(220) Νέες επεμβάσεις στα παράπλευρα κτίσματα

Φοιτήτρια: Χρυσάνθη Καρπάνου
Επιβλέποντες καθηγητές: Κ. Καραδήμας, Σ. Γυφτόπουλος
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο,
Ημερομηνία παρουσίασης: Ιούλιος 2010

Η Ι. Μ Αγίας Τριάδας είναι ένα μοναστήρι των αρχών του 17^ου αιώνα και ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Κρητικής Αναγέννησης. Βρίσκεται στο Ακρωτήρι Χανίων, σε απόσταση 16 χμ από τα Χανιά και 2 χμ από το αεροδρόμιο. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι ενώ η διάταξη των κτιρίων του είναι τυπική βυζαντινή με το Καθολικό στο κέντρο και τα υπόλοιπα κτίρια γύρω του σχηματίζοντας ένα κλειστό τετράπλευρο, μορφολογικά ανήκει εξ' ολοκλήρου στο Μανιερισμό. Για την κατασκευή του μάλιστα, η οποία είναι πολύ επιμελημένη,  έχει χρησιμοποιηθεί το εγχειρίδιο αρχιτεκτονικής  του Sebastiano Serlio που αποτέλεσε πρότυπο για τους αρχιτέκτονες της εποχής του.  Η Μονή γνωρίζει μεγάλη ακμή τον 18^ο αιώνα οπότε και αποκτά το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας της και στο β' μισό του 19^ου αιώνα που αποτελεί κέντρο παιδείας.  Σήμερα λειτουργεί με μικρό αριθμό μοναχών και είναι γνωστή για τη μεγάλη παραγωγή βιολογικού ελαιόλαδου και κρασιού, τα οποία εξάγει σε μεγάλες ποσότητες στο εξωτερικό, ενώ η επισκεψιμότητά της είναι τεράστια.

εικ. 1, θέση στο χάρτη και γενικό τοπογραφικό, στα δεξιά φωτογραφίες της Μονής

Παράπλευρα της Μονής, σε περιοχή με έντονη κλίση, βρίσκεται ένα συγκρότημα κτιρίων, κτισμένων σταδιακά από τα μέσα του 18^ου μέχρι το τέλος του 19^ου αιώνα. Τα κτίρια, προσαρμοσμένα στις υψομετρικές καμπύλες,  έχουν έντονες υψομετρικές διαφορές μεταξύ τους και οργανώνονται σε τρεις ενότητες: Η κεντρική και κυριότερη περιλαμβάνει κτίρια μεγαλύτερης κλίμακας   που στέγαζαν το ελαιουργείο της Μονής,  κτισμένο το 1790, και τους βοηθητικούς  του χώρους (δεξαμενές και αποθήκες). Η δυτική ενότητα κτισμένη το 1851 χρησιμοποιούταν  αρχικά ως κατοικία και μεταγενέστερα ως συνεργείο ενώ η βόρεια μικρότερης επίσης κλίμακας κατοικία παραμένει τα τελευταία χρόνια χωρίς χρήση και σε άσχημη κατάσταση.   Πρόβλημα αποτελεί το γεγονός  ότι οι ενότητες αυτές αν και σε πολύ μικρή απόσταση μεταξύ τους παραμένουν ασύνδετες ενώ το εσωτερικό του  κεντρικού συγκροτήματος είναι τόσο πολύπλοκο  ώστε κανείς όντας μέσα  δεν μπορεί να έχει μια γενική εποπτεία του συνόλου.

εικ. 2, κατόψεις αποτύπωσης συγροτήματος

εικ. 3, διαμήκεις τομές αποτύπωσης συγκροτήματος

εικ. 4, εγκάρσιες  τομές αποτύπωσης συγκροτήματος

Με την πρόσφατη απομάκρυνση του ελαιουργείου και την εγκατάστασή του σε σύγχρονες μονάδες προκύπτει η δυνατότητα επανάχρησης των κτισμάτων με χρήσεις υποστηρικτικές προς το μοναστήρι και σχετικές με την παραγωγή του, στηριγμένες στην μεγάλη επισκεψιμότητα του μνημείου αλλά και με δυνατότητα να λειτουργήσουν ανεξάρτητα, αφού η Μονή κλείνει για τους επισκέπτες με τη δύση του ήλιου. Έτσι μετά από μελέτη και αναλυτική αποτύπωση των κτισμάτων  προτείνεται στο κεντρικό σύνολο η λειτουργία χώρων έκθεσης της παραγωγής και της ιστορίας της Μονής με αίθουσες προβολών και χώρο πωλητηρίου, ενώ προστίθεται μια αίθουσα εκδηλώσεων χωρητικότητας 80 ατόμων. Στο δυτικό και πιο ανεξάρτητο σύνολο χωροθετείται η διοίκηση του συγκροτήματος και το λογιστήριο της Μονής ενώ στο βόρειο τμήμα με τη μεγαλύτερη θέα τοποθετείται δοκιμαστήριο οίνου και καφέ- εστιατόριο.

