Ο Έκτωρ και η αναζήτηση της ευτυχίας

Ένας μεσήλικας και επιτυχημένος ψυχίατρος κάποια στιγμή συνειδητοποιεί ότι ενώ συμβουλεύει τους ασθενείς του, δεν γνωρίζει προσωπικά τι είναι η «ευτυχία», και αποδρά  σε δύο ηπείρους αναζητώντας ή επιχειρώντας να μελετήσει το συγκεκριμένο θέμα, για να επιστρέψει μετά από δύο μήνες στην πρότερη ζωή του. Ο Έκτορας τελικά κατανόησε ότι ήταν ήδη ευτυχής, ότι η ευτυχία συχνά απαντάται στην καθημερινότητα μας και περνάει απαρατήρητη, μέχρις ότου την απωλέσουμε. Η ταινία «Ο Έκτωρ και η αναζήτηση της ευτυχίας» (2014) μέσα από μία ψυχαναλυτική αλλά και πολύ πρακτική οπτική προσεγγίζει επιτυχώς ένα θέμα που στοιχειώνει τον σημερινό φιλόδοξο, υλιστή ή ανεκπλήρωτο άνθρωπο, με απτές εφαρμογές σε πολλά πεδία.

Ένα από αυτά τα πεδία είναι η αρχιτεκτονική. Το ανεκπλήρωτο του σύγχρονου ανθρώπου ταυτίζει την ευτυχία με την οικονομική ευμάρεια. Εστιάζει σε υπέροχες κατοικίες και υπέροχα αυτοκίνητα μεταξύ των άλλων, που του «εγγυώνται» την παρέα υπέροχων ανθρώπων, ώστε συλλογικά να έχει μία «υπέροχη» ζωή. Όμως, ισχύει;

Η Ποιότητα Ζωής (Quality of Life), αμφισβητούμενος όρος που έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές και αποδίδεται στον κοινωνιολόγο William Ogburn (Σικάγο, 1933), έχει επιχειρήσει να οριοθετήσει επιστημονικά τα στοιχεία εκείνα της «καλής» ή «ευτυχισμένης» ζωής.

Ο προσωπικός μας χώρος - είτε πρόκειται για την κατοικία μας ή την εργασία μας - και ο αστεακός χώρος, άσχετα με το εμβαδόν ή την περιοχή με τις υψηλές αντικειμενικές αξίες, μπορεί να συνεισφέρει δυνητικά στην ποιότητα της ζωής μας. Γιατί τελικά, αυτό που έχει σημασία φαίνεται να είναι η ποιότητα του χώρου από την οπτική της αισθητικής, η οικολογία (παρουσία πρασίνου), η δυνατότητα ανθρώπινης επικοινωνίας ή επαφής και η αίσθηση της ασφάλειας, έννοιες που δεν είναι υποχρεωτικά συνδεδεμένες με υψηλό οικονομικό τίμημα ή πολυτέλεια.

Όταν μπορούμε να μορφοποιήσουμε επαρκώς τον προσωπικό μας χώρο - το οποίο είναι βέβαια σχετικό - συμβάλει αποφασιστικά στην πρόσληψη της εδραίωσης της ανθρώπινης ευημερίας. Ένας επί μακρόν άστεγος όταν εξασφαλίσει τελικά στέγη - πρωταρχική ανθρώπινη ανάγκη και στη βάση της πυραμίδας του Maslow - είναι αδιαμφισβήτητο ότι θα νιώσει «ευτυχής». Μέχρις ότου πιθανόν επιθυμήσει κάτι «καλύτερο», αν δε το αποκτήσει, κάτι ακόμη «καλύτερο», κ.ο.κ. Άμεσα είναι κατανοητό το μάταιο της υπόθεσης, που σκόπιμα παραβλέπεται από το καπιταλιστικό σύστημα (το οποίο υποχρεωτικά δεν ευθύνεται, αλλά οι υπερβολές των θιασωτών αυτού), ήτοι, τους αρχιτέκτονες, τους σχεδιαστές αυτοκινήτων, και τους χρυσοχόους μεταξύ των άλλων.

Εν ολίγοις, συχνά παράγουμε αρχιτεκτονική άσκοπα, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά το περιβάλλον, προσφέρει την ψευδαίσθηση του ονείρου και τελικά ευτελίζει την αρχιτεκτονική ως ιδέα. Ποιος ο λόγος ο αρχιτέκτων να σχεδιάσει άλλη μία κατοικία των εκατόν δέκα περίπου τετραγωνικών μέτρων, κατά μέσο όρο, όταν χιλιάδες παρεμφερή ακίνητα είναι ήδη διαθέσιμα στην αγορά; Τα οποία θα μπορούσαν να ανακαινιστούν γρηγορότερα και με λιγότερο κόστος για το περιβάλλον και τον καταναλωτή. Γιατί η κατάχρηση της αρχιτεκτονικής βλάπτει. Ιδέες που πραγματεύεται το πρώτο μου βιβλίο, αντι∙Αρχιτεκτονική: Αρχιτεκτονικοί Μονόλογοι (2005).

του Μιχάλη Α. Βιδάλη
Αρχιτέκτων Μηχανικός MArch. και Υποψήφιος Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας.