189.15 Διαδρομές γνώσης και παιχνιδιού στο πάρκο Δρακόπουλου

Φοιτήτρια: Στέλλα-Μαρία Τσελεπή
Επιβλέποντες καθηγητές: Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Σταύρος Σταυρίδης
Σύμβουλοι καθηγητές: Ντίνα Βαΐου, Παναγιώτης Βασιλάτος
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ
Ημερομηνία παρουσίασης: 22/07/2015

Το θέμα της διπλωματικής εργασίας αφορά την ανάπλαση του πάρκου Δρακοπούλου στην περιοχή των Άνω Πατησίων, της  Αθήνας, μέσα από τη σύζευξη στοιχείων της βιομηχανικής ιστορίας, με τη σημερινή έντονη παρουσία των παιδιών σε αυτό. Η σχεδιαστική αυτή πρόταση επιδιώκει τη δημιουργία ενός χώρου όπου η παιδική ενέργεια θα αξιοποιείται μέσω εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών διαδρομών.

 

Ενώ τον 19^ο αιώνα η περιοχή των Πατησίων αποτελούσε έναν προορισμό απομακρυσμένο από το τότε κέντρο της Αθήνας, μια τοποθεσία όπου κυρίως υπήρχαν διάσπαρτες εξοχικές κατοικίες με κήπους, αμπελώνες καθώς και καλλιεργήσιμα χωράφια, σήμερα αποτελεί μια πυκνοδομημένη συνοικία που πασχίζει να επιβιώσει, με χαμένο το αίσθημα των αναλογιών της ανθρώπινης κλίμακας. Το κτήμα Δρακοπούλου αποτελεί μια αδιάσπαστη ενότητα βιοτεχνίας και αστικής κατοικίας από τις ελάχιστα σωζόμενες σήμερα στην Αθήνα.

 

Το κτήμα Δρακοπούλου, στην οδό Πατησίων 356-358, είναι ένας χώρος 9 στρεμμάτων, με αιωνόβια πεύκα και κτίρια υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας, που φέρει ιδιαίτερη ιστορία αφού αποτελεί κομμάτι από την Αθήνα μιας άλλης εποχής. Το 1882, στο κτήμα ιδρύεται το πρώτο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας της Αθήνας, από τον Δημήτριο Βεζάνη. Στις αρχές του 1920, ο Βεζάνης πούλησε το εργοστάσιο στους αδερφούς Κωνσταντίνο και Αθηνόδωρο Δρακόπουλο. Στα Πατήσια, οι αδερφοί Δρακοπούλου οικοδόμησαν πλάι στην εργοστασιακή μονάδα (κτίριο 4), μια έπαυλη για προσωπική χρήση (κτίριο 1), ένα κτίριο γραφείων (κτίριο 3) καθώς και ένα βοηθητικό κτίριο σε νεοκλασικό ρυθμό (κτίριο 2). Το 1977, με το θάνατο του Αθηνόδωρου Δρακοπούλου, όλο το πάρκο  αφήνεται ως κληροδότημα στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό. Το 1981 όλη η έκταση του κτήματος χαρακτηρίζεται ως χώρος πρασίνου και το 1982 τα υπάρχοντα κτίρια χαρακτηρίζονται διατηρητέα. Το 2007 καίγονται η μεγάλη και η μικρή έπαυλη, ενώ στις 14 Αυγούστου του 2009 κατεδαφίζεται το εργοστάσιο, αφού πρώτα είχε αποχαρακτηριστεί από διατηρητέο.

 

 

Την δεκαετία του '80, η οδός Πατησίων χαρακτηρίζονταν ακόμα ως εξοχικός δρόμος και συνέδεε το κέντρο της Αθήνας με την εξοχή. Στους παρακάτω χάρτες γίνεται μια καταγραφή της σχέσης του δομημένου με τους διάφορους ελεύθερους χώρους της ευρύτερης περιοχής του πάρκου Δρακοπούλου, στον άξονα της οδού Πατησίων, για να αποκτήσουμε μια εμφανή εικόνα της ανάγκης διατήρησης των τελευταίων στον πυκνό αστικό ιστό της Αθήνας.

 

 

Μέσω συζητήσεων με τους σημερινούς χρήστες του πάρκου, επιχειρείται η βαθύτερη κατανόηση της σημερινής χρήσης του χώρου, άλλα και των αναγκών των ανθρώπων που το επισκέπτονται, σε σχέση με τους υπόλοιπους ελεύθερους χώρους της περιοχής.

