192.13 Αφετηρία ένα τοπίο

Φοιτήτριες: Χασιώτη Μαρία, Γεωργιτσοπούλου Ιωάννα
Επιβλέπων καθηγητής: Δραγώνας Πάνος 
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών  
Ημερομηνίας παρουσίασης: Ιούνιος 2013

Στη διπλωματική αυτή εργασία προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε, με τη βοήθεια διαφορετικών εκφραστικών μέσων, μια τριμερή αφήγηση για την ιστορία του ελληνικού τοπίου τον 20ο αιώνα, από τις απαρχές της βιομηχανικής του εκμετάλλευσης, μέχρι την ολοκληρωτική αλλοίωσή του αλλά και τις πρώτες προσπάθειες αποκατάστασής του.

Περιπλανηθήκαμε στο Ευβοϊκό τοπίο και συγκεκριμένα στην κατεστραμμένη περιοχή των εγκαταλελειμμένων πλέον μεταλλείων Σκαλιστήρι. Το τοπίο ετερογενές εξαιτίας της μεταλλευτικής δραστηριότητας, ένα αμάλγαμα καταστάσεων. Κατεστραμμένα σημεία γειτνιάζουν με εμφανώς επουλωμένα τμήματα αλλά ακόμα και με αμιγώς φυσικά.

Ύστερα από εκτενείς χαρτογραφήσεις αντί να προτείνουμε σχεδιαστικές πρακτικές για το μέλλον του τόπου στραφήκαμε στο παρελθόν του. Στους ανθρωπογενείς παράγοντες που έδρασαν σε αυτό και συνέβαλαν στην διαμόρφωση της τωρινής του εικόνας. Αποτέλεσμα της ερευνάς μας μια τριμερής αφήγηση που εξελίσσεται γραμμικά μέσα στο χρόνο και αναφέρεται σε έναν ολοκληρωμένο κύκλο δράσης επί του τοπίου, αυτόν της μεταλλευτικής δραστηριότητας. Το ίδιο τοπίο προσεγγίζεται μέσα από τρείς διαφορετικές διαθλάσεις του στο χρόνο οι οποίες περιγράφονται αντιστοίχως σε καθένα από τα τρία μέρη της αφήγησης.

- το τοπίο ως πεδίο χαρτογράφησης και στρατηγικής
- το τοπίο ως μεταβαλλόμενος μηχανισμός
- το τοπίο ως βίωμα

Στην αφήγηση περιγράφεται κάθε πιθανός βαθμός συμμετοχής και συνενοχής σε κάθε γεγονός που συμβαίνει σε έναν τόπο.

 

 

Αφετηρία ένα τοπίο.
Σε ένα από τα ψηλότερα σημεία του τοπίου στέκει μόνη της μια καμινάδα. Η μορφή της εμβληματική φαίνεται να του επιβάλλεται σαν να ήταν από πάντα εκεί. Μια και μοναδική οπή στην όψη της υποδηλώνει την ανθρώπινη παρουσία. Η καμινάδα αντί να καπνίζει, κατοικείται. Ο κάτοικός της δεν βρίσκεται τυχαία εδώ. Αντιλαμβάνεται το τοπίο ως ένα σύνολο από κομμάτια, όπου κάθε κομμάτι έχει ορισμένη αξία, είναι ξεχωριστό.

Κάθε μέρα ξεκινά έχοντας επιλέξει από την εργαλειοθήκη το απαραίτητο εργαλείο με τη βοήθεια του οποίου θα συγκεντρώσει κατά την περιπλάνησή του τις πληροφορίες που χρειάζεται. Αποτυπώνει τα χαρακτηριστικά του Τοπίου, ποσοτικά και ποιοτικά. Το Τοπίο, έτσι, ορίζεται και ταυτοποιείται.

Από κάθε κομμάτι διαφορετικής αξίας συλλέγει δείγματα, δείγματα χώματος. Με αυτά δημιουργεί ένα αρχείο εδάφους, ένα τεράστιο ψηφιδωτό από χωμάτινα μέρη του τοπίου, ταξινομημένα σα σε θυρίδες. Το Τοπίο, έτσι, ταξινομείται.

Τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας τις περνά στο χώρο εργασίας του, στο εσωτερικό της καμινάδας. Επεξεργάζεται στο ξύλινο τραπέζι του όλες εκείνες τις πληροφορίες που έχει συλλέξει και τις καταγράφει σχεδιάζοντας διαφορετικών ειδών χάρτες. Ένα περισκόπιο υποβοηθά μηχανικά την όρασή του μεταφέροντας την εικόνα του εξωτερικού στον υπόγειο χώρο, εξασφαλίζοντας συνεχή εποπτεία. Μετά την σχεδίασή τους οι χάρτες αρχειοθετούνται χρονικά σε μια σχεδιοθήκη, η οποία θάβεται στο έδαφος. Ο χρόνος περνά, χάρτες προστίθενται, το τοπίο αλλάζει.

