Αναδιάρθρωση του δικτύου δημοσίων συγκοινωνιών της Θεσσαλονίκης και αναπαράστασή του σε χάρτη φιλικό προς το χρήστη

Φοιτητές: Καμπουρίδου Βασιλική, Κατσέλας Παναγιώτης
Επιβλέποντας: Αριστοτέλης Νανιόπουλος
Πολυτεχνική ΑΠΘ, τμήμα πολιτικών μηχανικών, τομέας συγκοινωνιολογίας

Η ερευνητική διαδικασία ξεκίνησε με ανάγνωση του ιστορικού και παρατήρηση του υπάρχοντος στις συγκοινωνίες της Θεσσαλονίκης. Η ανάλυση συνεχίστηκε με δεσπόζων γνώμονα το σχεδιασμό για το κοινό.

Έρευνα ερωτηματολογίου
Θεωρήθηκε απολύτως αναγκαία η σύνδεση με την άποψη των άμεσα ενδιαφερόμενων (δηλαδή των επιβατών), σκέψη που μας οδήγησε σε έρευνα ερωτηματολογίου κατ' αρχάς.
Με την ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας ερωτηματολογίου σε υπολογιστικά φύλλα δεδομένων, γεννήθηκε η σκέψη ότι οι υπάρχουσες δομές πληροφόρησης δεν είναι λειτουργικές ή δεν εξαντλούν τη δυναμική του ρόλου που είχαν σχεδιαστεί να επιτελέσουν (βλ γραφήματα 1). Δεύτερον, από τις απαντήσεις του επιβατικού κοινού παρατηρήθηκε ότι η χρησιμότητα ορισμένων εγκαταστάσεων του οργανισμού, στην πράξη διαφοροποιείται από τον σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκαν (βλ γράφημα 2).

 

 

Αναδιάρθρωση του δικτύου δημοσίων συγκοινωνιών
Με βαθύτερη διερεύνηση, παρατηρήσαμε ένα δίκτυο μπλεγμένο και πολύπλοκο ίσως λόγω παλαιότητας σχεδιασμού και συνεχών προσθηκών. Θεωρήσαμε ότι για να είναι εδαφική η πρόταση μιας εγκυρότερης πληροφόρησης, θα έπρεπε πρώτα να προταθεί μια αναδιάρθρωση του ίδιου του δικτύου και του κέντρου της πόλης. Προς απλοποίηση και απεμπλοκή του δικτύου δημοσίων συγκοινωνιών προτείνουμε ένα δίκτυο που λειτουργεί βασισμένο σε γραμμές εξπρές.

Συγκεκριμένα:

- Μετατροπή της ήδη υπάρχουσας γραμμής 78 σε εικοσιτετράωρη γραμμή εξπρές, χωρίς αλλαγή δρομολογίου1. Η προτεινόμενη γραμμή συνδέει τρία σημεία μετεπιβιβάσεων και υψηλού ενδιαφέροντος (σταθμός ΚΤΕΛ Μακεδονία - λιμάνι - αεροδρόμιο) διαμέσου του νότιου άξονα του κέντρου της πόλης. Ταυτόχρονα εξυπηρετεί μετακινήσεις κοντά στην παραλία κατά τη διάρκεια ολοκλήρου του εικοσιτετραώρου (βλ χάρτης 1).

 

 

- Γραμμή εξπρές που κινείται στον άξονα της Εγνατίας και συνδέει τον Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό και το Αεροδρόμιο μεταξύ τους και με το κέντρο. Ομοίως η γραμμή αυτή θα εξυπηρετεί εικοσιτετράωρες μετακινήσεις στον βόρειο άξονα του κέντρου της πόλης. Να σημειωθεί ότι δεν απαιτείται νέος σχεδιασμός γραμμής καθώς το προτεινόμενο δρομολόγιο είναι όμοιο με το δρομολόγιο που εκτελεί η γραμμή 2 (βλ χάρτη 2).

 

 

- Διατήρηση της υπάρχουσας γραμμής εξπρές 45 ΚΤΕΛ Μακεδονία - ΚΤΕΛ Χαλκιδικής ως έχει.
- Μετατροπή της γραμμής 52 Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός - ΑΤΕΙ σε γραμμή εξπρές με υψηλότερη συχνότητα και λιγότερες στάσεις εντός πόλης.
- Μετατροπή της γραμμής 27 Σταυρούπολη - Κέντρο σε γραμμή εξπρές, με τη λογική να συλλέγει τις μετακινήσεις από τις συμβατικές γραμμές στον οδικό άξονα της Λαγκαδά και να τις μεταφέρει με ταχύτητα στο κέντρο (βλ χάρτη 3).

