(181.11) Νέο αστικό τοπίο στο Λατομείο Σελεπίτσαρι, Νίκαια

Φοιτήτρια: Ντάνγκα Ιρένα
Επιβλέποντες καθηγητές: Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Δημήτρης Καρύδης
Σύμβουλος: Ιωάννης Γρηγοριάδης
Σχολή: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης: Νοέμβριος 2011

Το αντικείμενο της διπλωματικής είναι η αναδιαμόρφωση του δημόσιου χώρου με σχεδιαστικό εργαλείο το πράσινο, ως δομικό στοιχείο της σύνθεσης. Η παρέμβαση γίνεται στην συνοικία 'Γήπεδο' στο λόφο Σελεπίτσαρι, Νίκαιας, πάνω από τα Λατομεία σε δύο προβληματικά σημεία του αστικού ιστού, όπου δημιουργούνται νέοι χώροι πολιτισμού.

Αφορμή αυτής της διπλωματικής είναι η εικόνα ενός κατακερματισμένου δημόσιου χώρου, παραμελημένου και με ελάχιστη φύτευση, ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά στις ελληνικές πόλεις.

Δημόσιος χώρος: 'καρδιά' της πόλης - 'καθρέφτης', της κοινωνίας
Πράσινο στην πόλη: δημόσιος χώρος ή απομεινάρι της δόμησης;

Με τις ανωτέρω σκέψεις, το θέμα της διπλωματικής κατέληξε στον σχεδιασμό δύο δημόσιων χώρων στα πλαίσια ενός δήμου με σχεδιαστικό εργαλείο το πράσινο, ως δομικό στοιχείο. Η περιοχή παρέμβασης είναι η συνοικία 'Γήπεδο' του Δήμου Νίκαιας, πάνω από τα λατομεία στο λόφο Σελεπίτσαρι. Σε δύο προβληματικά οικόπεδα δημόσιας ιδιοκτησίας σχεδιάζονται νέοι δημόσιοι χώροι, που στεγάζουν εργαστήρια γλυπτικής και κεραμικής.

Αστικό τοπίο
Η συνοικία 'Γήπεδο' είναι μια τυπική συνοικία των βορειοδυτικών προαστίων της Αττικής που έχουν αναπτυχθεί σε διάφορες χρονικές φάσεις επί του Όρους Αιγάλεω. Το ιπποδάμειο σύστημα του ιστού προσαρμόζεται στο έντονο ανάγλυφο του όρους δημιουργώντας ένα ενδιαφέρον πλέγμα δρόμων. Στις ενώσεις των επί μέρους συστημάτων υπολείπονται τμήματα γης ακανόνιστου σχήματος, που παραμένουν αστικά κενά ή νησίδες πρασίνου. Οι σχεδιασμένοι δημόσιοι χώροι είναι λίγοι και με ελάχιστη φύτευση. Επίσης παρατηρείται στην κορυφή του λόφου, το ιπποδάμειο σύστημα με τις τετραώροφες πολυκατοικίες να συναντά μια ζώνη αυθαιρέτων χαμηλών κτισμάτων, που πλέον έχουν ενσωματωθεί στο σχέδιο πόλης του δήμου, προσδίδοντας ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα στην περιοχή.

Φυσικό τοπίο
Το έντονο ανάγλυφο με διάφορες εξάρσεις και εσοχές προσφέρει αρκετά σημεία με θέα τον Σαρωνικό και το όρος Αιγάλεω. Η κίνηση προς την κορυφή του λόφου προσφέρει ενδιαφέρουσες οπτικές φυγές που εναλλάσσονται.

Η οικοδομική δραστηριότητα των τελευταίων δεκαετιών και η λατομική δραστηριότητα εξόρυξης αδρανών υλικών, διαμόρφωσε δύο όψεις στο λόφο. Νότια οι λαξευμένοι βράχοι δεσπόζουν στο χώρο σαν γλυπτά και προσφέρουν το σκηνικό στο υπερτοπικό πάρκο της Νίκαιας, όπου βρίσκεται το Κατράκειο Θέατρο και το Γήπεδο Άρσης Βαρών. Το άλσος του λόφου περιορίστηκε σταδιακά στα δυτικά στο λόφο της Δεξαμενής αποκομμένο από το πράσινο του πάρκου.

