(145.13) Ανάμεσα στην πόλη

Φοιτητές: Βελιβασάκης Γεώργιος, Κούρος Δημοσθένης
Επιβλέποντες Καθηγητές: Γιαννούδης Σωκράτης - Ουγγρίνης Α. Κωνσταντίνος
Πολυτεχνείο Κρήτης
Ημερομηνία παρουσίασης: Οκτώβριος 2013

Η μελέτη, εντάσσεται στον ευρύτερο προβληματισμό για την διαχείριση της Ενετικής κατακερματισμένης οχυρωματικής ζώνης που περιβάλλει την παλιά πόλη των Χανίων και επιχειρεί, μέσα από μια σειρά εστιασμένων επεμβάσεων, να αναδείξει μια ευρύτερη δυναμική-προοπτική αυτών των περιοχών καθώς και να αναπτύξει μια στρατηγική που να αναφέρεται σε μια γενικότερη αξιοποίηση και αναβάθμισή τους.

Από το ειδικό στο γενικό και αντίστροφα, στόχος τελικά αποτελεί η ενσωμάτωση αυτού του δυναμικού σε μια ζώνη ενεργών δημόσιων χώρων, ικανών να ανταποκριθούν στα ζητήματα και στις ανάγκες της σύγχρονης πόλης.

Ειδικότερα, η μελέτη εστιάζει στο νοτιοδυτικό τμήμα των υφιστάμενων Ενετικών οχυρώσεων, στα τμήματα της τάφρου και του τείχους που αναπτύσσονται δυτικά της Δημοτικής Αγοράς και που σήμερα αποτελούν το μοναδικό κομμάτι που είναι εξ ολοκλήρου αποκομμένο από τον αστικό ιστό, τόσο χωρικά όσο λειτουργικά και αντιληπτικά. Η συγκεκριμένη περιοχή, που ιστορικά περιλάμβανε την κύρια είσοδο της πόλης (porta rethimniota) και που γύρω της αναπτύσσεται βίαια το  σύγχρονο εμπορικό και οικονομικό κέντρο, σήμερα βρίσκεται σε αυτή την ιδιάζουσα κατάσταση αποκλεισμού, όπου το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων αγνοεί πλήρως την ύπαρξη της, ενώ κάθε σύνδεση με τα υπολειπόμενα τμήματα έχει καταργηθεί.

 

 

Ανάλυση
Αρχικά, η περιοχή αναλύεται σε διαδοχικές κλίμακες που κυμαίνονται από το επίπεδο της πόλης μέχρι αυτό του ίδιου του κατοίκου από όπου προκύπτει ένα τρίπτυχο προβλημάτων-ευκαιριών και στόχων.

Α. Σε πολεοδομικό επίπεδο, τόσο η περιοχή μελέτης όσο και το ευρύτερο συγκρότημα των οχυρώσεων στο οποίο ανήκει, αποτελούν σήμερα μια τεράστια αδιαμόρφωτη έκταση χωρίς συγκεκριμένο χαρακτήρα ή χρήση, ενώ αντιμετωπίζονται κυρίως ως ένα φυσικό εμπόδιο που πρέπει να αφαιρεθεί. Οι πρόσφατες κατεδαφίσεις,  παρότι αναγκαίες για την σύγχρονη ρυμοτομία, έχουν στερήσει από την πόλη τα ιστορικά της όρια.

Βασικός στόχος της πρότασης αποτελεί επομένως η αξιοποίηση αυτής της περιμετρικής ζώνης για την διαμόρφωση ενός συνεκτικού δικτύου δημόσιων χώρων που επαρκεί για τις ανάγκες πρασίνου ολόκληρης της πόλης και ταυτόχρονα ανασυντάσσει τη μεταβατική σχέση του σύγχρονου ιστού με το ιστορικό κέντρο.

