Βαρκελωνισμός

Η τηλεοπτική έλευση του Ασεμπίγιο, στη χώρα, προξένησε μια πολύ ήπια και "πολιτισμένη" αντίδραση από πλευράς των εντόπιων "ειδικών". Ένα κάποιο φιλότιμο [όχι ματαιοδοξία] ίσως να πειράχτηκε. Αλλά δεν πρόκειται παρά για το καλύτερο πρόσχημα, μπροστά στις θεμιτές [όχι σικέ] διευθετήσεις που συμβαίνουν στα παζάρια "ειδημόνων". Γι' αυτό, θα σταθώ σε μια άλλη πτυχή αυτής της προπαρασκευασθείσας έλευσης, εδώ κι από αρκετό καιρό. Από την άποψη της ωρίμανσης [για να μην πω «υπερ-ωρίμανσης»] για τη σύγκλιση δύο σύγχρονων υπερ-αστικών μύθων: από τη μια το προϊόν-θέμα "Βαρκελώνη" κι ο αγγλοσαξωνικού τύπου φετιχισμός του "expert" από την άλλη.

Να πούμε, πάντως, ότι οποιοσδήποτε εγχώριος βαρκελωνίζων θα 'κανε εξίσου καλά τη δουλειά των (καλών) προθέσεων. Αλλά για να μην πλακωθούν μεταξύ τους οι δικοί μας -- σου λέει --, ας τους κουβαλήσω μια αυθεντική βαρκελωνικότητα. Αυτή είν', άλλωστε, κι η χρησιμότητα των "ειδικών παγκοσμίου φήμης". Αυτή είν', επίσης, κι η σημασία του "συμβουλευτικού" τους ρόλου -- κάτι παραπάνω, ίσως, από επικοινωνιακή και μόνο.

Ολίγη από μεσογειακότητα, ολίγη από ημι-αυτονομία, ολίγη από "πολιτική"... Ολίγη κι η Βαρκελώνη των ονείρων μας. Μάλλον το λίγο των ονείρων μας, που γοητεύτηκε απ' το πολεο-branding που στήθηκε πάνω στο νεο-μεσαιωνικό παραμύθι περί "ανταγωνιστικών πόλεων" -- ένα απ' τα παραμύθια της δεκαετίας του 1990. Έτσι, το βαρκελωνίζειν έχει γίνει πια μια κοινοτοπία στην εγχώρια αρχιτεκτονική ορθοφροσύνη κι ορθοπραξία. Στο μέρος μας, η αποφορά της καλαισθησίας έχει ως επί το πλείστον ετικέτα Βαρκελώνης. Μια εσάνς ζυγισμένης τοπικότητας, με μια επίγευση ημι-εξάρτησης και "σάρκα" ελαφράς πολιτικής, σημαδεύει το νεοδογματισμό του οπτικά σωστού. Οπότε η τηλεοπτική παρουσία ενός Ασεμπίγιο δεν επιβεβαίωσε παρά χάσκοντα μάτια και στόματα από θαυμασμό.

Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, (υποτίθεται ότι) μέσα μας κατοικούμε στη Βαρκελώνη -- όπου κι αν βρισκόμαστε. Ένας ακόμα διχασμός, που 'χουν αναλάβει να περιφέρουν απελπισμένα οι αρχιτέκτονες -- πριν απ' όλα για τον εαυτό τους. Ψυχο-διανοητικοί τόποι αυτο-παγίδευσης, νομίζοντας ότι πράττουμε το αντίθετο. Κι, ακριβώς, βαρκελωνισμός είναι το στυλιζάρισμα ενός τέτοιου αυτο-εγκλεισμού με το πιο "οικείο" πρόσωπο. Εντωμεταξύ, μέσα κι έξω απ' το "στήσιμο" ("stage-ing") της Βαρκελώνης, η γυμνή πραγματικότητα έχει στήσει τον χορό της λύσσας.

[Παρένθεση: Άλλωστε, το "θαύμα" της Βαρκελώνης συνέπεσε μ' ένα άλλοθι ολυμπιακών διαστάσεων (1992). Μαζί με το όνειδος του Σεράγιεβο, της (έκτακτης) "τιμής ένεκεν" πολιτιστικής πρωτεύουσας της ευρώπης (1994). Μαζί με τ' όνειδος του Βούκοβαρ (1991) και την πληγή στη Σρεμπρένιτσα (1995) -- κι όλα όσα έκτοτε συνόδευσαν την άνθηση του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών. Μια ωραία ομίχλη, αντί για το παραπέτασμα που χώριζε, καλύπτει εφεξής την ένωση της Γηραιάς -- και της πρωτεύουσάς της.]

