189.14 Αστικοί Μετασχηματισμοί

Φοιτητές : Βουλγαρίδου Εύα, Φιλιππίδου Κυβέλη, Δώδου Θεoνία-Δήμητρα
Υπεύθυνοι Καθηγητές: Π. Κόκκορης, Γ.Πατρίκιος, Γ. Παπαγιαννόπουλος
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία: Νοέμβριος 2014

Τα τελευταία χρόνια η πόλη της Θεσσαλονίκης αποτελεί πεδίο άνθισης προτάσεων και ιδεών. Η τάση που υπάρχει για βελτίωση και αλλαγή, μέσω επεμβάσεων, μεγάλης ή μικρής κλίμακας που βρίσκονται στην γραμμή εκκίνησης, υποσχόμενες ένα βελτιωμένο αστικό δημόσιο χώρο είναι πλέον διακριτή. Η συνεχής εμφάνιση προτάσεων για τους δημόσιους χώρους, και η επιθυμία για την υλοποίηση τους, αποτελεί ελπιδοφόρο μήνυμα για τους κατοίκους της πόλης. Παρόλα ταύτα, όλες οι προτάσεις φαίνονται να αφορούν στο σχεδιασμό για πράσινους χώρους, πάρκα και πλατείες, με σκοπό την καλή ποιότητα αστικού χώρου για τον περιπατητή ή την βελτίωση της εικόνας της πόλης για τον επισκέπτη. Αναγνωρίζοντας αυτό, προκύπτει ένας προβληματισμός. Μπορούμε να «ανακατευθύνουμε» αυτή την δημιουργική τάση, από τις πλατείες στις γειτονιές? Μπορεί το ελπιδοφόρο μήνυμα να μεταδοθεί και στους κατοίκους των «προβληματικών» περιοχών αυτής της πόλης?

Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας, στα πλαίσια της παραπάνω προβληματικής, αποτελεί η πρόταση μιας ολοκληρωμένης αστικής ανάπλασης με κοινωνικό προσανατολισμό. Στόχος ήταν η παραγωγή μιας αλληλουχίας ρεαλιστικών εντοπισμένων επεμβάσεων, σε αστικό χώρο επιπέδου «γειτονιάς», προς βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων σε αυτόν. Μελετώντας υλοποιημένα παραδείγματα, και συντάσσοντας μια λίστα με προς αποφυγήν στρατηγικές καταλήξαμε στις δύο βασικές αρχές της πρότασης μας.

[1] Πρέπει η οποιαδήποτε ανάπλαση να επιφέρει την ελάχιστη δυνατή αύξηση αξίας της γης, ώστε να μην αναγκαστεί ο ήδη πληθυσμός να αναζητήσει άλλες περιοχές κατοικίας.
[2] Θα πρέπει οι αναπλάσεις να είναι γενικές, με την έννοια δυνατότητας προσαρμογής όλων των κοινωνικών ομάδων. Εφόσον μια ανάπλαση αφορά τον δημόσιο χώρο θα πρέπει να σχεδιάζεται για όλα τα κοινωνικά σύνολα και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί παρομοίως.

Ο τόπος
Ως περιοχή που συναντά όλα τα προβλήματα ώστε να χαρακτηρίζεται «υποβαθμισμένη», επιλέχθηκε το δυτικό κομμάτι του κέντρου, που εκτείνεται από τα Κ.Τ.Ε.Λ. Μακεδονίας μέχρι τα Δικαστήρια, και από την οδό Μοναστηρίου μέχρι τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό.

Αφού μελετήθηκε σε πολεοδομικό επίπεδο, συντάχθηκαν γενικές στρατηγικές 1.Bελτίωση δρόμων 2.Δημιουργία δικτύων πράσινου χώρου 3.Ενίσχυση κατοικίας 4.Εναξίωση τμήματος στο εκτός σχεδίου τμήμα 5.Επαναχρήσεις παλαιών κελύφων.

Η σχεδιαστική πρόταση επικεντρώθηκε στην περιοχή της Κινέζικης αγοράς, εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της. Πρώτη αιτία επιλογής αποτέλεσε η θέση, ως μεταβατική των δυτικών συνοικιών και του κέντρου της πόλης. Επιπλέον αίτιο αποτέλεσε η πυκνή δόμηση και χρήση της κατοικίας, που ήταν πιο συγκεντρωμένη εδώ παρά στις άλλες περιοχές. Εδώ δραστηριοποιούνται κυρίως Κινέζοι οικονομικοί μετανάστες, και αυτό το γεγονός δίνει ιδιαίτερα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Η συνύπαρξη της κατοικίας με τους οίκους ανοχής που βρίσκονται στην περιοχή της Κινέζικης αγοράς αλλά και εκείνη των μεικτών πληθυσμών, ώθησαν την περιέργεια αλλά και την ευαισθησία μας.