Β. Εξετάζοντας στη συνέχεια την περιοχή σύμφωνα με το άμεσο αστικό της περιβάλλον, παρατηρούμε την ύπαρξη ενός πολυσύχναστου δικτύου μετακινήσεων το οποίο αναπτύσσεται στις παρακείμενες οδούς, δύο εκ των οποίων ανήκουν σε ένα ευρύτερο πλέγμα πεζοδρομήσεων (οδ. Σκρυδλώφ, οδ. Μουσσούρων), μιας ιστορικής οδού (οδ. Χάληδων) που θα εντάσσεται μελλοντικά σε αυτό και ενός κύριου οδικού άξονα με υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο και όχληση ( οδ. Χατζ/λη Γιάνναρη). Το δεδομένο δίκτυο διασυνδέει δε ένα μεγάλο αριθμό δημόσιων και πράσινων χώρων περιμετρικά τη περιοχής. Όλα αυτά, καθιστούν την θέση της περιοχής ενδεικτική για την ενσωμάτωση, την ενίσχυση και την διασύνδεση αυτών των περιοχών καθώς και τον εμπλουτισμό του υφιστάμενου δικτύου με μία νέα εσωτερική διαδρομή που δύναται λόγω μεγέθους να επιλύσει την προβληματική σχέση μεταξύ πεζών και οχημάτων και να εξασφαλίσει προστασία από την όχληση και την ρύπανση.

Γ. Εξετάζοντας τέλος την περιοχή μελέτης και ειδικότερα τους παράγοντες που την αποκόπτουν χωρικά από τον κάτοικο και την πόλη, παρατηρούμε αφενός το ιδιαίτερο ανάγλυφο που δημιουργείται σε όλο το μήκος μέσα από την έντονη υψομετρική διαφορά του τείχους και της τάφρου, αφετέρου τον πλήρη αποκλεισμό της σε όλα τα μέτωπα από κτιριακές δομές που ποικίλλουν σε παλαιότητα, κλίμακα, χρήση και σημασία. Οι δεδομένοι παράγοντες συνθέτουν ένα εσωστρεφές αστικό "αίθριο" που αρθρώνεται σε δύο ανισοϋψή επίπεδα. Κύρια πρόθεση, αποτελεί η επανεμφάνιση αυτού μέσα από επιλεκτικές επεμβάσεις. Αυτές καθορίζονται από μια σειρά αθροιστικών κριτηρίων (αστικός ρόλος, δίκτυο, σχέση με τις οχυρώσεις, μνημειακή αξία, αρχιτεκτονική αξία) και τελικά επιτρέπουν την διαμόρφωσή του σε ένα χώρο που προσφέρεται στο κοινό ως φυσική και λειτουργική προέκταση της πόλης. Επιχειρείται δε, η αξιοποίηση του υπάρχοντος αναγλύφου στη δημιουργία ενός συνθετικού διπόλου στο επίπεδο της τάφρου και του τείχους αντίστοιχα. Όλα τα παραπάνω στοχεύουν στην εγκαθίδρυση μιας νέας οπτικής, που δύναται να προκαλέσει έναν ριζικό επαναπροσδιορισμό της χωρικής αντίληψης των κατοίκων για την πόλη.

 

 

Φάσεις επεμβάσεων
Το εύρος και η ιδιαιτερότητα των παραπάνω παρατηρήσεων, οι οποίες συνθέτουν το κεντρικό κορμό της πρότασης, καθιστούν αναγκαία την οργάνωση τους σε επιμέρους επίπεδα.

Συγκεκριμένα, η μεγάλη διακύμανση των απαιτούμενων επεμβάσεων σε επίπεδο δραστικότητας, κλίμακας, στόχου και απαιτήσεων, η διφορούμενη σχέση μεταξύ του σύγχρονου και του παλαιού, η πλήρης απουσία δεδομένων σε σχέση με την ανθρώπινη δραστηριότητα και τέλος η αμφίρροπη μεταβολή αυτών των παραγόντων, καθιστούν ανεπαρκή και σε μεγάλο βαθμό ανέφικτη την εφαρμογή μιας μεμονωμένης οριστικής πρότασης.

Αντ' αυτού προτείνεται ο καθορισμός μιας στρατηγικής που να ανταποκρίνεται στην μεταβολή όλων αυτών των παραγόντων και που ταυτόχρονα  ενσωματώνει την έννοια του input-feedback ως ένα αναλυτικό και σχεδιαστικό εργαλείο.

