(196.11) «Εν-τειχισμένες» πόλεις

Φοιτήτρια: Ορφανού Αλεξάνδρα - Χριστίνα
Επιβλέπουσα: Γαβρήλου Έβελυν
Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Ημερομηνία Παρουσίασης: 02.03.2011

Η παρούσα εργασία οργανώνει χωρικές έννοιες και τις μεταφορικές τους προεκτάσεις σε έναν πίνακα, που λειτουργεί ως εγχειρίδιο για εν δυνάμει παρεμβάσεις σε πυκνοδομημένα αστικά μέτωπα. Από μια απειρία δυνατών συνδυασμών των στοιχείων του πίνακα επιλέγονται ενδεικτικά τέσσερις. Στη συνέχεια, οι προτάσεις επέμβασης που προκύπτουν από τον κάθε συνδυασμό εφαρμόζονται στο πολύμορφο αστικό τοπίο.

Η διπλωματική μου εργασία έρχεται να συνεχίσει την προβληματική που τέθηκε και αναπτύχθηκε στο ερευνητικό μου θέμα, με τίτλο «Πηγάδια ως χωρικές μεταφορές του εαυτού στη λογοτεχνία». Η εν λόγω εργασία αποτελούσε ένα πόνημα αναφοράς, σχολιασμού και συσχετισμών λογοτεχνικών κειμένων που περιστρέφονται γύρω από το χώρο του φρέατος  και επιχειρούσε τον παραλληλισμό του εν λόγω είδους χώρου με τον "εαυτό" και τη μνήμη.

Στην εργασία αυτή, η έννοια του φρέατος μεταφέρθηκε εντός της σύγχρονης μεγαλούπολης ως «αστικό πηγάδι», κενό που διαρρηγνύει το συνεχές μέτωπο της πόλης. Η παράλληλη μελέτη του φρέατος σε κυριολεκτικές και μεταφορικές μορφές (μνημονικό, κτιριακό, αστικό) ως προς κοινούς παράγοντες (υποδομές, κενά σε πλήρη, μέτωπα, καθεστώς), οδήγησε στην δημιουργία ενός πίνακα, αποτελούμενου από τις λίστες των εννοιών της μελέτης οργανωμένες οριζόντια και κάθετα με βάση τις κύριες νοηματικές ενότητες.  Οι χώροι αυτοί μελετώνται ως προς πέντε νοηματικές ενότητες, οι οποίες αποτελούν τις κατακόρυφες στήλες του πίνακα, και είναι: τα δίκτυα/υπό-δομές, η δομική σχέση πλήρους-κενού, οι όψεις/μέτωπα, η ανάδυση->σε καθεστώς, και τέλος οι στρατηγικές επέμβασης (οι τελευταίες αφορούν μόνο σε κτίριο και πόλη).

Προκειμένου να είναι συνεπής, στο μέτρο του δυνατού, η εννοιολογική μεταφορά των "αστικών πηγαδιών" ως κενά σε συμπαγή πλήρη, επελέγησαν για την εφαρμογή των προτάσεων πόλεις με πολύ μεγάλη πυκνότητα, όπως οι φαβέλλες του Μεξικό, η Κόουλουν του Χόνγκ Κόνγκ, και άλλες πόλεις με slums. Οι τομές τους εμφανίζουν χαρακτηριστικά την εικόνα του μασίφ όγκου που διαρρηγνύεται και οι συνθήκες  της έλλειψης επαρκούς χώρου, φωτός και αέρα προσομοιάζουν με αυτές του πηγαδιού.

Στις όψεις-τείχη-μέτωπα των πόλεων αυτών μελετήθηκαν αντιθέσεις σχέσεων, δηλαδή φωτός - σκιάς, πλήρους - κενού, εσοχών - προεξοχών, κι έγιναν διαγράμματα και μακέτες που αναπαριστούν τις σχέσεις αυτές. Το διάγραμμα που ακολουθεί οργανώνει τομές μνημονικών νευρώνων, εδάφους, πηγαδιών, υπόγειων δικτύων, κτιρίων, πόλεων, με υπόβαθρο την ίδια την πόλη που λειτουργεί υποστηρικτικά ως χάραξη.