Μετά απ' όλες τις αποκηρύξεις των φιλοσοφικο-πολιτικο-κοινωνικών -ισμών, ένας ειρωνικός "-ισμός" μ' όνομα πόλης αξίζει για τη θεαματική ...βαρκελωνοποίηση της ζωής μας. Το πολεοδομικό προϊόν και μοντέλο "Βαρκελώνη" είναι, βέβαια, κατάλληλα απονευρωμένο και καθαρμένο απ' οτιδήποτε θα μπορούσε να 'χει σχέση με πραγματική Βαρκελώνη. Προσαρμοσμένο πιο κοντά στα εκάστοτε χαρακτηριστικά της ομάδας ...στον στόχο ("target group"), και στο καθ' έκαστο προφίλ των "ειδικών" ως "ομάδας ενδιαφέροντος". [Οι αρχιτεκτονισμοί (κι οι αρχιτεκτονιές) έχουν πια ένα ολόδικό τους θεματικό πάρκο.] Χωρίς αυτά να σημαίνουν ωστόσο, ότι -- όσο κι όπου χρειάζεται -- δεν θα μπορούσε να γοητεύει ο Μανχατανισμός, ο Ντισνεϋλαντισμός κι η Ευρω-Ντισνεϋλαντίαση, ακόμα κι ένας Ντουμπαϊσμός.

Μπορείς να ζεις οπουδήποτε, αλλά να φαντασιώνεσαι τη Βαρκελώνη (σου). Μπροστά στη δυσαναλογία που θα διαπίστωνε κανείς, η προώθηση (το "promotion") απαντά μονότονα: «Δεν αρκεί, σίγουρα. Έγιναν προσπάθειες, υπήρξαν αδιαμφισβήτητες επιτυχίες. Δεν μπορεί κανείς να πει ότι δεν υπάρχει όραμα.» [Το βαρκελωνίζειν εστί παπαγαλίζειν.] Στο κάτω-κάτω σημασία έχει η ελπίδα. Βαρκελώνη των καλών προθέσεων. Βαγδάτη της Καλής Ελπίδας. Πόλεις σαν ...Πρέσβειρες Καλής Θέλησης.

Για να μην κολλάμε, όμως, στο θέμα "Βαρκελώνη", ας στραφούμε απευθείας κατά του ίδιου του "θέματος", της "θεματοποίησης" και του "θεματισμού". Κατά της τοπικοποιημένης παγκοσμιοποίησης, δηλαδή, και κατά των εκ-τοπικεύσεων της δια-θεματικότητας. Ίσως να μας βοηθούσε σ' αυτό, ένα θέμα "Σαραγιέβο", το θέμα "Γκρόζνι", ίσως το θέμα "Μογκαντίσου" ή ένα θέμα "Καμπούλ". Η άλλη, δηλαδή η απόκρυφη, πλευρά εκείνου του (δημιουργικού) "ανταγωνισμού των πόλεων".

Θα μπορούσα, ακόμα, να σας ξεναγήσω στη (μικρή) Βαρκελώνη της Πρέβεζας ή στην (οιονεί-) Βαρκελώνη των Σερραίων. Η δε συμπρωτεύουσα, ούτως ή άλλως, έχει ιδιαίτερους λόγους να συμπλέει και να υπερθεματίζει. Προσπαθώ να κατανοήσω την επιθυμία γι' Ασεμπίγιο... την επιθυμία Ασεμπίγιο.

Κρατώ την εικόνα του οιουδήποτε-εξ-ημών-Ασεμπίγιο μπροστά στα καμένα (της Ηλείας). Συνηθισμένο σενάριο διαμεσολαβημένης πολιτικής. Βάζω τα καμένα μπροστά από την εικόνα του "ειδικού". Ζητούμενη η πολιτική ως διαρκής έκθεση (εκ-μπρόστιασμα) της κάθε διαμεσολάβησης [Agamben].

Γιώργος Κουτούπης, αρχιτέκτων