Η επίτευξη αυτού επιχειρείται μέσα από μια θεωρητική προσομοίωση αυτών των μεταβολών σε ένα χρονοδιάγραμμα που αποτυπώνει τους συσχετισμούς μεταξύ των προτεινόμενων επεμβάσεων και της αντίστοιχης εξέλιξης των δεδομένων. Στην πράξη, διαμορφώνεται ένα πλέγμα από προκαθορισμένα σενάρια εξέλιξης όπου κάθε επέμβαση προϋποθέτει και ταυτόχρονα προκαλεί μια δεδομένη μεταβολή η όποια με τη σειρά της θέτει σε εφαρμογή τις επόμενες. Η μελέτη προσαρμόζεται τελικά στην μορφή αυτής της αλληλουχίας συσχετισμών και οργανώνεται ενδεικτικά μέσα σε τρεις κύριες φάσεις επεμβάσεων, οι οποίες υλοποιούνται κάθε φορά στο βαθμό που ορίζει η διαδικασία. Με αυτό τον τρόπο η στρατηγική αποκτά ευελιξία καθώς και μια τεχνητή, ωστόσο επαρκή διαχρονικότητα, υπό την έννοια ότι αναφέρεται σε σημερινές όσο και μελλοντικές ανάγκες της πόλης.

 

 

Επεξεργασία
Η πρόταση ολοκληρώνεται μέσα από την εμβάθυνση στην δεύτερη φάση των επεμβάσεων, η οποία παρουσιάζει τις κρισιμότερες σχεδιαστικές προκλήσεις καθώς τοποθετείται χρονικά στο μεταίχμιο μεταξύ μιας άμεσα εφαρμόσιμης επίλυσης και μιας μελλοντικής.

Η επιτυχία της συγκεκριμένης φάσης έγκειται κυρίως στην επίτευξη μιας ευαίσθητης ισορροπίας μεταξύ των νέων στοιχείων που προκύπτουν και των ήδη υπαρχόντων. Η λύση χαρακτηρίζεται από ήπιες διαμορφώσεις που εστιάζουν στην δημιουργία διασυνδέσεων μεταξύ της πόλης και της περιοχής, μέσα από εστιασμένες επεμβάσεις:

_Η στάθμη της τάφρου διαμορφώνεται σε επιμέρους επίπεδα, τα οποία εξομαλύνουν την υψομετρική διαφορά με την πόλη και παράγουν ένα ποικιλόμορφο δίκτυο που αναπτύσσεται στη βάση του Ενετικού Τείχους.

Επίσης, οι εσωτερικές όψεις των κτισμάτων που αντικρίζουν το ιστορικό κέλυφος καθώς και όλες οι επιμέρους επεμβάσεις που αρθρώνονται γύρω του δημιουργούν ένα σύνθετο σκηνικό.

_Στη συνέχεια, κατάλληλες διαμορφώσεις επιτρέπουν την άνοδο στο επίπεδο των επιχωματώσεων του Τείχους, το οποίο διαμορφώνεται σταδιακά σε μια τοπιακή, αφηγηματική διαδρομή που διατρέχει την πόλη, προσφέροντας ένα περίοπτο σημείο παρατήρησης της υπάρχουσας αστικής και ιστορικής πολυπλοκότητας.

_Τέλος, μια συμβολική υπόδειξη των κατεδαφισμένων τμημάτων του τείχους επιτυγχάνεται μέσα από εναέριες συνδέσεις, οι οποίες τονίζουν τη μετάβαση από τη παλιά στη σύγχρονη πόλη, ενώ παράλληλα ενοποιούν τις επιχωματώσεις.

Δύο διακριτοί αλλά ταυτόχρονα συμπληρωματικοί κόσμοι αναπτύσσονται επί και υπό του Ενετικού Τείχους, αξιοποιώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και επαναδιατυπώνοντας τον σύγχρονο ρόλο του.

Ένα ενδιαφέρον αρχιτεκτονικό δίπολο που ευνοεί τις έντονες αντιθέσεις μεταξύ φωτός-σκιάς, ύψους-βάθους, μεγάλου-μικρού, εσωστρέφειας-εξωστρέφειας. Πρόκειται, για μια σχεδιαστική πρόταση που στοχεύει σε μια έντονη βιωματική εμπειρία μέσα από πολλαπλούς συσχετισμούς της κλίμακας του ατόμου με αυτή των οχυρώσεων. Τελικά, προκύπτει ένα σύνθετο σκηνικό που εναλλάσσεται καθ' όλη την διάρκεια της διαδρομής και προκαλεί τον κάτοικο να παρατηρήσει να εξερευνήσει και να αναλογιστεί.

 

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.