(114.11) Σχεδιασμός Μητροπολιτικού Πάρκου στη Θεσσαλονίκη

Φοιτήτριες : Κώστογλου Βασιλική, Μήτση Ελένη
Επιβλέπων καθηγητής : Πατρίκιος Γεώργιος, Παπαγιαννόπουλος Γεώργιος, Κεβεντζίδης Κωνσταντίνος
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Ξάνθης, τμήμα αρχιτεκτόνων μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης : 04/04/2011

(Πινακίδα 1)

Αφού μελετήσαμε την περιοχή και αποτυπώσαμε σε χάρτες (πινακίδα 1)τα χαρακτηριστικά της, ξεκινήσαμε μια ανάλυση σε πιο εστιασμένη κλίμακα, περιμετρικά της περιοχής μας. Τα βασικά μας συμπεράσματα αφορούσαν τις βασικές οδικές συνδέσεις της πόλης με την περιοχή μας σήμερα και τη σηματοδότησή της σε σχέση με τον ευρύτερο αστικό ιστό, τις χρήσεις γης στα σύνορά της  καθώς και την αναλογία των ανοιχτών ελεύθερων χώρων στην ευρύτερη περιοχή.

Πρώτη μας παρατήρηση ήταν πως η περιοχή παρέμβασής μας αποτελεί ένα χάσμα ανάμεσα στα όρια του κέντρου πόλης και της γειτονιάς κατοικίας που χαρακτηρίζει τα ανατολικά όρια της.  Οι ρυθμοί της πόλης πέφτουν απότομα μέσα στο χώρο της έκθεσης και μια σκοτεινή, ανοίκεια και χωρίς χρήση έκταση  είναι αυτή που πρέπει να διασχίσει ο περαστικός για να μεταβεί από την κατοικία του στο κέντρο ή και αντίθετα. Αυτή η σπάνια χρήση του χώρου, χωρίς καθημερινές αστικές δραστηριότητες να τροφοδοτήσουν την προσέλευση των κατοίκων, είναι το βασικό πρόβλημα που  καθιστά την περιοχή ως «γκέτο».

Δεύτερη σημαντική μας παρατήρηση ήταν πως βόρεια και νότια του σημερινού χώρου της ΔΕΘ, υπάρχουν ανοιχτοί δημόσιοι χώροι που διακόπτονται από αυτήν και δημιουργείται μια ανεπανόρθωτη ασυνέχεια. Χάνεται έτσι ίσως η μοναδική ευκαιρία να δημιουργηθεί μια σειρά ανοιχτών δημόσιων χώρων στο κέντρο της πόλης, που τόσο χρειάζεται για να δώσει μια πνοή στη συμπίεση του κέντρου.

Τέλος, πολύ σημαντικός παράγοντας σχεδιασμού μας ξέραμε πως θα ήταν ο ανατολικός πολιτιστικός άξονας , ο οποίος ξεκινάει από το άγαλμα του  μεγάλου Αλεξάνδρου στην παραλία και καταλήγει στο τελλόγλειο ίδρυμα, βόρεια της περιοχής της ΔΕΘ. (πινακίδα 2) Ο άξονας αυτός αν και ποτέ δεν λειτούργησε ως βασικό  πολεοδομικό στοιχείο, θεωρήσαμε πως θα μπορούσε να ορίσει γύρω του αυτή τη συστάδα ελεύθερων ανοιχτών χώρων από το πάρκο του λευκού πύργου μέχρι το δάσος του σειχ σου.

Στις αρχικές προθέσεις (πινακίδα 3) μας ήταν λοιπόν η διατήρηση αυτού του πολιτιστικού άξονα και η ανάδειξή του σαν κύριο πολεοδομικό στοιχείο ένωσης θάλασσας και βουνού, για κάποιον που είναι πεζός. Επίσης, θέλαμε να σπάσουμε αυτό το σκληρό γραμμικό όριο που υπήρχε ανάμεσα στην περιοχή μας και στην οδό Αγγελάκη ώστε να διοχετεύονται χρήσεις από τον ιστό στο πάρκο και αντίθετα. Κάτι παρόμοιο θέλαμε να καταφέρουμε και στη σχέση των ορίων μας με τα πανεπιστήμια, αλλά με πιο ελεγχόμενο φιλτράρισμα επιρροής της μίας περιοχής στην άλλη καθώς ξέραμε πως στο πανεπιστήμιο πηγαίνει συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων και σε προκαθορισμένες ώρες. Στην ανατολική πλευρά της έκτασης μας όμως, προσπαθώντας να ανοίξουμε τα όριά της προς την περιοχή κατοικίας μετά την οδό 3^ης Σεπτεμβρίου, συνειδητοποιήσαμε το εξής: συναντούσαμε ένα δεύτερο αυτή τη φορά όριο, το γ σώμα στρατού. Η περιοχή αυτή σήμερα αν και έχει χρήση, απευθύνεται μόνο σε όσους εργάζονται εκεί, είναι απροσπέλαστη και δεν φιλοξενεί καμία δημόσια δραστηριότητα, εκτός από το πολεμικό μουσείο. (πινακίδα  6) Έτσι, σε μια ευρύτερη πολιτική ανάπλασης της κεντρικής αυτής περιοχής της πόλης, αποφασίσαμε πως ο χώρος του γ σώματος θα συμπεριληφθεί και αυτός μέσα στο προς μελέτη μελλοντικό πάρκο.

