(142.11) Τομές Πολιτισμών στον δημόσιο χώρο

Φοιτήτρια: Φριζή Ζακλίν
Επιβλέποντες Καθηγητές: Βαζάκας Αλέξανδρος, Καραμανέα Πανίτα
Πολυτεχνείο Κρήτης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης: Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου 2011

Στόχο αποτέλεσε η ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας υπό το πρίσμα του παλίμψηστου. Τρείς χρόνοι (παρελθόν, παρόν, μέλλον), τρία  και τα επίπεδα της πλατείας. Η συνέχεια του χρόνου εκφράζεται μέσω των επιπέδων, ενώ οι χρήσεις από τους συνεχόμενους τοίχους. Χαράξεις από ιστορικά σημεία κλειδιά, μορφοποιούν τη βυθισμένη πλατεία. Η μνήμη το κενό και η συνέχεια αποτελούν τα βασικά σχεδιαστικά εργαλεία.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ
Η διπλωματική αυτή εργασία αφορά την ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης, πλατεία με ιδιαίτερη σημασία για την πόλη αλλά και το εβραϊκό της στοιχείο. Αφορμή της εργασίας αποτέλεσε η ερευνητική μου εργασία με θέμα « Η απώλεια, η μνήμη και το κενό ως σχεδιαστικοί χειρισμοί στον χώρο», όπως επίσης και το ιστορικό δεδομένο του Διωγμού των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που είχε σαν συνέπεια  την απώλεια της πολυπολιτισμικότητας και την αλλαγή του χαρακτήρα της πόλης. Η περιοχή μελέτης βρίσκεται κοντά στο Λιμάνι, το παλιό κέντρο της εμπορικής δραστηριότητας και στην παλιά εβραϊκή , πριν από την πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, εβραϊκή συνοικία.

Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Η πλατεία αυτή αποτέλεσε ένα σημαντικό αστικό κενό ακόμα και πριν την τελική της χάραξη το 1870, και στιγμάτισε την ιστορία της πόλης με τη συγκέντρωση των εβραίων αντρών της πόλης από τους ναζί το 1942. Από τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο και μετά υπήρξε μια αλλαγή στον πολυετή πολυπολιτισμικό χαρακτήρα που χαρακτήριζε τη Θεσσαλονίκη για τέσσερις περίπου αιώνες.

ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Με στόχο λοιπόν την επούλωση της τομής στον χαρακτήρα της πόλης, και με τρία βασικά σχεδιαστικά εργαλεία, τη συνέχεια, το κενό και τη μνήμη ξεκίνησε η συνθετική διαδικασία για ένα κτίριο-πλατεία σε αυτό το σημείο της πόλης. Οι χρήσεις που θα περιλάμβανε, θα ήταν μια στεγασμένη αγορά ως αναφορά στο εβραϊκό στοιχείο της πόλης και την έντονη σχέση του με το εμπόριο, κάποιοι συνεργατικοί χώροι (co-lab workspace) αναφερόμενοι στον πολίτη του σήμερα (με δυνατότητα μίσθωσης τους με χαμηλό ενοίκιο και απρογραμμάτιστη χρήση από τους μισθωτές) όπως επίσης και ένα μικρό μουσείο πόλης που θα υπενθύμιζε στις νέες γενιές την ιστορία της πόλης και τον χαμένο της χαρακτήρα του παρελθόντος.

ΜΝΗΜΗ
Με αφορμή πια το παλίμψηστο της πόλης και τη φωτογραφία της πλατείας το 1942 (που αποτυπώνει μια στιγμή στον χρόνο που χαρακτηρίζει την Πλατεία Ελευθερίας), ξεκίνησε η εισαγωγή του χρόνου στη συνθετική διαδικασία με τη μεταφορά των τριών χρόνων (παρόν-παρελθόν-μέλλον) στα τρία βασικά επίπεδα της πλατείας.

ΚΕΝΟ
Ξεκινώντας από το σκεπτικό  της αρνητικής  χύτευσης των γλυπτών της R. Whiteread και με πρόθεση να αντιστραφεί η ως τώρα κατάσταση της πόλης, οδηγήθηκα στην αντιστροφή του ανάγλυφου της πλατείας δημιουργώντας έναν βυθισμένο κήπο και έναν υπερυψωμένο - το αμφιθέατρο της πόλης με θέα προς το λιμάνι και τον Θερμαϊκό κόλπο. Το κενό που η απώλεια των πολιτισμικών ομάδων της πόλης άφησε, ή τομή αυτή στον χαρακτήρα της, εκφράζεται από τη βασική διαγώνια κίνηση στο κτίριο-πλατεία της πρότασης.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ
Προς επούλωση του κενού αυτού μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο χρησιμοποιήθηκε η έννοια της συνέχειας ως συνθετική αρχή. Συνέχεια στην κίνηση, που συμβολίζει τη συνέχεια στον χρόνο και εμφανίζεται στην αναδίπλωση του ανάγλυφου, ορίζοντας έτσι τη ροή των πολιτών στην πλατεία. Αλλά και συνέχεια μεταξύ των κάθετων επιπέδων-τοίχοι που οργανώνουν τις χρήσεις.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

ΦΥΤΕΥΣΕΙΣ
Στις φυτεύσεις τις πλατείας χρησιμοποιήθηκαν δέντρα και θάμνοι που βρέθηκαν από την αλληλοτομία των ιερών φυτών των τριών βασικών πολιτιστικών ομάδων της Θεσσαλονίκης (χριστιανοί, μουσουλμάνοι, εβραίοι).  Κοινά ιερά φυτά συμβολικά της αθανασίας, της ευκαρπίας και της γονιμότητας, αλλά και φυτά αρωματικά που ανακαλούν μνήμες από διαφορετικές κουλτούρες. Φυτά αειθαλή αλλά και φυλλοβόλα, ώστε να διακρίνεται εμφανώς η πάροδος του χρόνου.

ΧΑΡΑΞΕΙΣ ΚΗΠΩΝ
Οι χαράξεις των κήπων που σηματοδοτούνται από αλλαγή στο υλικό αλλά και εμφανείς αρμούς συντέθηκαν ως εξής. Στον βυθισμένο κήπο μέσω της αρχική ανάλυσης και της ένωσης σημείων ενδιαφέροντος, χαρακτηριστικών δειγμάτων του παλίμψηστου της πόλης, ενώ στον υπερυψωμένο κήπο μέσω της ανάλυσης δύο χαρακτηριστικών υφαντών. Του pestemal, χαρακτηριστική πετσέτα των μωαμεθανών που χρησιμοποιούνταν στα λουτρά και του tallit, ενός υφαντού που τοποθετούν οι εβραίοι άντρες στο κεφάλι κατά τη διάρκεια της προσευχής τους. Τα δύο αυτά μορφολογικά αντίστοιχα υφαντά, αναλύθηκαν και οι χαράξεις τους μετουσιώθηκαν σε αλλαγές του υλικού στο αμφιθέατρο της πόλης.

Η ανάπλαση της ιστορικής πλατείας Ελευθερίας, στοχεύει στη δημιουργία ενός σύγχρονου κτιρίου-πλατείας που αναφερόμενο στο παρελθόν, προσφέρει ένα βιώσιμο αστικό κενό στο κέντρο της πόλης για τους πολίτες του  παρόντος, προβληματίζοντας για τον χαρακτήρα πόλης του μέλλοντος.  Μετουσιώνει έννοιες όπως η μνήμη, το κενό και η απώλεια σε συνθετικούς χειρισμούς, υλικότητες και ποιότητες χώρων.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.