Υπόβαθρο, στάθηκε ένα σενάριο ρεαλιστικής θεώρησης των δυνατοτήτων υλοποίησης, ανάλογα με τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης.Το θεωρητικό πλαίσιο που χρησιμοποιήθηκε σαν αφετηρία, υποδείκνυε πως θα πρέπει μια πρόταση για την πόλη, που λαμβάνει υπόψιν της όλους τους παράγοντες, να έχει μια απάντηση και στο ερώτημα: πώς?

Οι άξονες παρέμβασεις είναι τρεις και ακολουθούν γραμμική πορεία, ξεκινώντας με τα δίκτυα.

{1}ΔΙΚΤΥΑ-ΠΡΟΣΒΑΣΕΙΣ-ΜΕΤΩΠΑ(Α)

- Κατηγοριοποίηση και διάνοιξη δρόμων, διαπλάτυνση πεζοδρομίων και επίλυση του προβλήματος της στάθμευσης που αποτελεί ένα από τα κυριότερα ζητήματα της περιοχής.
- Η βελτίωση της όψης της οδού Μοναστηρίου, μέσω της τοποθέτησης προσθηκών για την οργάνωση και την δημιουργία χώρου εκτόνωσης των γραφείων αλλά και της πρόσθεσης ημιμόνιμων κτιρίων στα αδόμητα οικόπεδα με εμπορική χρήση, που μπορούν να μεταφέρονται αλλού όταν τα οικόπεδα ανοικοδομηθούν.
- Η συγκέντρωση και ανάδειξη του κινέζικου εμπορίου στην οδό Αισώπου.

{2}ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥ(Β)
Αφού σχηματισθούν τα Ο.Τ. μέσω της ρυμοτομίας, κατηγοριοποιούνται τα αδόμητα οικόπεδα

- Εντοπισμός καταλληλότερων θέσεων για την προσθήκη φθηνών κατοικιών.
- Προσωρινή φύτευση
- Απαλλοτρίωση για δημιουργία πλατείας στο κέντρο της περιοχής, δημοτικό parking υπογείως της και σύνδεση μέσω πράσινου χώρου με την Μοναστηρίου.
- Τοποθεσία ημιμόνιμων μεταλλικών κατασκευών που στεγάζουν δημοτικά πλυντήρια.

{3}ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΩΡΟΥ(Γ)
Τέλος, απομένει να σχεδιαστεί ο δημόσιος χώρος. Πέρα από τα υλικά ή τις φυτεύσεις, αναζητούνται εργαλεία που θα ενεργοποιήσουν το δημόσιο δίκτυο κίνησης και θα ενισχύσουν τους κατοίκους.

- Η ενοποίηση ακαλύπτων Ο.Τ. για την δημιουργία ενός πεζοδρομημένου δικτύου. Από την κεντρική πλατεία διοχετεύεται ένα πεζοδρομημένο δευτερεύων δίκτυο μέσα από τους ακάλυπτους (που μέχρι σήμερα ήταν γεμάτοι παράνομες αποθήκες).
- Επαναχρήσεις σε άδεια κτίρια γραφείων για κοινωνική κατοικία που στο ισόγειο στεγάζουν κοινωνικό παντοπωλείο, βιβλιοθήκη, λέσχη νέων και παιδικό σταθμό και επανάχρηση κτιρίου για δημοτική αγορά.

- Πρόσθεση ημιμόνιμων μεταλλικών κατασκευών που στεγάζουν κοινωφελής παροχές όπως εκπαιδευτικές αίθουσες, χώρους υγιεινής, μεταποιητήρια, εργαστήρια, αίθουσες ανταλλαγής κλπ.

Σύμφωνα με τον παραπάνω σχεδιασμό χαρακτηρίζουμε την πρόταση συνολική, δηλαδή πολλαπλώς εντοπισμένη ώστε να επιλύσει διαφορετικής κλίμακας ζητήματα. Αντί να αναπαράξει και να προωθήσει το κινέζικο στοιχείο με κίνδυνο να στιγματίσει την περιοχή, λαμβάνει υπόψιν τις σημερινές ανάγκες του συνόλου των κατοίκων και τους περισσότερο επιτυχείς τρόπους κάλυψης των αναγκών αυτών. Ο σχεδιασμός για ένα ισότιμο αστικό περιβάλλον αποτελεί σήμερα, την πιο μεγάλη πρόκληση.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.