ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ. Λύση τώρα χωρίς υποκρισίες

Ακόμη μια φορά αντιμετωπίζουμε με ένταση το θέμα των αυθαιρέτων, ακόμη μια φορά ακούμε για προβλήματα στην τακτοποίηση τους και ακόμη μια φορά έχει φουντώσει ένα νέο κύμα αυθαίρετων κατασκευών.

Η πολιτεία ανακοινώνει, επεξεργάζεται και υπόσχεται, όπως πάντα, οριστική λύση.

Η κοινωνία βρίσκεται σε ομηρία και, παγιδευμένη, απαιτεί εξηγήσεις και λύσεις.

Κρατικοί φορείς και όργανα, επιστημονικοί και επαγγελματικοί φορείς και σύλλογοι διαπιστώνουν τη νομική - συνταγματική πλευρά του προβλήματος αλλά υποβαθμίζουν την κοινωνική του διάσταση.

Περιορίζουν, γιατί ως ειδικοί δεν έχουν δικαίωμα να την αγνοούν, την έκταση του θέματος.

Παραβλέπουν ότι όταν, για πολλά χρόνια, το θεσμικό πλαίσιο δε γίνεται σεβαστό από την κοινωνία, τότε μάλλον έχει πρόβλημα το θεσμικό αυτό πλαίσιο.

Ήρθε η στιγμή να ξεπεράσουμε τις διαπιστώσεις και να προσπαθήσουμε να λύσουμε το πρόβλημα. Για να το λύσουμε όμως πρέπει να βρούμε από πού ξεκινάει και να το αντιμετωπίσουμε στη ρίζα του. Οι διαπιστωτικές περιγραφές έχουν μόνο χαρακτήρα συνειδητοποίησης και ιστορικής καταγραφής.

Η περιγραφή του αυθαίρετου και η περί αυθαίρετων νομοθεσία ξεκινά από το 1930, προσαρμοσμένη στις τεχνικές δυνατότητες της εποχής. Η ευθύνη του ελέγχου ανατίθεται στο κράτος, ο ρόλος του μηχανικού είναι επίσης ουσιαστικός και αποφασιστικός.

Έκτοτε, η νομοθεσία αυτή ελάχιστα αναπροσαρμόζεται ως προς την περιγραφή της αυθαίρετης κατασκευής, πολλές μεταβολές όμως επήλθαν σε νόμους που αφορούν στο ρόλο του κράτους και, κυρίως, στις αρμοδιότητες - ευθύνες του μηχανικού. Η αρχική νομοθεσία με τον τρόπο αυτό σταδιακά καθίσταται οριζόντια, χάνει την δυνατότητα προσαρμογής, εξισώνει όλες τις μορφές αυθαιρεσίας και επιτρέπει στην πολιτική να παρεμβαίνει.

Δεν είναι δυνατό να σταματήσει η αυθαίρετη δόμηση, αν δε διορθωθεί το θεσμικό πλαίσιο ώστε να εξασφαλισθούν τα παρακάτω:

1. Ολοκλήρωση των πολεοδομικών μελετών μέχρι και την κλίμακα του αστικού σχεδιασμού.

2. Ορισμός του αυθαίρετου με βάση την περιβαλλοντική - πολεοδομική επιρροή του και διαφοροποίησή του από την παράβαση με σαφή τρόπο. (δηλαδή τροποποίηση του Ν. 4067/12)

3. Ανακαθορισμός όρων για την εκτός σχεδίου δόμηση

4. Προσαρμογή του κτιριοδομικού κανονισμού στις σύγχρονες απαιτήσεις

5. Συστηματικός έλεγχος των κατασκευών από το κράτος και κατοχύρωση του ρόλου του επιβλέποντος μηχανικού της άδειας δόμησης (δηλαδή τροποποίηση του Ν.4030/11)

6. Χαρακτηρισμός των στοιχείων που έχουν σχέση με την πολιτιστική κληρονομιά με αποσαφήνιση και θεσμική κατοχύρωση της διάκρισης μεταξύ της αρχαιολογικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (δηλαδή τροποποίηση του αρχαιολογικού νόμου 3028/02)

Στη σημερινή πραγματικότητα:

- Δεν υπάρχει περίπτωση να μην εντοπιστεί αυθαιρεσία σε κάθε οικοδομή,

- Πάγια εξισώνεται ο παραβάτης διατάξεων μικρής περιβαλλοντικής σημασίας με τον αυθαίρετο οικιστή η καταπατητή του δάσους και του αιγιαλού και κρύβεται ο καταπατητής πίσω από τον μικροπαραβάτη.

