137.15 Ανάπλαση και ενοποίηση της ευρύτερης περιοχής της Αθηναικής Τριλογίας

Φοιτήτρια: Τριποδάκη Ιόλη - Ειρήνη
Επιβλέπων καθηγητής: Τζομπανάκης Αλέξιος
Πολυτεχνείο Κρήτης , Tμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: 2 Δεκεμβρίου 2015

Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η συμβολή στην αναζωογόνηση του κέντρου των Αθηνών μέσα από την ενοποίηση της περιοχής της Αθηναικής Τριλογίας, με το Πνευματικό κέντρο του δήμου Αθηναίων, την οδό Κοραή και την Πλατεία Κλαυθμώνος και την παράλληλη δημιουργία ενός νέου σημαντικού πολυλειτουργικού συνόλου υπό το έδαφος που συναρτάται με την υπογειοποίηση της Ακαδημίας.

 

(κάντε κλικ για μεγέθυνση)

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ανάπλαση του ολοένα και πιο υποβαθμισμένου κέντρου των Αθηνών αποτελούσε και αποτελεί μείζον θέμα συζήτησης στον κύκλο των αρχιτεκτόνων πυροδοτώντας κατά καιρούς ποικίλες προτάσεις, παρεμβάσεις αλλά και διεθνείς διαγωνισμούς (πεζοδρόμηση εμπορικού τριγώνου, έργα ΕΑΧΑ, Rethink Athens κλπ.).

Μεταξύ αυτών των προτάσεων μια λιγότερο διαδεδομένη, που είχε διατυπωθεί από τον Αντώνη Τρίτση στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, η οποία ανέδειξε για πρώτη φορά τη δυνατότητα της υπογειοποίησης της Ακαδημίας αποτέλεσε το έναυσμα της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Εξετάζοντας σε ευρύτερη κλίμακα την περιοχή μελέτης, η οποία εκτείνεται από το Πν. Κέντρο του δήμου Αθηναίων μέχρι και την Πλ. Κλαυθμώνος, διαπιστώνει κανείς ότι περιβάλλεται από θύλακες αστικού πρασίνου με κυριότερο εξ' αυτών το λόφο του Λυκαβητού με τον οποίο γειτνιάζει και συνδέεται οπτικά, ενώ αναπτύσσεται στα σύνορα σημαντικών Αθηναικών συνοικιών όπως το Μοναστηράκι, το Κολωνάκι και τα Εξάρχεια. (βλ. Π1 διαγρ. Α2)

Οι κυκλοφοριακοί άξονες Ακαδημίας, Πανεπιστημίου, Σταδίου διαπερνούν εγκάρσια την περιοχή μελέτης χωρίζοντάς την σε τρία τμήματα αλλά ταυτόγχρονα, σε συνδυασμό με το δίκτυο του μετρό που αναπτύσσεται υπόγεια, τη συνδέουν τόσο με σημαντικούς δημόσιους χώρους (πλ. Ομόνοιας, πλ. Συντάγματος, πλ. Κάνιγγος κλπ.) όσο και με ευρύτερες περιοχές του δήμου. (βλ. Π1 διαγρ. Α3)

Όσον αφορά στην ιστορία της περιοχής είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το Θεμιστόκλειο τείχος, του οποίου διάσπαρτα τμήματα σώζονται μέχρι και σήμερα, διαπερνούσε τη σημερινή πλατεία Κλαυθμώνος (βλ. Π1 διαγρ. Α1) ενώ μεταγενέστερα η ίδια πλατεία θα διαμορφωνόταν εν τέλει στην περιοχή συνάντησης του μεσαιωνικού με τον νεοκλασικό ιστό (βλ. διαγρ. Α5).

Αντίστοιχα της εξελικτικής πορείας του ιστού της πόλης είναι και τα κτίρια που συναντά κανείς στην περιοχή (παλαιοχριστιανικές εκκλησίες, νεοκλασικά κτίρια, πολυκατοικίες μεσοπολέμου) με το σύμβολο του νεοκλασικισμού, την Αθηναική Τριλογία, να δεσπόζει στον πυρήνα του προς μελέτη χώρου (βλ. Π1 διαγρ. Α4).

Η συνύπαρξη των δύο κόσμων που αναπτύχθηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους τονίζεται και με τον καταμερισμό των χρήσεων που αναπτύσσονται σε αυτούς. Εμπορικές και χρήσεις αναψυχής κυριαρχούν στο μεσαιωνικό τμήμα της πόλης ενώ στο νεοκλασικό τμήμα παρατηρούνται ως επί το πλείστον διοικητικές χρήσεις και γραφεία. Οι χρήσεις αυτές είναι ως ένα βαθμό αδρανείς καθώς ένα μεγάλο μέρος του εμπορικού τριγώνου έχει πληγεί από την οικονομική κρίση. (βλ. Π1 διαγρ. Α6)

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΜΕΣΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Στην επιλεχθείσα περιοχή συνυπάρχουν μνημεία της αρχιτεκτονικής αλλά και νεότερα κτίρια τα οποία όμως δεν έχουν ενεργό ρόλο στη δημόσια ζωή της πόλης. Πιο συγκεκριμένα, η τριλογία του Χάνσεν λειτουργεί με εσωστρέφεια και όχι σαν εφαλτήριο του δημόσιου βίου ενώ το ίδιο συμβαίνει και με το Πνευματικό κέντρο του δήμου Αθηναίων. Η παρουσία του κτιρίου ΤΣΜΕΔΕ, που βρίσκεται στην νοητή ευθεία που ορίζει το Πνευματικό Κέντρο και το Πανεπιστήμιο, αν και ανενεργή καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική καθώς αντιπροσωπεύει τη σύγχρονη εποχή.

