Λιτανείες της αρχιτεκτονικής

Η 5η Οκτωβρίου ήταν για φέτος η παγκόσμια ημέρα αρχιτεκτονικής. Με την ευκαιρία του εορτασμού, η διεθνής ένωση αρχιτεκτόνων (uia) «υιοθέτησε» τον εξής -- αξιοπερίεργο -- τίτλο για το μήνυμά της: «Η ενέργεια των αρχιτεκτόνων κατά των παγκόσμιων κρίσεων» [01].

Άλλο πάλι και τούτο. Δεν κάνουμε καλύτερα κάνα ευχέλαιο, λέω 'γω;

Φαίνεται ότι η "σκέψη", ή πιο απλά η "εργασία", των αρχιτεκτόνων δεν είναι πια αρκετές. Αν θα μπορούσαν ποτέ να 'ναι από μόνες τους. Χρειάζεται κάτι πιο δραστικό. Αλλά για ποια «ενέργεια» μιλάνε; Αφήνω κατά μέρος τις παλαιομηχανολογικού τύπου μεταφορές («ο αρχιτέκτονας είναι ο πραγματικός κινητήρας, που οδηγεί όλη αυτή τη σύνθετη μηχανική μονάδα»). Κι από την άλλη, στα σίγουρα, ούτε κατά διάνοια δεν εννοείται η παραγωγή κάποιου ανθρώπινου έργου. Δηλαδή, η σκέτη (η "δημιουργική", αν θέλετε) εργασία του ανθρώπου ανάμεσα στην εργασία άλλων ανθρώπων (και την ανεργία άλλων τόσων) -- ακόμα κι όταν αυτή «οδηγεί» κάποιον σύνθετο μηχανισμό.

Πρόκειται, πιο πολύ σαν, για μια μορφή ενέργειας που, ωστόσο, έχει χαθεί. Κάτι σαν αύρα ή, καλύτερα, σαν χάρη. Η οποία δεν παράγεται, αλλά «μεταδίδεται» (απ' τους αρχιτέκτονες στους γύρω και στα πράγ-ματα). Κι αυτοί οι αρχιτέκτονες(-μέντιουμ) από πού παίρνουν άραγε αυτή τη χάρη; Μια χάρη που, εφόσον την αποκτήσουν, θα μπορέσουν να «ηγηθούν του αγώνα» (για τη σύνθεση-μπλα νέων-μπλα-μπλα λύσε-ων). Αμέσως η χάρη μετουσιώνεται σε αίγλη.

Θα «ηγηθούν» ποιου αγώνα, εναντίον τίνος ο αγώνας, ποια είναι η φύση του. Αφορά ανταγωνισμό, συναγωνισμό, ή τι άλλο; Η συμμετοχή ή η συνεργασία μάλλον δεν αφορούν το ζητούμενο, που λέγεται τόσο φανερά ώστε να περνά ως αυτονόητο. Αυτό που απασχολεί τους συντάκτες του «μηνύματος» είν' ένα κάποιο "leadership" [το παλιό "Führen" σε μικρότερα μεγέθη]. Αυτή η προνομιακή θέση που δηλώνεται δεν είν' όμως τίποτ' άλλο, παρά απ' αυτό που, ίσως, τους λείπει και, σίγουρα, προβάρεται για τη νομιμοποίησή του απ' τους συντάκτες.

Ακούμε, μ' άλλα λόγια, τον εξουσιαστικό λόγο, χωνεμένο απ' τα πιο "επίσημα" χείλη. Με την όση εγκυρότητα μπορούν να διαθέτουν τα ποικίλα, παλιότερης και νέας κοπής, "μη κυβερνητικά" σχήματα ενώσεων, οργανώσεων κι οργανισμών... [σχήματα δια-κυβέρνησης].

Μια μετα-φυσική της ενέργειας πλέκει το φωτεινό στεφάνι της "ελίτ". Είναι η ίδια μεταφυσική που «μεταδίδεται» στην "κοινωνία των πολιτών" σαν κάποιου είδους ψυχική επίδραση -- μ' όλα της τα χημικά και ψυχοτροπικά παρελκόμενα. Το μήνυμα, λοιπόν, πάει κι αλλιώς: «αισιοδοξήστε ή χαθείτε!» Κι, άρα, ότι οι «κρίσεις» (παγκόσμιες και ...προσωπικές) δεν είναι παρά αποτέλεσμα "κακής ψυχολογίας"... Μέσ' απ' αυτήν την παγίδα της θετικότητας, μπορούμε ακόμα να μιλάμε γι' ανανεώσιμους ψυχο-διανοητικούς πόρους;

Τις προάλλες, οι τηλεοράσεις έδειχναν πλάνα από κάποιο "event", με τίτλο "ημέρα θετικής ενέργειας". [Ουάου!] Κι όχι ακόμα "παγκόσμιας" -- πιο σεμνά δεν γίνονταν. Αλλά τι είν' αυτό που θα κόψει τις βλέψεις μιας χορηγού εταιρείας "φυσικών" [θετικών] χυμών; Η παγκόσμια, ωστόσο, βιομηχανία παραγωγής θετικών συναισθημάτων είναι ήδη σε λειτουργία, κι αναλώνει όση ανθρώπινη ικμάδα απόμεινε στον πλανήτη Δύση. Ίσως χρειάζεται μια ...blue... οικολογία, αποκλειστικά για τον συναισθηματικό μας κόσμο.

Θα 'ταν περιττό, επομένως, ν' αναφερθεί από τη "διεθνή ένωση", ότι η ενέργεια των αρχιτεκτόνων δεν θα μπορούσε παρά να 'ναι "θετική". Αν το 'λεγε, θα θύμιζε εταιρεία χυμών... Btw, ποιος χορηγεί την uia; Αναμφίβολα, υποθέτω, κάποιοι κοινωφελείς οργανισμοί και ιδρύματα -- σαν συγκοινωνούντα δοχεία αμοιβαίας επωφέλειας. [Μα, πού έχει πάει η χασούρα;] Παρεμπιπτόντως, δίπλα στα περί ενέργειας των αρχιτεκτόνων, ανακοινώνεται η «έκδοση» (διεθνούς) βραβείου από επώνυμη εταιρεία επενδύσεων ακινήτων, με τον τίτλο «Prime Property Award 2010». Και με την «υποστήριξη» της uia -- όχι το αντίστροφο. [Νιάου!]

Α... η «σύνοδος του Συμβουλίου» της uia, που «υιοθέτησε» το εν λόγω μήνυμα, έλαβε χώρα στο Σαν Χοσέ (της Κόστα Ρίκα). Δεν ξέρω γιατί, αλλά κάτι με γαργαλάει. Χυμοί, prime property και Σαν Χοσέ είναι κι από μόνα τους διεγερτικά. Με την "καλή" έννοια.

Γιώργος Κουτούπης, Δρ Αρχιτέκτων – Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Σερρών

σημείωση

[01]  Βλ. Ενημερωτικό Δελτίο του ΤΕΕ, τ. 2552, 21/09/09, σελ. 19, ή στο http://portal.tee.gr/portal/page/portal/PRESS/ENHMEROTIKO_DELTIO/ED-YEAR-2009/ED2552/2552_SYLLOGOI.pdf. Και στα αγγλικά: http://www.uia-architectes.org/texte/england/Menu-2/JMA2009.html