Παράλληλα με τα διαγράμματα κατασκευάστηκαν και μακέτες από κερί στα πλαίσια μιας διερευνητικής διαδικασίας και μιας προσπάθειας έκφρασης των χωρικών σχέσεων που μελετώνται. Η επιλογή του κεριού ως υλικού έγινε αρχικά εξαιτίας της ικανότητάς του να φέρει τη «μνήμη» της επεξεργασίας που υφίσταται. Τη χρήση του κεριού επέβαλε επίσης η εγγενής ιδιότητά του να απαιτεί το αρνητικό του (το καλούπι) για να μορφωθεί, γεγονός που εντάσσεται απόλυτα στα πλαίσια των αντιθετικών σχέσεων που προαναφέρθηκαν.

Με τον πίνακα, τα διαγράμματα και τις μακέτες ως εννοιολογικά εργαλεία σχεδίασης τέθηκε σε εφαρμογή η διαδικασία των προτάσεων. Ο πίνακας λειτούργησε ως πεδίο ανάπτυξης πλήθους δυνατών συνδυασμών, καθώς ανάλογα με τους πιθανούς τρόπους σύνθεσης των επιμέρους στοιχείων, έχει τη δυνατότητα να πολλαπλασιάζει τ' αποτελέσματά του. Ο πρώτος συνδυασμός που παρουσιάζεται ενδεικτικά (ΒΙΙΙ_1,2 - ΓIV₂ - ΕΙΙΙ_2β), προτείνει την (ήδη υπάρχουσα εξαιτίας της προχειρότητας της δόμησης) τοιχοποιία με στραμμένα τούβλα (ΕΙΙΙ_2β) σε σημεία όπως οι εσοχές μεταξύ κτιρίων (ΓIV₂), προκειμένου να φωτιστεί και να αεριστεί καλύτερα το εσωτερικό (ΒΙΙΙ_1,2).

Αυτό το «σύστημα» δεν ισχυρίζεται ότι θα αντιμετωπίσει το άλυτο πρόβλημα των σλάμς, αλλά παρέχει εντοπισμένες, μικρής κλίμακας παρεμβάσεις, σε σημεία που είναι απαραίτητες αλλά και εφικτές μικρές ανάσες ανακούφισης και αποσυμπίεσης. Έτσι διοχετεύεται φως και αέρας στα μεγάλα αστικά συγκροτήματα, ενώ παράλληλα διατηρείται αδιάρρηκτη η συνέχεια του αστικού μετώπου.

Παρά το γεγονός αυτό, στη συνέχεια γίνεται μια απόπειρα επανασχεδιασμού μιας σλαμ εκ του μηδενός με βάση τις συνήθεις αρχές δόμησης των κοινωνιών αυτών, αλλά και με μια σαφή προσπάθεια εξανθρωπισμού των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων. Φυτεύσεις σε μπαλκόνια και δώματα, συλλογικές κουζίνες, τουαλέτες, και πλυντήρια, κοινόχρηστοι χώροι, μικρά εργονομικά σχεδιασμένα διαμερίσματα, επαρκές αποχετευτικό δίκτυο, είναι μερικές από τις προτάσεις του νέου συγκροτήματος.

Η προσέγγιση αυτή είναι καθαρά εννοιολογική ως προς τις προθέσεις της. Ο δε πίνακας ως τρόπος οργάνωσης της πληροφορίας είναι εντελώς ορθολογικός και ενώ δεν δείχνει ελλιπής, ταυτόχρονα δεν είναι δυνατόν να περιλαμβάνει όλους τους συσχετισμούς των εννοιών. Το σύστημα που θα εξέφραζε την πολυπλοκότητα των σχέσεων  αυτών στο βαθμό που αρμόζει, πιστό στην απειρία των εγκεφαλικών συνάψεων και των υπόγειων υδάτων, θα το ανέμενε κανείς ως ένα χάος διαγραμματικής γεωμετρίας που απειρίζεται αενάως έως ότου συναντήσει την απαρχή του.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.