ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ
Συμμετοχες 2013
Φοιτητές : Αθηνά Γεωργοπούλου, Δημήτρης Αγγέλης, Ναυσικά Ευκλείδου
Επιβλέποντες: Εύη Αθανασίου, Σταύρος Βεργόπουλος
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων
Ημ/νία υποστήριξης: 25 Σεπτεμβρίου 2013
Η διπλωματική μας διαπραγματεύεται το όριο και προσπαθεί μέσα από αλλεπάλληλες παρατηρήσεις διαφορετικής κλίμακας να καταδείξει ότι το ζήτημα της υπέρβασης του ορίου δεν είναι αμιγώς χωρικό, και συνεπώς, μια λύση που εστιάζει αποκλειστικά στη γεωμετρία του είναι μονομερής. Το όριο εμφανίζεται εξαρτημένο από μια σειρά άλλων παραμέτρων -όπως η κοινωνική, η πολιτική, η ιδεολογική, η ιστορική, η οικολογική και η πολιτισμική, οι οποίες μόνο στο βαθμό που συμμετέχουν στο σχεδιασμό μπορούν να υποσχεθούν μια υπέρβαση. Πάνω σ΄αυτή τη βάση, αναζητήσαμε απάντηση στο το πώς η αρχιτεκτονική μπορεί να προσφέρει τον κοινό παρονομαστή μιας πολυσύνθετης πραγματικότητας, όπως αυτή της μεθοριακής ταυτότητας.
Η διπλωματική μας διαπραγματεύεται το όριο και προσπαθεί μέσα από αλλεπάλληλες παρατηρήσεις διαφορετικής κλίμακας να καταδείξει ότι το ζήτημα της υπέρβασης του ορίου δεν είναι αμιγώς χωρικό, και συνεπώς, μια λύση που εστιάζει αποκλειστικά στη γεωμετρία του είναι μονομερής. Το όριο εμφανίζεται εξαρτημένο από μια σειρά άλλων παραμέτρων -όπως η κοινωνική, η πολιτική, η ιδεολογική, η ιστορική, η οικολογική και η πολιτισμική, οι οποίες μόνο στο βαθμό που συμμετέχουν στο σχεδιασμό μπορούν να υποσχεθούν μια υπέρβαση. Πάνω σ΄αυτή τη βάση, αναζητήσαμε απάντηση στο πώς η αρχιτεκτονική μπορεί να προσφέρει τον κοινό παρονομαστή μιας πολυσύνθετης πραγματικότητας, όπως αυτή της μεθοριακής ταυτότητας.
Ξεκινάμε από ένα αυστηρό όριο, το σύνορο, και πιο συγκεκριμένα το σύνορο Ελλάδας-Τουρκίας-Βουλγαρίας, που είναι ο Έβρος ποταμός. Διαπιστώνουμε τη διττή φύση του ορίου (ενώνει και ταυτόχρονα χωρίζει) και σχηματοποιούμε τη μεν υπέρβαση σε τακτικές που εγγράφηκαν στο χώρο με τη μορφή διακλάδωσης (πλημμύρες, παραπόταμοι, ιστορικό παλίμψηστο, άυλο δίκτυο πολιτισμού), ενώ αντίθετα την ενίσχυση του ορίου σε τακτικές που τόνιζαν τη γραμμικότητά του (στρατός, αντιπλημμυρικά έργα, κτλ). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αντιφάσεις της μεθορίου στις περιοχές που το σύνορο, για διπλωματικούς λόγους, έχει μεταβληθεί (Δέλτα, Κάραγατς- Ορεστιάδα).
Εστιάζουμε, λοιπόν, σε μια από αυτές της περιοχές (Ορεστιάδα) και παρατηρούμε με ποιόν τρόπο το σύνορο εγγράφηκε σε ένα τοπιακό περιβάλλον: αδιάσπαστοι γραμμικοί χειρισμοί παράλληλοι του συνόρου σχηματίζουν διαδοχικά όρια (υπερβλητό ανάχωμα, κύριο ανάχωμα, αντιαρματική τάφρος, αρδευτικό κανάλι, σιδηροδρομική γραμμή, περιφερειακός δρόμος) που καθορίζουν τις δυναμικές στο τοπίο, διαχωρίζουν contexts, και αποδυναμώνουν τη σχέση της πόλης με το παραγωγικό της τοπίο. Άσκησαν επιρροή στη φυσιογνωμία της πόλης δίνοντάς της ένα χαρακτήρα εσωστρεφή και μονήρη.
