Το Συμβούλιο της Επικρατείας και τα αυθαίρετα

Μετά από 2 χρόνια εφαρμογής του νόμου 4014 και εν όψει της αντικατάστασής του με τον νέο νόμο που θα ψηφιστεί, επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά η προχειρότητα και η βιασύνη με την οποία συντάχθηκε ο νόμος αυτός και με σκοπό, όχι να λύσει το σοβαρό θέμα της αυθαίρετης δόμησης, αλλά να γεμίσει τα άδεια ταμεία του κράτους με τα πρόστιμα που θα εισπράττονταν. Το χάος που δημιουργήθηκε από την έναρξη της εφαρμογής του νόμου, οι συνεχείς τροποποιήσεις του από την πρώτη κιόλας στιγμή, οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι, που η μια αναιρούσε την άλλη, κατέληξαν σε ένα νόμο σαν τη βράκα του Καραγκιόζη: μπαλώματα πάνω στα μπαλώματα.

Και ξαφνικά, μόλις τελείωσε η δημόσια διαβούλευση για το νέο νόμο που θα αντικαταστήσει το νόμο 4014, το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) με καθυστέρηση 2 χρόνων αποφάνθηκε ότι ο νόμος 4014 είναι αντισυνταγματικός. Το ΣτΕ έκρινε ότι με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, τα αυθαίρετα που έγιναν μετά τις 31.1.1983, δηλ από της ισχύος του νόμου 1337/1983, πρέπει να κατεδαφίζονται και όχι να εξαιρούνται της κατεδάφισης με την πληρωμή κάποιου προστίμου.

Και έτσι, μετά από 2 χρόνια εφαρμογής του νόμου και την ένταξή τους σ' αυτόν εκατοντάδων χιλιάδων αυθαιρέτων και την πληρωμή των προστίμων, έρχονται όλα τα πάνω- κάτω.

Η απόφαση του ΣτΕ επιτείνει το πολεοδομικό χάος που ισχύει

Το αν η απόφαση του ΣτΕ είναι σωστή ή όχι δεν είναι αντικείμενο αυτού του άρθρου. Άλλωστε το ΣτΕ είναι το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της χώρας, και αυτό αποφάνθηκε, όπως αποφάνθηκε. Στο άρθρο αυτό θέλω απλώς να διατυπώσω κάποιες απορίες και προβληματισμούς, με αφορμή τη νέα τροπή που παίρνουν τα πράγματα σε ένα χώρο «επιβαρυμένο νομοθετικά».

Ο χώρος της πολεοδομικής νομοθεσίας αποτελείται από ένα δαιδαλώδες νομοθετικό πλέγμα, που ειδικά τα τελευταία 5-10 χρόνια χαρακτηρίζεται από μια ακατάσχετη παραγωγή νόμων, διαταγμάτων, αποφάσεων και εγκυκλίων, που το ένα ανατρέπει το άλλο και πολλές φορές συνυπάρχουν με αντιφατικές μεταξύ τους διατάξεις. Το ίδιο το ΥΠΕΚΑ το παραδέχεται στη επίσημη ιστοσελίδα του στο κεφάλαιο «ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ».

«Το δεύτερο αυτό σκέλος του πολεοδομικού δικαίου θεωρείται υπεύθυνο για τον δαιδαλώδη, αναποτελεσματικό και αδιαφανή χαρακτήρα της πολεοδομικής νομοθεσίας με πολύ δυσμενή αποτελέσματα στο χώρο των πόλεων και οικισμών. Είναι απαίτηση των τεχνικών φορέων αλλά και επιλογή της ηγεσίας του ΥΠΕΚΑ να αντιμετωπισθεί το ζήτημα της απλοποίησης της πολεοδομικής νομοθεσίας, ώστε ο σχεδιασμός να μπορεί να αποδώσει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα προς όφελος του περιβάλλοντος και των πολιτών.» (από την ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ)

Αυτό λοιπόν το «επιβαρυμένο νομοθετικά» περιβάλλον, αντί το ΥΠΕΚΑ να το διορθώσει, το επιτείνει ακόμη περισσότερο με την προχειρότητα και βιασύνη να βγάλει νόμους.

Ελεύθεροι επαγγελματίες και δημόσιοι υπάλληλοι δεν κάνουμε τίποτε άλλο τα τελευταία χρόνια, από το να διαβάζουμε και να αποκρυπτογραφούμε γρίφους που ονομάζονται «νόμοι». Και δεν είμαστε ποτέ σίγουροι ότι αυτό που κάνουμε είναι σύννομο, ότι δεν παρανοήσαμε κάτι ή ότι στο μεταξύ δεν ψηφίστηκε κάποιος νέος νόμος ή δεν εκδόθηκε κάποια νέα απόφαση ή εγκύκλιος που αναιρεί αυτό που ίσχυε. Όλο αυτό το νομοθετικό χάος μας προκαλεί ασύλληπτη ανασφάλεια, και αυτή με τη σειρά της αντανακλά προς τους πολίτες, αφενός με απίστευτη διόγκωση της γραφειοκρατίας («φέρε και αυτό, κάνε και αυτό καλού- κακού, για να είμαστε καλυμμένοι») αφετέρου να μην μπορούμε να τους συμβουλέψουμε σωστά, όταν μας ρωτούν για να πάρουν μια απόφαση. Η μόνη απάντηση που μπορούμε να δώσουνε είναι: «αυτό που σου λέω ισχύει για ΣΗΜΕΡΑ. Για ΑΥΡΙΟ δεν ξέρω». Η τελευταία απόφαση του ΣτΕ ήρθε να κορυφώσει όλη αυτή την αβεβαιότητα.