 

 

Αναδιάρθρωση του αστικού χώρου στο κέντρο της πόλης
Η λογική των συλλεκτήριων γραμμών γεννά περισσότερες μετεπιβιβάσεις. Για τους συγγραφείς αυτό δεν αποτελεί απαραίτητα προβληματική ωστόσο υπαγορεύει ιδιαίτερη μέριμνα στους παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα μετεπιβίβασης. Επίσης μία λεωφορειακή γραμμή για να αναβαθμιστεί ποιοτικά σε γραμμή εξπρές απαιτεί συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Έτσι οδηγηθήκαμε στην αναγκαιότητα πρότασης μιας ευρύτερης αναδιάρθρωσης του αστικού χώρου και του οδικού δικτύου.

Πρώτο μέλημα ήταν να επανακτηθεί το πλήρες πλάτος των οδών της Θεσσαλονίκης, κυρίως στο κέντρο. Οι δρόμοι πρέπει να απελευθερωθούν από διαφόρων τύπων εμπόδια όπως τα σταθμευμένα οχήματα (προτείνονται χώροι στάθμευσης περιμετρικά του κέντρου, π.χ. λιμάνι Θεσσαλονίκης, εργοτάξιο του μέτρο στην πανεπιστημιούπολη) ή το ελλιπές δίκτυο ποδηλατοδρόμων της πολης2. (βλ εικόνα 1)

 

 

Στην περίπτωση της οδού Μητροπόλεως, προτείνουμε αποκλειστικό λεωφορειόδρομο διπλής κατεύθυνσης ώστε να καλυφθούν τα ποιοτικά στάνταρτς των μετακινήσεων των γραμμών εξπρές στην καρδιά της πόλης (βλ. χάρτη 4)
Στο τέλος των σκέψεων αναδιάρθρωσης της διάταξης του κέντρου, πειραματιστήκαμε και με μία πρόταση επιλεκτικής πεζοδρόμησης - ποδηλατοδρόμησης οδών χωρίς μεγάλη κυκλοφοριακή ικανότητα αλλά με μεγάλο αστικό ενδιαφέρον. Έτσι δημιουργούνται προϋποθέσεις μετατόπισης της προτεραιότητας από τα οχήματα στους πεζούς που φαίνεται να αντιμετωπίζονται ως δευτερεύοντες στη σύγχρονη Θεσσαλονίκη, τόσο σε θέματα χώρου μέσα στον αστικό ιστό, όσο και σε θέματα ασφάλειας. Επιπλέον σχηματίζεται ένα δίκτυο πολιτιστικών διαδρομών σε σημαντικά μνημεία της Θεσσαλονίκης.

 

 

Προτάσεις πληροφόρησης
Με βάση τη νέα θεώρηση του αστικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης, όπως παρουσιάστηκε παραπάνω, καταλήξαμε σε προτάσεις ως προς τα μέσα πληροφόρησης του επιβατικού κοινού.
Ψηφιακά μέσα

Όσον αναφορά στα ψηφιακά μέσα πληροφόρησης προτείνεται:

- Επέκταση του δικτύου τηλεματικής με περισσότερες εφαρμογές, όπως βλάβη ή άλλος λόγος καθυστέρησης έλευσης του οχήματος
- Επέκταση του δικτύου έξυπνων στάσεων
- Εφαρμογή σε λογισμικό android3
- Προώθηση των ήδη υπαρχόντων ψηφιακών υπηρεσιών πληροφόρησης, που φαίνονται άγνωστες στο κοινό.
- Ηλεκτρονικός διαδραστικός χάρτης
- Κουβούκλια ενημέρωσης και πληροφοριών με προσωπικό του οργανισμού
(οι τρεις πρώτες αποτελούν προτάσεις που προέκυψαν από απαντήσεις του επιβατικού κοινού)

