118.14 re-N.E.W. the PRISON

Φοιτήτρια : Μαρία Προδρόμου
Επιβλέποντες: Μαρία Φιλοκύπρου, Παναγιώτα Πύλα, Χρήστος Παπαστεργίου
Τμήμα Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Κύπρου
Ημερομηνία παρουσίασης : Μάιος 2014

θεωρητική διερεύνηση.

'Δείγμα του πολιτισμού μιας χώρας είναι οι έγκλειστοί της'
Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

'Αναμνήσεις από το σπίτι των νεκρών'

Η παρούσα διπλωματική έχει ως κύριο προβληματισμό το θέμα των φυλακών και ως στόχο να προτείνει ένα νέο σύστημα το οποίο να εντάσσει και να επαναπροσδιορίζει μέσα στο σχεδιασμό, τις έννοιες της φύσης (Νature), της εκπαίδευσης (Education) και της εργασίας (Work) ως εργαλεία σωφρονισμού και συνέργειας προς την ομαλότερη επανένταξη των κρατουμένων πίσω στην κοινωνία.

Η πρόταση έχει ως στόχο να αναπτύξει ένα κτηριακό συγκρότημα, το οποίο να απευθύνεται σε βαρυποινίτισσες και ισοβίτισσες γυναίκες, των οποίων ο σωφρονισμός τους θα επιτευχθεί μέσω ενός πιο φιλελεύθερου συστήματος, το οποίο θα παρέχει ανάλογες ελευθερίες στον εκπαιδευτικό και εργασιακό τομέα, προτρέποντας τις κρατούμενες να αναπτύξουν στοιχεία όπως είναι η συνεργασία, η υπευθυνότητα, η πρωτοβουλία και άλλα τα οποία θα τις βοηθήσουν στη ζωή τους μετά την αποφυλάκιση. Θα αποφευχθεί δηλαδή η αναπαραγωγή απομονωτικών συστημάτων με τα αρνητικά επακόλουθα του παρελθόντος. Επιπλέον το φυσικό στοιχείο θα γίνει ο πυρήνας της συνθετικής πρότασης εάν αναλογιστούμε το τεράστιο όφελος που προσφέρει, σύμφωνα με μελέτες του κλάδου της ψυχονευροανοσολογίας.

Το συγκεκριμένο τρίπτυχο (φύση-εκπαίδευση-εργασία) προέκυψε μέσα από μια συγκριτική ανάλυση επιτυχημένων παραδειγμάτων φυλακής στη Νορβηγία έναντι λιγότερο επιτυχημένων στη Νέα Υόρκη και τους σχεδιαστικούς παράγοντες που συντέλεσαν σε αυτά. Παράλληλα, μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση στους τομείς της ψυχολογίας και κοινωνιολογίας, αναλύθηκε το περιβάλλον μέσα στο οποίο δρουν και διαμένουν οι κρατούμενοι και τα επικείμενα συναισθήματα και αντιδράσεις που αναπτύσσουν σε αυτό.

Πότε όμως μια φυλακή θεωρείται πετυχημένη; Σίγουρα μια φυλακή έχει επιτελέσει το ρόλο της στην κοινωνία όταν τα ποσοστά υποτροπής/ξανά-εγκληματώ (reoffend/re-incarcerate) των αποφυλακιστέων προσώπων είναι χαμηλά. Μια σύγκριση των παραδειγμάτων που μελετήθηκαν δείχνει την Αμερική να αγγίζει το 43% στα δύο χρόνια, έναντι του 20% της Νορβηγίας. Σε συνέχεια, ο όρος 'αποπαίδευση', που εμφανίζεται στους κύκλους της κοινωνιολογίας από τον Έρβιν Γκόφμαν, αναφέρεται στην απώλεια της προϋπάρχουσας εκπαίδευσης του ατόμου ως κοινωνικό ον και τη σταδιακή έλλειψη πρωτοβουλιών του, όσο αφορά την καθημερινότητα. Αυτό συμβαίνει γιατί το πρόγραμμα που τους δεσμεύει στις φυλακές χαρακτηρίζεται από αυστηρές προδιαγραφές, χωρίς να μπορεί ο φυλακισμένος να το αλλάξει, ενώ όλα του παρέχονται χωρίς την καταβολή του δικού του κόπου. Συνεπώς η πρόταση θεωρεί σημαντική την προσωπική παρεμβολή των κρατουμένων στο ημερήσιο τους πρόγραμμα και για αυτό τους δίνεται η ευκαιρία να έχουν μια πληθώρα δραστηριοτήτων σε εργασιακό και ψυχαγωγικό επίπεδο.