Σε αντίθεση με τα παραπάνω στην περίμετρο των εκκλησιών των Αγίων Θεοδώρων και Αγίου Γεωργίου Καρύτση, που βρίσκονται στις παρυφές του μεσαιωνικού ιστού και οριοθετούν την πλατεία Κλαυθμώνος, αναπτύσσεται έντονη κοινωνική δραστηριότητα με επικρατέστερες τις χρήσεις αναψυχής και εμπορίου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο μεγάλος αριθμός των στοών που παρατηρούνται στην περιοχή, οι οποίες πέρα από το γεγονός ότι ενισχύουν την κατά μήκος σύνδεση της, κυρίως της πλατείας Κλαυθμώνος με την Αθηναϊκή τριλογία, φιλοξενούν μια υπόστεγη ενεργή εμπορική δραστηριότητα.

Τέλος, οι ήδη υπάρχουσες λειτουργίες σε υπόγεια στάθμη που περιλαμβάνουν τον σταθμό του μετρό, τον υπόγειο χώρο στάθμευσης της Πλ. Κλαυθμώνος αλλά και τα αρχαία ευρήματα στα θεμέλια του κτιρίου ΤΣΜΕΔΕ, συνδέονται τροφοδοτούν και εξυπηρετούν την περιοχή μελέτης, και αποτελούν την απαρχή για την επέκτασή τους σε ένα σύνολο ανασταλτικό της εγκατάλειψης της περιοχής.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Οι κυρίαρχες συνθετικές αποφάσεις είναι οι ακόλουθες:

- Η ενοποίηση της περιοχής σε ισόγεια και υπόγεια στάθμη αντιμετωπίζεται πρωτίστως με την υπογειοποίηση της Ακαδημίας και  τη μερική πεζοδρόμηση της οδού Σταδίου. Η προκύπτουσα επίγεια επιφάνεια της Ακαδημίας αποδίδεται στον πεζό και περιλαμβάνει ένα νέο σημαντικό δημόσιο χώρο (Πλ. Πνευματικού Κέντρου). Ο χώρος αυτός επικοινωνεί με τα πίσω προαύλια των κτιρίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Ακαδημίας των Αθηνών τα οποία αναμορφώνονται σε μικρότερες πλατείες με αίθρια που συνδέονται οπτικά και κυκλοφοριακά με το υπόγειο πολυλειτουργικό κέντρο που προτείνεται (Πλ. Εθνικής Βιβλιοθήκης, Πλ. Ακαδημίας).

- Εκατέρωθεν της υπογειοποιημένης Ακαδημίας δημιουργείται ένας τριώροφος χώρος στάθμευσης (300 θέσεων) και ένα πολυλειτουργικό σύνολο που συνδέεται τόσο με το ισόγειο όσο και με το επίπεδο του μετρό μέσω κλιμακοστασίων, ραμπών και διαδρόμων.

- Η σύνδεση με το Λυκαβητό επιτυγχάνεται με την δημιουργία δύο πεζοδρόμων εκατέρωθεν του Πνευματικού Κέντρου (Μασσαλίας, Ασκληπιού) που εμπλουτίζονται με στοιχεία πρασίνου και νερού, μέχρι την οδό Κοραή και την πλατεία Κλαυθμώνος.

- Ο νοητός διαμήκης άξονας που ορίζει το Πνευματικό Κέντρο με το κτίριο ΤΣΜΕΔΕ τονίζεται με διαφορετικό υλικό δαπεδόστρωσης, λειτουργεί ως σπονδυλική στήλη της ανάπλασης και ενισχύει τη σύνδεση των κυρίαρχων δημοσίων χώρων (Πλ. Κλαυθμώνος, προαύλια Τριλογίας, Πλ. Πνευματικού κέντρου).

- Όσον αφορά στην πλατεία Κλαυθμώνος η κεντρική ιδέα που καθόρισε την διαμόρφωση της είναι η ανάδειξη του ίχνους του Θεμιστόκλειου τείχους, το οποίο συμβολίζεται μέσα από την τεθλασμένη χάραξη κερκίδων όπως επίσης συμβολίζεται η τάφρος του τείχους με το προτεινόμενο στοιχείο νερού. Επίσης, λόγω του διττού χαρακτήρα της πλατείας, καθώς αναπτύσσεται στην περιοχή που συναντάται ο νεοκλασικός με το μεσαιωνικό ιστό, αυτή διαμορφώνεται με μια πιο ελεύθερη διάταξη στο κάτω μέρος της συνδεόμενη με την πλ. Αγίων Θεοδόρων και την πλ. Καρύτση, που έρχεται σε αντίθεση με την ορθοκανονικές χαράξεις που επικρατούν στο άνω τμήμα της.

Για την πεζοδρόμηση της Σταδίου βασίστηκα στις πρόσφατες προτάσεις που διατυπώθηκαν μετά την ολοκλήρωση του Rethink Athens ενώ για την υπογειοποίηση της Ακαδημίας σε σχετικά στοιχεία του δήμου αθηναίων που συγκεντρώθηκαν κατά τη δημαρχεία του Αντώνη Τρίτση.

 

(κάντε κλικ για μεγέθυνση)

(κάντε κλικ για μεγέθυνση)

(κάντε κλικ για μεγέθυνση)

(κάντε κλικ για μεγέθυνση)

(κάντε κλικ για μεγέθυνση)