Γιατί δεν προβλέπεται πριν τη ψήφιση ενός νόμου να ζητείται η άποψη του ΣτΕ;

Για τα Προεδρικά Διατάγματα προβλέπεται η υποχρέωση, πριν σταλούν στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για υπογραφή, να αποστέλλονται πρώτα στο ΣτΕ για επεξεργασία. Το ΣτΕ αποφαίνεται για τη νομιμότητα του Π9. Η γνώμη του ΣτΕ δεν είναι τυπικά δεσμευτική για τον Υπουργό-συντάκτη του Π9, ο οποίος, όμως, σπανίως αφίσταται των υποδείξεων του ΣτΕ, καθώς γνωρίζει ότι, αν το Π9 προσβληθεί από κάποιον με έννομο συμφέρον, συνήθως το ΣτΕ δεν θα έχει αλλάξει εν τω μεταξύ γνώμη, οπότε οι πιθανότητες να ακυρωθεί το Π9 είναι μεγάλες.

Η απορία είναι εύλογη: γιατί δεν προβλέπεται η ίδια διαδικασία και για τους νόμους; Πως είναι δυνατόν να προγραμματίσει κανείς τη ζωή του ή την επιχείρησή του, όταν ξέρει ότι μπορεί αύριο να ακυρωθεί ένας νόμος, με βάση τον οποίο πήρε αποφάσεις και έκανε προγραμματισμό;

Δύο μέτρα και δύο σταθμά

Η μεγαλύτερη όμως απορία είναι άλλη: Το ΣτΕ έχει άλλα μέτρα και άλλα σταθμά για κάθε περίπτωση; Το 2006 ψηφίστηκε ο Ν. 3399 (ΦΕΚ 255 Α΄), το άρθρο 4 του οποίου ορίζει:

«Με την απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Οικείας Περιφέρειας μπορεί να εξαιρούνται από την κατεδάφιση, χωρίς την επιβολή προστίμου, αυθαίρετα κτίσματα ή κτιριακές εγκαταστάσεις κτηνοπτηνοτροφικών μονάδων, που έχουν ανεγερθεί μέχρι την 20.3.2003, εφόσον έχει εκδοθεί για τις μονάδες αυτές με απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων....». (άρθρο 4 του Ν 3399/2006)

Και για να μη νομίζουμε ότι ο νόμος αυτός αφορούσε τίποτα «μαντριά» με καλάμια ή λαμαρίνες, η απόφαση 244203/2006 (ΦΕΚ 75 Β΄) το ξεκαθάρισε:

«Στην περίπτωση μονίμων κατασκευών με χρήση οπλισμένου σκυροδέματος ή με άνοιγμα ζευκτών άνω των έξι (6) μέτρων ή ύψος άνω των τριών (3) μέτρων στο χαμηλότερο σημείο της στέγης, απαιτείται βεβαίωση στατικής επάρκειας από δύο διπλωματούχους μηχανικούς....» (άρθρο 1 της απόφ. 244203/2006)

Που ήταν τότε το ΣτΕ; Που ήταν και όταν με την τροποποιητική απόφαση 331652/2006 (ΦΕΚ 1887 Β) συμπληρώνονταν το έγκλημα;

«Για την εξαίρεση από την κατεδάφιση δεν είναι απαραίτητο να είχαν τηρηθεί οι όροι δόμησης και λοιπές πολεοδομικές διατάξεις κατά την κατασκευή των αυθαιρέτων κτισμάτων (μη άρτια ή μη οικοδομήσιμα αγροτεμάχια, μη τήρηση ελαχίστων αποστάσεων των κτιρίων από τα όρια των γηπέδων, μη τήρηση ποσοστού κάλυψης κ.α.).»