Υπήρξε η ανάγκη για μια αστική πλατεία απέναντι από το σιντριβάνι, δηλαδή το βορειοδυτικό όριο της περιοχής, που θα συλλέγει τον κόσμο από το κέντρο πόλης με μια χειρονομία και θα τον οδηγεί στο κέντρο του πάρκου. Στη συνέχεια παρατηρήσαμε πως η οδός Σβώλου (πινακίδα 1) κατακλύζεται από εμπόριο και αναψυχή αλλά δεν έχει αυτόν τον αμετάβλητο χαρακτήρα της Τσιμισκή και της Εγνατίας στα άλλα όρια της έκτασης. Αποφασίσαμε λοιπόν η προέκτασή της στο πάρκο να εισχωρεί σε αυτή την αστική πλατεία και να της δίνει λίγο από το χαρακτήρα που σήμερα έχει ο δρόμος. Μια άλλη κίνηση που θέλαμε ήταν να υπάρχει μια αποσυμπίεση στην τομή του πολιτιστικού άξονα και του μακεδονικού μουσείου ώστε να δημιουργηθεί από εκεί μια νέα σύνδεση με τα κτίρια πολιτιστικών χρήσεων επάνω στην οδό στρατού. (πινακίδα 4)Στη συνέχεια μια ακόμη πλατεία θα υπήρχε στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται αρχαία ευρήματα ενός νεκροταφείου, υπό της 3^ης Σεπτεμβρίου. Εκείνο το σημείο επίσης ως αρχαιολογική πλατεία θα μπορούσε σε μεγαλύτερη κλίμακα να συνδεθεί και με τα μουσεία του στρατού αλλά και με μια ανάλογη πλατεία που δημιουργείται στη Δημητρίου γούναρη. Τέλος στην τομή της περιοχής μας και την οδό παπάφη, που χαρακτηρίζεται από ήπια αναψυχή,  θα ανοιγόταν μια πλατεία προς τον αστικό ιστό, καθώς  και όλη η πλευρά της καυτατζόγλου πιο ελεγχόμενα, ώστε να αποτελέσουν κέντρο προσέλευσης κατοίκων. (πινακίδα 5)

Όλα αυτά τα ανοίγματα και όλες οι χρήσεις τους θα ενώνονται σε έναν διαμήκη άξονα που θα διατρέχει το πάρκο με βασική είσοδο την προέκταση της σβώλου και τέλος πιο ακαθόριστα, σε κάποιο σημείο της καυταντζόγλου.  Αυτός ο άξονας είναι το βασικό συστατικό στοιχείο του πάρκου και τοποθετείται έτσι ώστε να γεφυρώνει αυτό το χάσμα ανάμεσα στη γειτονιά και στο κέντρο πόλης, αφού στην εγκάρσια κατεύθυνση υπάρχει ήδη ο πολιτιστικός άξονας που εξυπηρετεί ανάλογο σκοπό. καθώς πέφτουν οι ρυθμοί της πόλης όσο πλησιάζουμε στην ανατολική  πλευρά της περιοχής, τόσο προσομοιώνεται σε αυτή την εξέλιξη και ο άξονας και είναι πιο απλός και ευανάγνωστος, χωρίς διασταυρώσεις και διπλά ύψη, και τόσο τείνει να βγάλει τον περιπατητή στον αστικό ιστό της πόλης, που ηρεμεί, και όχι να τον κρατάει μέσα του. (πινακίδα 7)

Έτσι γύρω από αυτή τη διαδρομή αγκυρώνονται όλα: χώρος αναψυχής και εμπορίου στην είσοδο της σβώλου, πολιτιστικός χώρος στην τομή με τον πολιτιστικό άξονα, που συμπεριλαμβάνει το μακεδονικό μουσείο, έναν αρχαιολογικό χώρο, σε χαμηλότερο επίπεδο του άξονα, που όμως αγκυρώνεται σε τομή μαζί του, και τέλος μία πινακοθήκη που εκτονώνεται στα όρια της στρατού και σε άμεση σύνδεση με το νέο δημαρχείο.