Στη συνέχεια, επιλέγουμε ένα από τα παραπάνω όρια (σιδηροδρομική γραμμή) και μελετούμε πώς λειτούργησε από την ίδρυση της πόλης έως σήμερα. Ενώ αρχικά ήταν αφορμή για την ίδρυση και δικτύωση της πόλης, σταδιακά μετατράπηκε σε όριο πόλης-κάμπου. Επηρέασε άμεσα την πολεοδομική ανάπτυξη (επιμήκης) και ως εκ τούτου περιόρισε το δομημένο από τη μία μεριά, δημιούργησε μέτωπο κτηρίων προς τον κάμπο, διέκοψε τα δίκτυα και εμπόδισε την εισχώρηση πρασίνου από αυτόν. Η μεγάλη της κλίμακα, εκτός των άλλων, εμπόδισε τη συνομιλία με την αστική ποικιλία κατά μήκος.
Όλες παραπάνω κλίμακες που εξετάστηκαν συστήνουν συνολικά μια φυσιογνωμία για το όριο, που είναι συνδεδεμένη με τη γραμμικότητα, την αδιάσπαστη μεγάλη κλίμακα, τη σκληρότητα της γεωμετρίας, τον αυστηρό διαχωρισμό των χρήσεων και την απουσία πολιτισμικών δραστηριοτήτων. Σε αντιστάθμισμα όλων αυτών προτείνουμε την εξής στρατηγική για την επέμβασή μας στο όριο πόλης-κάμπου (περιοχή της σιδ. γραμμής):
Πρώτος στόχος μας είναι να διασκεδάσουμε τη γραμμικότητα του παραπάνω ορίου στηριζόμενοι στη δομή της διακλάδωσης. Συγκροτούμε ομάδες εν δυνάμει δημόσιων χώρων στην πόλη και τον κάμπο, απολήξεις μιας τοπολογικής ραχοκοκαλιάς που εφαρμόζεται στο όριο. Δεύτερος στόχος είναι να διασπαστεί ο ενιαίος χαρακτήρας του ορίου, τόσο σε επίπεδο κλίμακας όσο και σε σχέση με το χρόνο επέμβασης. Για το λόγο αυτό, ενθαρρύνουμε σημειακές επεμβάσεις που δε γίνονται ταυτόχρονα και συνομιλούν καλύτερα με την κλίμακα της πόλης. Το σημείο που επιλέγουμε για τη δική μας επέμβαση είναι το κεντρικό τμήμα της σιδ/κης γραμμής. Μας ενδιαφέρει να κυριαρχήσει ένας υβριδικός χαρακτήρας, στον οποίο συμμετέχουν από τη μία η πόλη με χρήσεις πολιτισμού (επιμένουμε στον πολυεθνικό χαρακτήρα και προτείνουμε την ίδρυση ενός Κέντρου Διακρατικών Συνεργασιών που θα ενσωματώνει σχετικούς πολιτιστικούς φορείς), και από την άλλη συμμετέχει ο κάμπος με καλλιέργειες, αστικά μετασχηματισμένες (Πανεπιστημιακή εποπτεία).
Η συνθετική αφορμή προέρχεται από το παλίμψηστο της ευρύτερης περιοχής Ορεστιάδας, και αφορά στο στιγμιότυπο ενός πλημμυρισμένου παραποτάμου του Έβρου, προτού «κανονικοποιηθεί» σε τάφρο. Η διαβρωτική ροή αποτελεί το δικό μας συνθετικό εργαλείο. Με βάση την ιδιότητά της να «τρώει» το έδαφος, καθορίζεται το ανάγλυφο· σύμφωνα με την ιδιότητά της να διακλαδίζεται, δημιουργούνται συνδέσεις (με το σύστημα δημοσίων χώρων που προαναφέρθηκε). Τα σημεία που η διάβρωση αφήνει ανεπηρέαστα (νησίδες) παραλαμβάνουν τις υπάρχουσες ή προτεινόμενες χρήσεις που απαιτούν εσωστρέφεια. Ό,τι απομένει συμπληρωματικά στην κεντρική ροή, αποκτά έναν ελεύθερα δημόσιο χαρακτήρα και οργανώνεται όπως η ύλη που συμπαρασύρεται από το ρεύμα του νερού και αγκυρώνεται στα εμπόδια που συναντά (αστικές καλλιέργειες και χώροι θεματικών εκθέσεων, στάσης και αναψυχής συμπαρασυρόμενοι γύρω από τις νησίδες).
Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α
Ένα μεγάλο μέρος της διπλωματικής μας στηρίχθηκε σε συζητήσεις και επιτόπιες παρατηρήσεις, καθότι ήταν δύσκολο να βρεθούν χάρτες και τοπογραφικά της περιοχής για λόγους εθνικής ασφάλειας. Σε όλο αυτό το διάστημα εντατικής προεργασίας υπήρξαν άνθρωποι που μας βοήθησαν σημαντικά, μας ενημέρωσαν και μας τροφοδότησαν σε ιδέες.
Ευχαριστούμε:
Τους υπεύθυνους του τμήματος Πολεοδομίας και του τμήματος Διεύθυνσης Γεωργίας του Δήμου Ορεστιάδας, τον κ. Γουρίδη Αθανάσιο, για τις πληροφορίες σχετικά με τα προγράμματα διακρατικής συνεργασίας του Νομού, τον κ. Χαμαλίδη που μας έδωσε στοιχεία για το πρώην Δίκτυο Νομαρχιών Ελλάδας-Τουρκίας-Βουλγαρίας, την κα Λένα Λελιάτσου για τις πληροφορίες σχετικά με τον ταφικό τύμβο της Δοξιπάρας, τον κ. Νικόλαο Κούκλατζη που μας έδωσε πληροφορίες σχετικά με το αρχείο της Βιβλιοθήκης του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανούπολης και μας παραχώρησε υλικό για την ιστορία της πόλης από το προσωπικό του αρχείο, την κα Αζορίδου Μαρία, που μας πληροφόρησε για τη λειτουργία του πανεπιστημιακοὐ αγρόκτηματος, τον κ.Μαυρίδη Πασχάλη και την κα Νατάσα Σκαρλατούδη από το Λαογραφικό Μουσείο που βοήθησαν από καρδιάς και μας υπέδειξαν πολύτιμη γνώση για την ιστορία της πόλης, την κα Κόνταρη Μαρία για τη συνεχή υποστήριξη και βοήθεια επί παντός του επιστητού και όσους, παρότι βοήθησαν σημαντικά, θέλησαν να κρατηθεί η ανωνυμία τους.
Βιβλιογραφία που συμβουλευτήκαμε:
Σταματίου Ε., ΜΕΣΑΙΑ ΑΣΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ-ΧΩΡΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ- Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ, Σειρά ερευνητικών εργασιών 10(5):109-136, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολή Π. Θ., Βόλος, Φεβρουάριος 2004
Μπεζιργιαννίδης Α., ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΕΡΓΑ ΚΑΤΑ ΜΗΚΟΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΕΒΡΟΥ, ερευνητική εργασία στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα: Προστασία Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη, επίβλεψη Β. Δερμίσης, Πολυτεχνική σχολή ΑΠΘ, τμήμα Πολ. Μηχανικών, Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2007
Χριστοφορίδης Ε., ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ -ΑΣΤΙΚΗ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ, ερευνητική εργασία, επίβλεψη: Αριστοτέλης Νανιόπουλος, Πολυτεχνική Σχολή Α.Π.Θ., Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 2011
Ντούλας Α., ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ- Η ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ , ερευνητική εργασία στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Γεωπληροφορική (υδατικοί πόροι), επιβλέπων: Αθανάσιος Γείτονας, Πολυτεχνική Σχολή Α.Π.Θ., Τμήμα Τοπογράφων Μηχανικών, Θεσσαλονίκη 2010
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ, Ελληνική Δημοκρατία, Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας & Δημοσίων Έργων, Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος, Διεύθυνση Χωροταξίας, Αθήνα, 21.7.2003
Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.