«Μετά την εξαίρεση από την κατεδάφιση, είναι δυνατή ή έκδοση άδειας ανέγερσης νέων κτισμάτων ή εγκαταστάσεων με τους εκάστοτε ισχύοντες όρους δόμησης, χωρίς να απαιτείται νομιμοποίηση των παλαιών αυθαιρέτων κτισμάτων.» (άρθρο 1 της απόφ. 331652/2006)

Διαβάζοντας κανείς τον παραπάνω νόμο (που δεν κρίθηκε αντισυνταγματικός και ισχύει μέχρι σήμερα) και συσχετίζοντάς τον με τον νόμο 4014, διαπιστώνει ότι η πολιτεία, από τη μια ευλογεί και δίνει συγχωροχάρτια -και μάλιστα χαρίζοντας εκατοντάδες χιλιάδων πρόστιμα- σε τερατουργήματα που παραβιάζουν και τις πιο στοιχειώδεις πολεοδομικές διατάξεις, και από την άλλη με το νόμο 4014 ή το νέο που ετοιμάζεται να ψηφίσει, ζητά να πληρώσουν οι πολίτες πρόστιμο 500 € για να τακτοποιήσουν πέργολες ή μικρομεταβολές των διαστάσεων των παραθύρων! Και μάλιστα δεν επιτρέπει καμιά περαιτέρω προσθήκη η επέκταση, αν δεν γίνει πρώτα νομιμοποίηση της αυθαίρετης πέργολας ή της αλλαγής του παραθύρου!

Πως θα κρίνει το ΣτΕ το νέο νόμο για τη τακτοποίηση των αυθαιρέτων;

Μετά τον σάλο που ξεσήκωσε η απόφαση του ΣτΕ, η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ προκειμένου να καθησυχάσει τους πολίτες, εξέδωσε δελτίο τύπου στο οποίο μεταξύ των άλλων αναφέρει :

«Σχετικά με δημοσιεύματα και πληροφορίες που αφορούν συζητήσεις στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, το ΥΠΕΚΑ τονίζει ότι οι δικαστικές αποφάσεις είναι απολύτως σεβαστές. Για αυτό το λόγο είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μελετήσουμε τις παραδοχές της υπό δημοσίευση απόφασης του ΣτΕ σε ζητήματα που αφορούν την εφαρμογή του νόμου 4014 του 2011.
Η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ είχε από νωρίς διαγνώσει τα προβλήματα του Νόμου 4014/2011. Για αυτό το λόγο επέλεξε, αντί άλλων διαθέσιμων λύσεων, να καταρτίσει εξαρχής ένα νομοσχέδιο για την αυθαίρετη δόμηση και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, με διαφορετική φιλοσοφία και σφαιρική αντιμετώπιση των ζητημάτων.

«Το νομοσχέδιο που παρουσίασε το ΥΠΕΚΑ, η δημόσια διαβούλευση του οποίου ολοκληρώθηκε πριν λίγες ημέρες, κινείται στο πλαίσιο της νομολογίας του ΣτΕ. Αντιμετωπίζει τελείως διαφορετικά, με πολεοδομικά χαρακτηριστικά, τα προ του 1983 ακίνητα σε σχέση με τα αυθαίρετα που κατασκευάστηκαν μετά το 1983 ως τον Ιούλιο του 2011.»

«Τέλος στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο περί αντιμετώπισης της αυθαίρετης δόμησης και περιβαλλοντικού ισοζυγίου περιλαμβάνονται ήδη διατάξεις για όσους έχουν ενταχθεί στις ρυθμίσεις του Νόμου 4014/2011 ή άλλων προγενέστερων νομοθετικών ρυθμίσεων. Οι πολίτες που έχουν κάνει χρήση των διατάξεων του Νόμου 4014/2011 θα μπορούν να ενταχθούν στις διατάξεις του νέου νόμου με συμψηφισμό των προστίμων που έχουν καταβάλλει.» (από την ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ)

Όμως ο νόμος 4014 δεν κρίθηκε αντισυνταγματικός από το ΣτΕ έτσι γενικά και αόριστα, αλλά με συγκεκριμένο σκεπτικό: επειδή επιτρέπει την εξαίρεση από κατεδάφιση των μετά το 1983 αυθαιρέτων.

Βάσει ποιάς λογικής ο νέος νόμος που θα αντικαταστήσει τον 4014, και ο οποίος επίσης θα επιτρέπει την εξαίρεση από την κατεδάφιση των μετά το 1983 αυθαιρέτων (αυτός άλλωστε είναι ο σκοπός του) δεν θα είναι και αυτός αντισυνταγματικός;

Φαντάζομαι ότι οι ιδιώτες που προσέφυγαν στο ΣτΕ κατά του νόμου 4014 και προκάλεσαν την έκδοση της απόφασης, το έκαναν επειδή θίγονταν από την διατήρηση κάποιων αυθαιρέτων. Για ποιο λόγο να μην προσφύγουν και κατά του νέου νόμου; Τι θα έχει αλλάξει με τα αυθαίρετα αυτά; Και τότε τι θα κάνει το ΣτΕ; Δεν θα είναι υποχρεωμένο να κρίνει και το νέο νόμο ως αντισυνταγματικό με το ίδιο ακριβώς σκεπτικό που έκρινε και τον 4014;

Δεν τα ξέρουν άραγε αυτά στο ΥΠΕΚΑ; Γιατί λένε ότι με τον νόμο όλα θα είναι μέλι - γάλα με το ΣτΕ;

του Τριαντάφυλλου Σφυρή, Πολιτικού Μηχανικού
Ξάνθη 3-5-2013