Οι αστικές πλατείες που απευθύνονται κυρίως στον αστικό ιστό, δημιουργήθηκαν με ερέθισμα τη σημερινή χρήση των γύρω περιοχών. Έτσι, σε σχέση με την είσοδο του πανεπιστημίου Μακεδονίας, δημιουργήθηκε μια πλατεία που θα φιλοξενεί και την έξοδο του μετρό αλλά θα διοχετεύει και τον κόσμο φιλτράροντάς τον στο γήπεδο του αλεξάνδρειου μέλαθρον. Μια ακόμη πλατεία που απευθύνεται στον αστικό ιστό , είναι εκείνη στην περιοχή που ήδη υπήρχε η πλατεία που σε εισήγαγε στη ΔΕΘ, στο ύψος της τσιμισκή. Βρισκόμενη απέναντι από το αρχαιολογικό μουσείο και έχοντας εκτόνωση σε αυτήν και το βελίδδειο συνεδριακό κέντρο και ο πύργος του ΟΤΕ, η πλατεία αυτή θα αποτελεί «εικόνα της πόλης» σε συνδυασμό με τα κτίρια πολιτιστικής χρήσης που βρίσκονται απέναντι (αρχαιολογικό μουσείο, βυζαντινό μουσείο , χανθ). Τέλος, σημαντικό είναι να αναφερθεί πως σπάει η γραμμικότητα του πολιτιστικού άξονα, έτσι όπως την είχαν συνηθίσει οι πολίτες στη μνήμη τους, ώστε να εισάγει τον πεζό με διαφορετικές χειρονομίες μέσα στις διαφορετικής χρήσης περιοχές του πάρκου. Η είσοδος και η έξοδος του παραμένουν όμως ίδιες στα όρια της περιοχής, γιατί υπήρχαν στην εικόνα της πόλης ως τοπόσημα από τον καιρό που η έκθεση ξεκίνησε να λειτουργεί σε αυτό το χώρο. (πινακίδα 8) (πινακίδα 9)

Δύο μεγάλες περιοχές φύτευσης υπάρχουν στο πάρκο. Η μία βρίσκεται περιμετρικά  του αλεξάνδρειου μέλαθρον και σε ύψος τέτοιο ώστε να εμποδίζεται η είσοδος στο γήπεδο από την κάτω πλευρά και να σπάει την κλίμακά του, αλλά ταυτόχρονα να το ορίζει ως ορόσημο από την επάνω μεριά. Η δεύτερη περιοχή είναι ανάμεσα στα κτίρια του παλιού στρατοπέδου - που προορίζονται  για στέγες εργασίας ώστε να έχει καθημερινή ανακύκλωση κόσμου η περιοχή- και εισάγει στο πάρκο το φυσικό τοπίο που συναντάμε ακριβώς απέναντι. Επίσης στο πίσω όριο των πανεπιστημίων έχει δημιουργηθεί ένας μικρός φυτεμένος λόφος ώστε να δίνει στους φοιτητές την ιδωτικότητα που χρειάζονται σε σχέση με το πάρκο.

Τα φυτά που χρησιμοποιήθηκαν επιλέχθηκαν ανάλογα με την ιδιότητά τους: κοντά, ψηλά, αειθαλή, φυλλοβόλα, το χρώμα και τη μυρωδιά τους. (πινακίδα 10)

Συμπερασματικά, θεωρούμε  πως χωρίς να αλλάξει σταθερές συνήθειες που είναι καταγεγραμμένες στη μνήμη των πολιτών, ήπια και σε ανθρώπινη κλίμακα, αυτό το πάρκο λύνει σημαντικά προβλήματα της μεγαλύτερης κλίμακας του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Επίσης, συνεργάζεται με χώρους παράπλευρα, που σήμερα δεν λειτουργούν, και τους δίνει χαρακτήρα, συμπληρωματικό με το δικό του. Τέλος, μέσω του σχεδιασμού του, επιτυγχάνεται μια σταδιακή μετάβαση από το κέντρο στην περιοχή κατοικίας και δημιουργεί καινούργιες σχέσεις στα σύνορα των περιοχών.

(Πινακίδα 2)

(Πινακίδα 3)

(Πινακίδα 4)

(Πινακίδα 5)

(Πινακίδα 6)

(Πινακίδα 7)

(Πινακίδα 8)

(Πινακίδα 9)

(Πινακίδα 10)

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.