διακύμανση της θερμοκρασίας (ημέρα - νύχτα ) είναι σημαντική. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός της εξοχικής κατοικίας θεμελιώνεται στα ακόλουθα παθητικά συστήματα και κατασκευαστικές επιλογές:

• συμπτυγμένος όγκος του κτίσματος
• θερμική αδράνεια περιβλήματος
• άμεσα ηλιακά κέρδη
• ηλιοπροστασία
• αεριζόμενη στέγη
• διαμόρφωση των όψεων ανάλογα με τον προσανατολισμό
• εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων ανάλογα με τον προσανατολισμό και τη θέα
• φυσικός δροσισμός
• θέρμανση με ενεργειακό τζάκι κλειστής εστίας
• χρήση τοπικών συνεργείων και υλικών
• φύτευση φυλλοβόλων δένδρων στον περιβάλλοντα χώρο

Το κέλυφος της κατοικίας αντιμετωπίζεται σαν ένα δυναμικό φίλτρο που μετατρέπει τις εξωτερικές κλιματικές συνθήκες στις επιθυμητές συνθήκες εσωτερικού μικροκλίματος για εξοικονόμηση ενέργειας και εξασφάλιση θερμικής άνεσης όλο τον χρόνο.
Η μορφή του κτίσματος έχει όγκο συμπτυγμένο εκθέτει το ελάχιστο της εξωτερικής επιφάνειας στο περιβάλλον και ελαχιστοποιεί τις απώλειες θερμότητας. Η τοιχοποϊια (πέτρα 30 εκ, θερμομόνωση 5εκ, τούβλο 9 εκ, σοφάς) διασφαλίζει την θερμική αδράνεια του περιβλήματος
Η χειμερινή χρήση της κατοικίας παρουσιάζει υψηλές απαιτήσεις σε θέρμανση, οι οποίες καλύπτονται ικανοποιητικά από το βοηθητικό σύστημα θέρμανσης, (ενεργειακό τζάκι που βρίσκεται στη μεσαία στάθμη και περιστασιακή λειτουργία δύο σωμάτων λαδιού στις δύο χαμηλότερες στάθμες).

Η λιτή και αυστηρή εξωτερική μορφή πηγάζει από τα παλαιά πέτρινα ορθογώνια κτίσματα του οικισμού, με τους περιορισμένους σε έκταση ξύλινους εξώστες. Η χρησιμοποίηση τοπικών λίθων και η επιλογή κατασκευαστικών συνεργείων από τα γύρω χωριά συνδύασε την εμπειρία από τον παραδοσιακό τρόπο δόμησης με τις σύγχρονες αντιλήψεις για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων.
Η αντιμετώπιση των όψεων λαμβάνει υπόψη αφενός τον προσανατολισμό και την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας αφετέρου τη θέα. Η διαφοροποίηση των όψεων εκφράζει το διαφορετικό ρόλο κάθε πλευράς: Η νότια όψη συγκεντρώνει μεγάλα ανοίγματα για απόκτηση άμεσου ηλιακού κέρδους κατά τον χειμώνα και αξιοποίηση της θέας. Η βορινή όψη έχει μικρά ανοίγματα για να περιορίσει τις απώλειες κατά τον χειμώνα, αλλά να συμβάλλει στον σχηματισμό ρεύματος αέρα για τον δροσισμό κατά το καλοκαίρι. Η δυτική όψη, η οποία λόγω των τοπογραφικών δεδομένων δε λιάζεται το χειμώνα ούτε έχει αξιόλογη θέα, περιορίζει στο ελάχιστο τα ανοίγματα. Η ανατολική όψη συγκεντρώνει τα ανοίγματα μόνο στους χώρους διημέρευσης για να τους αποκαλύψει τη θέα των Βαρδουσίων, ενώ στο κλιμακοστάσιο παραμένει συμπαγής για να περιορίσει τις θερμικές απώλειες.

Πίσω από τις λιτές αυστηρές όψεις κρύβεται ένας αρκετά σύνθετος εσωτερικός χώρος με ποικιλία επιπέδων, εσωτερικούς εξώστες και διαφάνεια. Η αξιοποίηση της κλίσης του οικοπέδου επέτρεψε την άμεση επέκταση της κατοικίας σε διαφορετικά επίπεδα της αυλής. Η διαμόρφωση της άμεσης προσπέλασης από το μονοπάτι , διαμέσου της γέφυρας στην υψηλότερη στάθμη και τη κατάληξη στον μοναδικό εξώστη, μελετήθηκε με στόχο την σταδιακή αποκάλυψη της θέας και την οργάνωση του εσωτερικού χώρου. Οι χαράξεις επιμερίζουν την κάτοψη σε σχήματα διαφορετικών μεγεθών, προδιαγράφοντας τόπους με ιδιαίτερες ταυτότητες. Η χωροθέτηση των επιμέρους τόπων υπαγορεύεται από την χρήση τους σε σχέση με τον προσανατολισμό και την θέα. Οι χώροι διημέρευσης καταλαμβάνουν τις δυο υψηλότερες στάθμες και αναπτύσσονται νοτιοανατολικά, ενώ οι βοηθητικοί χώροι και το κλιμακοστάσιο βρίσκονται στο βορρά και λειτουργούν ως χώροι ανάσχεσης. Η οικονομία χαρακτηρίζει τη διάρθρωση του εσωτερικού χώρου και καθορίζει τις ελάχιστες διαστάσεις ανάλογα με τη λειτουργία που φιλοξενεί ο κάθε τόπος. Στο μικρό χώρο η εντύπωση του περιορισμού αναιρείται μέσα από τις οπτικές φυγές είτε προς το εσωτερικό είτε προς το εξωτερικό περιβάλλον.

Η κατασκευή είναι φέρουσα λιθοδομή με ζώνες ενίσχυσης από οπλισμένο σκυρόδεμα, πλάκες από εμφανές οπλισμένο σκυρόδεμα, αεριζόμενη στέγη από σύνθετη ξυλεία και εξωτερική επικάλυψη με μεταλλικά θερμομονωτικά πανέλα, εξώστης και γέφυρα από μεταλλικά φέροντα στοιχεία και ξύλινα στοιχεία πλήρωσης, υαλοστάσια με διπλούς υαλοπίνακες και εξωτερικά παραθυρόφυλλα.

Αρχιτεκτονική μελέτη: Λένα Μάντζιου
(210 8071415, mantziou@central.ntua.gr)

Στατική μελέτη: Νίκος Καρνάκης
Επίβλεψη: Λένα Μάντζιου
Φωτογράφιση: Γιάννης Στάμου - Λένα Μάντζιου

Διακρίσεις:
Βραβείο Α.Τρίτση στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Οικολογικής Κατοικίας 1999.
Επιλέχθηκε στα 10 κτίρια στην Ελλάδα για ενεργειακές μετρήσεις στα πλαίσια του « ΚΠΣ ΜΕΤΡΟ 3.1.4. Ενεργειακή Απόδοση Παθητικών Συστημάτων σε Βιοκλιματικά Κτίρια» , Κ.Α.Π.Ε 1999 - 2001.
Έλαβε διάκριση στα Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2000, από το ΕΙΑ