 

Ένα σχέδιο δράσης στο τοπίο, μία στρατηγική εκμετάλλευσης καταστρώνεται. Στους χάρτες στρατηγικής καθορίζονται όλα εκείνα τα κομμάτια του τοπίου τα οποία θα αποτελέσουν στόχους. Οι χάρτες πλέον αποτελούν ένα είδος πρωτοκόλλου για το τοπίο, ορίζουν το τί θα του συμβεί, το πώς θα μεταβληθεί η εικόνα του κάθε φορά.

 

Ένας από τους χάρτες στρατηγικής είναι έτοιμος να μπει σε εφαρμογή. Επιστρατεύονται οι μηχανές που θα τελέσουν την πράξη. Το σύνολο τους αποτελεί τον τεράστιο μηχανισμό που επιβάλλεται στο τοπίο. Το τρώει και το μεταβάλλει.

α. Μηχανισμός αφαίρεσης
Αφαιρούνται αποσπασματικά κομμάτια του τοπίου υπέργεια, σε σχηματισμούς δακτυλίων. Μια σπειροειδής χάραξη διαπερνά κάθε δακτύλιο. Η εξέλιξή της ανάλογη του βάθους του φαγώματος. Με ανάλογο τρόπο το Τοπίο τρώγεται και υπόγεια, σε τροχιές πιο κοντινές πια στην κλίμακα του μηχανικού μέσου. Δημιουργούνται μικρότερες και μεγαλύτερες περιοχές αφαίρεσης, γούβες και σπηλιές.

 

β. Μηχανισμός διαχωρισμού
Μηχανήματα, προσαρμοσμένα στην ανθρώπινη κλίμακα διαχωρίζουν τα μέρη του τοπίου που αφαιρέθηκαν.

 

 

μηχάνημα Α: Θραυστήρας
Το Τοπίο επιμερίζεται σε μικρότερα μέρη. Ο θρυμματισμός κάθε κομματιού επέρχεται χειροκίνητα με περιστροφή ενός μοχλού. Μια διπλή περιστροφή αντιστοιχεί σε σπάσιμο ενός κομματιού.

 

 

μηχάνημα Β: Κόσκινο
Το Τοπίο κοσκινίζεται και χωρίζεται με παράμετρο τον όγκο. Με χειροκίνητη περιστροφή ενός μοχλού κινούνται ελεύθερα και έκκεντρα σχάρες διαφορετικών μεγεθών.

 

 

μηχάνημα Γ: Δεξαμενή μαγνητισμού
Με δεδομένο ότι τα μεγαλύτερα σε αξία μέρη του Τοπίου μαγνητίζονται, το Τοπίο μαγνητίζεται για να διαχωριστεί ποιοτικά. Με χειροκίνητη περιστροφή ενός τιμονιού στρέφεται ο αναδευτήρας του Τοπίου και ταυτόχρονα ανασηκώνεται η επιφάνεια του μαγνήτη. Το Τοπίο χωρίζεται σε λευκά και μαύρα τμήματα.

 

 

γ. Μηχανισμός πρόσθεσης
Αφού τα τμήματα του Τοπίου διαχωριστούν εναποτίθενται επιφανειακά σε προκαθορισμένες περιοχές για να αποθηκευτούν. Ένα μηχανικό σύστημα εξαπλώνεται σταδιακά στο Τοπίο, γαντζώνεται σε αυτό, μεταφέροντας τα τμήματά του στις θέσεις που τους αντιστοιχούν. Έτσι, δημιουργούνται περιοχές πρόσθεσης, λόφοι αποθήκευσης με διαφορετικό χρώμα ως ποιοτική ένδειξη.

 

Ο μηχανισμός σε δράση. Νησίδες "ερημοποίησης" εμφανίζονται.

 

Οι μηχανές παύουν. Η πράξη ολοκληρώθηκε. Ο χρόνος κυλά και η φύση πια αναλαμβάνει την όποια μεταβολή ή επούλωση του Τοπίου.
Ένας περιηγητής κάνει την εμφάνισή του. Περιφέρεται χωρίς κίνητρο, αναζητώντας περιπέτειες και συγκινήσεις. Αντιλαμβάνεται τα μέρη που συνθέτουν το τοπίο χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις. Καταγράφει στο ημερολόγιο του σκέψεις και εικόνες.

 

Χάρτης περιηγητή

 

Περιγράφηκε μια ιστορία για έναν τόπο. Δε χρειαζόμαστε το όνομα ή τις συντεταγμένες αυτού. Ένας κύκλος δράσης επί του Τοπίου ολοκληρώθηκε. Αφετηρία ξανά ένα Τοπίο.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.