- Δημιουργείται αίσθημα αδικίας και ανισότητας με συνέπεια την κοινωνική απαξίωση του νόμου.

- Δημιουργείται η προσδοκία τακτοποίησης στο βάθος του χρόνου και διατηρείται η απαξίωση της νομιμότητας.

- Δημιουργείται ουσιαστική αδυναμία εφαρμογής του πολεοδομικού σχεδιασμού λόγω καθολικής παραβίασης που δημιουργεί η αναξιόπιστη οριζόντια αντιμετώπιση της αυθαιρεσίας και η πλημμελής καταγραφή του σημερινού οικιστικού αποθέματος.

Η υποβάθμιση της πραγματικότητας και η απλή διαπίστωση της ύπαρξης των αυθαιρέτων, που πράγματι θίγουν το περιβάλλον και τις συνταγματικές υποχρεώσεις μας μπορεί να είναι μια νομικά τεκμηριωμένη τοποθέτηση. Για να είναι όμως και επιστημονικά ολοκληρωμένη οφείλει να αναγνωρίσει τα πραγματικά δεδομένα και να προτείνει λύση.

Όσο η πολιτεία με τα θεσμικά της όργανα, επιμένει να αντιμετωπίζει το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης με νόμους που υπόσχονται ρυθμίσεις ή τακτοποιήσεις που είναι δεδομένο ότι θα κριθούν αντισυνταγματικοί
Όσο η πολιτεία αρνείται να διορθώσει όλους τους νόμους που προαναφέρθηκαν

Όσο το ΣτΕ καθυστερεί στην έκδοση αποφάσεων και επιμένει να περιορίζεται σε διαπιστωτικές αποφάσεις (νομικά ορθές), να αγνοεί την κοινωνική πραγματικότητα και να φοβάται να κάνει την υπέρβαση
Όσο φορείς και σύλλογοι απλά διαπιστώνουν, καταδικάζουν και δεν τολμούν να προτείνουν την κατεδάφιση
Όσο το κοινωνικό σύνολο αρνείται να υποστηρίξει (και σωστά) ότι πρέπει να κατεδαφιστούν όλα.
Είναι αδύνατο να ισχύσει η διαχωριστική γραμμή εφαρμογής του νόμου.

Με βάση τον παραπάνω προβληματισμό τίθεται το ερώτημα μήπως η διαιώνιση του προβλήματος των αυθαιρέτων και η άρνηση της επίλυσής του είναι στρατηγική επιλογή, πολιτείας και διαμαρτυρόμενων;
Από το Τμήμα Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων - ΣΑΔΑΣ έχει από καιρό τεθεί το θέμα της προσαρμογής της βασικής νομοθεσίας και φυσικά επιμένουμε.

Επιμένουμε επίσης στην τήρηση μιας εφαρμόσιμης διαχωριστικής γραμμής που θα συνοδεύεται απ' όλες τις προϋποθέσεις που περιγράφηκαν και πέραν της οποίας θα επιβάλλεται η κατεδάφιση.
Φυσικά οι αποφάσεις αυτές έχουν πολιτικό κόστος και απαιτούν κοινωνική στήριξη. Ο ρόλος της πολιτείας είναι να σταθεί στο ύψος αυτών των αποφάσεων και των επιστημονικών φορέων να συμβάλλουν συμβουλευτικά στη θεσμοθέτησή τους.

ΣΑΔΑΣ - Τμήμα Αττικής

Αθήνα 21.05.13
Για το Διοικητικό Συμβούλιο

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΔΕΜΟΧΩΡΙΤΗΣ
Πρόεδρος ΣΑΔΑΣ - Τμήματος Αττικής

ΑΡΓΥΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ
Γενικός Γραμματέας ΣΑΔΑΣ - Τμήματος Αττικής