εικ. 5, κατόψεις συνθετικής πρότασης

Η κίνηση στο συγκρότημα και οι ενότητες χρήσεων οργανώνονται σε ζώνες παράλληλες με τις υψομετρικές καμπύλες. Σημαντικό ρόλο παίζει ο υπαίθριος χώρος ο οποίος  ανασχεδιάζεται τόσο στο συγκρότημα όσο και μπροστά από την είσοδο της Μονής. Προτείνεται να απομακρυνθεί η άσφαλτος που τον καλύπτει και δημιουργούνται μεγάλες επιφάνειες με πατημένο χώμα και φύτευση καθώς  και  ένα ανεξάρτητο δίκτυο κινήσεων και κομβικών αυλών οι οποίες οδηγούν στις εισόδους και ενοποιούν τις τρείς ενότητες του συνόλου. Η κύρια σύνδεση του συγκροτήματος με τη Μονή γίνεται μέσω μιας τεθλασμένης υπαίθριας κίνησης  η οποία ακολουθώντας στη χάραξή της τις υψομετρικές καμπύλες οδηγεί στο διαβατικό της βόρειας πτέρυγάς της .

εικ. 6, διαμήκεις τομές συνθετικής πρότασης

εικ. 7, εγκάρσιες  τομές συνθετικής πρότασης

Οι επεμβάσεις στο υπάρχον κέλυφος είναι οι ελάχιστες δυνατές και υπαγορεύονται από λειτουργικά κριτήρια. Ταυτόχρονα προτείνεται ένα σύνολο νέων προσθηκών, διακριτών αλλά και διακριτικών οι οποίες τοποθετούνται κάθε φορά δίπλα στα υπάρχοντα κτίσματα και χωρίς την πρόθεση να υπερισχύσουν προσαρμόζονται σε αυτά όσον αφορά τα ύψη τους και γενικότερα την κλίμακα τους, ενώ διατηρούν κατασκευαστικά και μορφολογικά την αυτονομία τους.  Το μεγαλύτερο ποσοστό των προσθηκών βρίσκεται ανάμεσα στο κεντρικό και το δυτικό σύνολο με την πρόθεση να απομακρυνθεί από τη Μονή σεβόμενο την ιστορικότητά της και να μην είναι άμεσα ορατό από αυτή. Με την αντίστοιχη διαμόρφωση του υπαίθριου σε αυτό το σημείο δημιουργείται ένα νέο κέντρο στο συγκρότημα που παραλαμβάνει κινήσεις και από τις τρείς ενότητές του. Για τις προσθήκες που στόχο έχουν να διαφοροποιηθούν από το υπάρχον τόσο στις χαράξεις τους όσο και στη μορφή τους, επιλέγεται η μεταλλική κατασκευή η οποία μελετάται διεξοδικά και λύνεται κατασκευαστικά κυρίως στο τμήμα της αίθουσας εκδηλώσεων, ενώ στη διαμόρφωση των όψεων επιδιώκεται η διαφάνεια με την απαραίτητη  βέβαια ηλιοπροστασία.

εικ. 8, αξονομετρικό Φ. Ο. κεντρικής μεταλλικής προσθήκης

εικ. 9, φωτογραφίες μακετών

Για την χρωματική επεξεργασία των σχεδίων που παρουσιάζονται έχουν χρησιμοποιηθεί οι αντίστοιχες φωτογραφίες των κτιρίων, κατάλληλα επεξεργασμένες ώστε να αποδίδονται με λεπτομέρεια η παθολογία των κτιρίων και οι υφές των υλικών τόσο στην αποτύπωση όσο     και στην συνθετική πρόταση.

Η διπλωματική αυτή εργασία αποτέλεσε συνέχεια της  διάλεξης, μαθήματος 9^ου εξαμήνου, με θέμα «Κατασκευαστική ανάλυση της Ι. Μ. Τζαγκαρόλων στο Ακρωτήρι Χανίων» που περιλαμβάνει  πλήρες ιστορικό της Μονής , σχέδια αποτύπωσης των πτερύγων της, ανάλυση της μορφολογίας και  των οικοδομικών της φάσεων και αναλυτική καταγραφή της σημερινής της κατάστασης.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.