Παράλληλα, υιοθετώντας μια μορφή συμμετοχικού σχεδιασμού, ζητήθηκε από τα παιδιά ενός τοπικού δημοτικού σχολείου, αλλά και ενός σχολείου εκτός περιοχής μελέτης, να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο περιγράφοντας πώς οραματίζονται το ιδανικό πάρκο. Χρώματα, ήχοι, μυρωδιές, κίνηση, δημιουργικότητα και πάνω απ' όλα παιδική φαντασία ήταν τα βασικά συστατικά των σχεδίων τους, αλλά και τα βασικά εργαλεία σχεδιαστικής παρέμβασης στο πάρκο, τα οποία μεταφράστηκαν σε αρχιτεκτονικούς όρους.

 

 

Σενάριο Παρέμβασης:

1. Πρόταση ενεργοποίησης των ελεύθερων χώρων της πόλης και ενίσχυσής τους, μέσω ενός διαδραστικού δικτύου με παρεμβάσεις αστικού βελονισμού.

2. Καταγραφή των πρώην βιομηχανιών και μια πρόταση ανάπλασής τους σε πάρκα με θεματικό χαρακτήρα, διατηρώντας το στοιχείο της μνήμης της παρελθοντικής χρήσης.

3. Παράλληλα προτείνεται η σύνδεση του πάρκου Δρακοπούλου με τα όμορα σχολικά κτίρια και αθλητικά κέντρα, μέσω μιας διαδραστικής περιπατητικής εμπειρίας με στόχο τη δημιουργία ενός κέντρου που θα βασίζεται στο τρίπτυχο Εκπαίδευση-Αθλητισμός-Αναψυχή, με κεντρικό πόλο το πάρκο Δρακοπούλου.

4. Σε υπέρ-αστικό επίπεδο προτείνεται η δράση «Υιοθετήστε ένα πάρκο», που απευθύνεται στα σχολεία για την συμμετοχή τους στην ενεργοποίηση και τη διαμόρφωση των πλησιέστερων ελεύθερων χώρων τους, σε υπαίθρια σχολεία.

 

 

5. Πρόταση για το πάρκο Δρακοπούλου:

Πρόκειται για ένα χωροχρόνο που προσεγγίζει την παιδεία με μια διαφορετική ματιά από την κατεστημένη διαδικασία. Η γνώση δηλαδή προκύπτει αβίαστα μέσα από το παιχνίδι και μόνο. Σε αντίθεση με τις σημερινές σχολικές πρακτικές, στο πάρκο Δρακοπούλου και μέσω των σχεδιασμένων διαδρομών, ξεκινάμε με την εφαρμογή της θεωρίας και αφήνουμε τις ερωτήσεις να γεννηθούν μόνες τους κατά τη διαδικασία, βασιζόμενη στην έμφυτη ανθρώπινη περιέργεια. Έτσι υποδεχόμαστε την έννοια του υπάιθριου σχολείου εντός του πάρκου.

 

 

Ο σχεδιασμός όλου του πάρκου, αλλά και των εσωτερικών χώρων των διατηρητέων κτιρίων στηρίχθηκε στις αρχές του συμμετοχικού σχεδιασμού, όσο και του καθολικού σχεδιασμού (design for all). Η βασική σύνθεση επικεντρώνεται στον σχεδιασμό του χώρου όπου βρισκόταν η βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας και αποτελείται από μια ράμπα/διαδρομή που αποτέλεσε τη κεντρική ιδέα της σύνθεσης, για μια ίση εμπειρία για όλους.

 

 

Η ράμπα δημιουργεί μια ''αγκαλιά'' προς έναν παιδικό λαχανόκηπο/πυρήνα του υπαίθριου σχολείου, χαρακτηρίζεται από τέσσερα σκέλη ήπιας κλίσης (3%), και φέρει ένα μεταβαλλόμενο μεταλλικό στέγαστρο, το οποίο ξεδιπλώνεται και 'ελαφραίνει', όσο απομακρύνεται από το διατηρητέο κτίριο.

 

 

Μέσα από την διέγερση των αισθήσεων και την διαδραστικότητα του πάρκου, τα παιδιά αποκτούν νέες ειδικές αντιληπτικές ικανότητες, ακολουθώντας τους και στην υπόλοιπη εμπειρία τους μέσα στη πόλη.