Παρέμβαση
Στην περιοχή αυτή, προτείνεται ένας άξονας πολιτισμού που θα συνδέσει τις δύο πλευρές του λόφου. Το πρώτο σημείο βρίσκεται στο κέντρο της συνοικίας στο οποίο σχεδιάζεται μια πλατεία - κήπος με το δημοτικό εργαστήριο κεραμικής και γλυπτικής. Το δεύτερο σημείο είναι το υπολειπόμενο τμήμα του λόφου μέχρι τον γκρεμό, όπου σχεδιάζεται ένας πεζόδρομος - πάρκο, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται τα ανεξάρτητα εργαστήρια γλυπτικής (πέτρα - ξύλο - μέταλλο). Το 3^ο σημείο του άξονα είναι ο υπάρχων δημόσιος χώρος του πάρκου, στον οποίο φιλοξενούνται ανά περιόδους πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως το Συμπόσιο Γλυπτικής το 2009.

Ο χαρακτήρας της παρέμβασης είναι ήπιος με σκοπό να αναδειχθεί η έντονη μορφή του αναγλύφου και η λατομική δραστηριότητα στο λόφο ως γλυπτικό στοιχείο του χώρου, προσδίδοντας νέα ταυτότητα στην περιοχή.

Σημείο 1^ο
Το πρώτο σημείο είναι ένα οικόπεδο, στα όρια των νέων πολυκατοικιών με τα χαμηλά κτίσματα, ακανόνιστου σχήματος με μία απότομη εγκοπή στην φυσική κλίση του εδάφους, από κάποια δειγματοληπτική εξόρυξη. Ο φαγωμένος βράχος προβάλλεται ως γλυπτό, ενώ μπροστά του διαμορφώνεται μια πλατεία, όπου φύση και βράχος αλληλοτέμνονται με θέα την πόλη και το όρος Αιγάλεω. Κάθετα στον βράχο, διαμορφώνοντας το ένα μέτωπο της πλατείας, τοποθετείται ο ορθογώνιος όγκος του εργαστηρίου. Το κτήριο ανεβαίνει μια στάθμη από το επίπεδο της πλατείας, ώστε να επιτρέπεται η ανεμπόδιστη κίνηση των πεζών μέσω μιας ράμπας προς την πλατεία. Τα τοιχία του κτηρίου, που οργανώνουν τους γραμμικά παρατεθειμένους χώρους του εργαστηρίου, στο ισόγειο καδράρουν την θέα του περαστικού προς την πλατεία.

Μπροστά από την πλατεία διαμορφώνεται ένας κήπος όπου τοιχία και παράλληλες σε αυτά δεντροστοιχίες τοποθετούνται κάθετα στην κλίση του εδάφους, υποστηρίζοντας τις κλίμακες ανόδου στην πλατεία από το κάτω δρόμο. Η φύτευση στοχεύει επίσης στην φυσική σκίαση της νότιας - δυτικής πλευράς του κτηρίου.

Σημείο 2^ο
Το δεύτερο σημείο είναι η κορυφή του λόφου, ένα γραμμικό οικόπεδο με όριο τον γκρεμό και μέτωπα τα δόντια που προκύπτουν από τα λοξά σε αυτό σχεδιασμένα οικοδομικά τετράγωνα. Ο ενιαίος χώρος του πάρκου οργανώνεται μέσα από τις τρεις κινήσεις, που αλληλοτέμνονται.

Η πρώτη είναι ο περιφερειακός δρόμος που διαχωρίζει το οικόπεδο από δύο μικρούς τριγωνικούς χώρους, στα οποία σχεδιάζονται κήποι για τους δημότες. Σε αυτό το σημείο στο πάρκο τοποθετούνται γραμμικά τα ανεξάρτητα εργαστήρια με υπαίθριο χώρο εκτόνωσης μπροστά τους και μια δεντροστοιχία να φιλτράρει τις θεάσεις από τον δρόμο.

Η δεύτερη κίνηση είναι στα όρια του γκρεμού, όπου διαμορφώνεται ένας περίπατος σε δύο επίπεδα. Από το δεύτερο επίπεδο μια ράμπα οδηγεί στο φυσικό άνοιγμα στην κορυφή του λόφου, σημείο παρατήρησης και ηρεμίας, ενώ μια άλλη σε μια εσοχή του βράχου, που διαμορφώνεται ένας προφυλαγμένος χώρος περισυλλογής και μνήμης της λατομικής δραστηριότητας.

Η τρίτη κίνηση είναι η ελεύθερη δίοδος από την μία απόληξη του πάρκου στην άλλη, συνδέοντας την πλατεία των λατομείων με το άλσος της Δεξαμενής (green corridor). Το πάρκο οργανώνεται και αυτό από τοιχία και δεντροστοιχίες παράλληλα στην τρίτη κίνηση. Εγκάρσια σε αυτά τοποθετούνται παρτέρια και μεμονωμένα δέντρα τα οποία δημιουργούν μικρο-περιβάλλοντα στο ενιαίο χώρο του πάρκο.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.