Επιπρόσθετα μέσα από έρευνα για τη χωροθέτηση των φυλακών μέσα στον αστικό ιστό, διαφάνηκε ότι πολλοί είναι αυτοί που τις ονομάζουν μαύρες τρύπες στους χάρτες των πόλεων ή αστικά κενά, αφού είναι συγκροτήματα με αυστηρά διακριτά όρια, χωρίς πρόσβαση για λόγους ασφάλειας με τεράστια έκταση. Συνεπώς απομακρύνοντας τη φυλακή από την πόλη, η πρόταση θα μπορέσει να διαχειριστεί το όριό της με έναν διαφορετικό τρόπο αποφεύγοντας τη δημιουργία ενός ψηλού απρόσωπου τοίχου. Ένα επιπλέον σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πόλεις από τις φυλακές, είναι η περιοχή αυξημένης εγκληματικότητας που δημιουργείται στο δακτύλιο του ορίου-τοίχου, από άτομα φίλους/συνεργάτες των καταδίκων, μέλη των παράνομων κυκλωμάτων, που προσπαθούν να προσεγγίσουν δικά τους άτομα που τυχόν βρίσκονται μέσα και να τους εφοδιάσουν με ναρκωτικά ή να έχουν άλλου είδους παράνομες δραστηριότητες.

Ως μια ιδανική απάντηση των πιο πάνω θεωρητικών διερευνήσεων αποτελεί η επιλογή χωροθέτησης του συγκροτήματος των φυλακών στο νησί Γερόνησος, 300 μέτρα από την ακτή του Αγίου Γεωργίου στην Πέγεια της Πάφου και με ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας να ανέρχεται στα 21,65 μέτρα. Στην κορυφή του νησιού μετά από ανασκαφές είχαν βρεθεί κάποια αρχαιολογικά αρχιτεκτονικά ευρήματα, τα οποία ποτέ δεν αξιοποιήθηκαν και δεν αποτελούν αρχαιολογικό προορισμό, μιας και το νησί είναι μέχρι στιγμής δύσκολα προσβάσιμο. Αποφασίζεται λοιπόν να ενταχθεί στην πρόταση μια δημόσια διαδρομή παρατήρησης των αρχαίων θραυσμάτων σε συνδυασμό με κάποια σημεία στάσης για θέαση προς τον κόλπο της Λάρας στα βόρεια και τον κόλπο των Κοραλλίων στα νότια της περιοχής. Η πορεία αυτή θα έχει ελεγχόμενη πρόσβαση και θα ανοίγεται για το κοινό συγκεκριμένες μέρες και ώρες, με την προϋπόθεση ότι στο χώρο αυτό δε θα δρουν οι κρατούμενες, αλλά βάση προγράμματος θα ενασχολούνται αλλού. Η πρόσβαση προς το νησί θα γίνεται με βάρκα από το μικρό ψαρολίμανο που υπάρχει στην περιοχή.

Η αρχιτεκτονική έκφραση αποδίδεται με δύο κύριες χαράξεις, δηλαδή άξονες κίνησης που φορτίζονται με τις δύο προγραμματικές προτάσεις, εκείνη της δημόσιας διαδρομής και εκείνη των φυλακών. Ο άξονας των φυλακών αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα σε τομή. Το κτηριολογικό πρόγραμμα, χωρίζεται σε τρεις κύριες ενότητες, τη πιο δημόσια που αφορά τους διοικητικούς χώρους του προσωπικού και των επισκεπτών, την πιο ιδιωτική που περιλαμβάνει τα κελιά των κρατούμενων και τέλος την ενότητα με τις κοινές δραστηριότητες και τους χώρους αποκλειστικά των κρατούμενων, που είναι ιδιωτικοί και μη επισκέψιμοι από το κοινό. Η διαδρομή ανάμεσα στα αρχαία παραμένει στο πάνω επίπεδο του νησιού, μαζί με τα διοικητικά κτήρια, τα οποία βυθίζονται για να κρατηθεί η κορυφογραμμή του αναγλύφου σχετικά ανεπηρέαστη στο μάτι του επισκέπτη. Τα κελιά, χώροι ατομικής διαμονής χωροθετούνται στην πλαγιά του βράχου με στροφή σε κάτοψη για αξιοποίηση του βέλτιστου ηλιασμού του εσωτερικού και με θέα προς τη θάλασσα, ενώ το τμήμα των δραστηριοτήτων κρατείται πλωτό, σε άμεση σχέση με το νερό και απενεργοποιείται το βράδυ, καθώς η πρόσβαση σε αυτό διακόπτεται.

Eπιλογή τοποθεσίας και προσβασιμότητα.

Kτηριολογικό πρόγραμμα και ανάλυση του Ν.Ε.W.

Aναπτυξη concept 2 ανεξαρτητων πορειων (αρχαιοτητων + φυλακης) μαζι με τις χρησεις σε επιπεδο masterplan.

Μasterplan μαζί με τομή σε όλο το νησί.

Ζoom A (περιοχή διοίκησης).

Ζoom B (περιοχή κελιών).

Ζoom C (περιοχή πλωτών δραστηριοτήτων).

Φωτορεαλιστική άποψη των φυλακών μαζί με τομή.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.