Πρόταση αναπαράστασης του δικτύου δημοσίων συγκοινωνιών σε χάρτη

Ως προς τα έντυπα μέσα προτάθηκε ένας χάρτης μεγάλου μεγέθους για ανάρτηση π.χ. σε στάσεις. Για την διευκόλυνση του προσανατολισμού του χρήστη, δόθηκε έμφαση στα δύο ξεκάθαρα τοπόσημα του αστικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης, το δάσος του Σειχ Σου και τον Θερμαϊκό κόλπο. Επίσης η επιλογή της χρωματικής κωδικοποίησης τόσο στις λεωφορειο-γραμμές τόσο και σε μεγάλες συνοικίες της πόλης θα βοηθούσε στην καλύτερη κατανόηση. Τα αποτελέσματα της έρευνας ερωτηματολογίου ανέδειξαν τοπόσημα ευρέως αναγνωρίσιμα από τους χρήστες του δικτύου που σκοπός μας είναι να ενσωματωθούν ως εικονογράμματα στον χάρτη ώστε να συμβάλλουν στην αντιληπτότητά του.
Ως προς το πλήρες δίκτυο των λεωφορειακών γραμμών, προτείνεται ένας χάρτης γαλλικού στυλ και υβριδικού τύπου (βλ χάρτη 6) ώστε να συμβαδίζει με τη διτότητα των πληροφοριών: πυκνή πληροφορία σε μικρό χώρο στο κέντρο και πληροφορία άρρηκτα συνδεδεμένη με την τοπογραφία της περιοχής έξω από αυτό. Αντιθέτως όσον αφορά το δίκτυο γραμμών express (εξπρές) προτείνεται σχεδίαση σχηματικού τύπου, όπως συνήθως συμβαίνει σε μέσα ταχείας μετακίνησης (βλ χάρτη 5).

 

 

Συνεπώς, για τη συνολική πρόταση χάρτη υπάρχουν δύο εναλλακτικές. Είτε σχεδιασμός δύο διαφορετικών χαρτών, ένας για το συμβατικό δίκτυο και ένας για το δίκτυο γραμμών express (εξπρές), είτε ο συνδυασμός των δύο προαναφερθέντων χαρτών σε έναν όπου θα απεικονίζονται και τα δύο δίκτυα γραμμών εφόσον είναι δυνατό γραφιστικά. Βέλτιστη λύση φαίνεται προφανώς ο σχεδιασμός ενός χάρτη που θα περιέχει όλες τις πληροφορίες (βλ χάρτη 6).

 

 

Ο προτεινόμενος χάρτης δεν σχεδιάστηκε ποτέ καθώς υπολείπεται εμπειρογνωμοσύνη τοπογραφίας και γραφιστικών.
Συμπληρωματικά έντυπα μέσα
Πέραν του βασικού χάρτη προτείνονται και οι εξής συμπληρωματικοί χάρτες:

- χάρτης γραμμής εντός του οχήματος (βλ χάρτης 7)
- χάρτες περιχώρων
- συνδετικός χάρτης κέντρου και περιχώρων

 

 

Επίλογος
Οι σύγχρονη Θεσσαλονίκη, όπως και πολλές ελληνικές πόλεις, χαρακτηρίζεται επικίνδυνη, κουραστική και απρόσωπη. Πολλοί παράγοντες συντελούν στη δημιουργία και διατήρηση αυτής της εικόνας: τα χαοτικά δίκτυα, η έλλειψη ξεκάθαρης πληροφόρησης, η προσκόλληση στην διευκόλυνση των οχημάτων εναντίον των πεζών. Βασικός γνώμονας στις αναλύσεις και προτάσεις της παρούσας εργασίας ήταν η μετατροπή του κέντρου από οχηματο-κεντρικό σε ανθρωποκεντρικό και η ανάδειξη μιας πόλης που να λειτουργεί για τους κατοίκους, όχι για τα οχήματα που τη διασχίζουν.

Ωστόσο αποτελούσε θέση των συγγραφέων ότι τα μεγαλεπήβολα και πολυέξοδα έργα δεν αποτελούν μονόδρομο για την επίλυση των δύσκολων προβλημάτων. Αντιθέτως, ήταν στόχος να κατατεθεί ένα σκεπτικό χαρακτηριζόμενο από σχεδιαστικές προτάσεις, με την πεποίθηση ότι ένα υψηλό budget δεν αποτελεί ούτε ικανή ούτε αναγκαία συνθήκη για μια αποτελεσματική αναδιάρθρωση.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.