174.15 Μεταλλευτικό συγκρότημα Θάσου

Φοιτήτρια : Αναστασία Στέλλα
Επιβλέποντες : Πολυχρονόπουλος Δημήτρης, Παπαγιαννόπουλος Γιώργος, Πρέπης Αλκιβιάδης
ΔΠΘ
Ημερομηνία [αρουσίασης : 2015

Η εργασία αφορά το Μεταλλευτικό Συγκρότημα Λιμεναρίων Θάσου, ένα από τα σημαντικότερα Μνημεία μεταλλευτικής βιομηχανικής Κληρονομίας στην Ελλάδα και στην Ανατολική Μεσόγειο, που σήμερα βρίσκεται εγκαταλελειμμένο και εκτεθειμένο στη φύση  και τον άνθρωπο. Σκοπός της εργασίας είναι η πρόταση αξιοποίησης και ανάδειξής του, εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα του σε συνδυασμό με ανταποδοτικότητα.

Πρώτη φάση της εργασίας αποτέλεσε η ολοκληρωμένη τεκμηρίωση του μνημείου, που περιελάμβανε αποτύπωση των κτηριακών εγκαταστάσεων του συγκροτήματος,  αρχιτεκτονική ανάλυση, ιστορική τεκμηρίωση, μελέτη και καταγραφή των τεχνικών διαδικασιών που εκτελούνταν σε αυτό.

Το μεταλλευτικό συγκρότημα αποτελείται από 4 ενότητες:

Α) ΧΩΡΟΣ ΕΞΟΡΥΞΗΣ:
Εκεί γινόταν η διάνοιξη των στοών, ενώ στη συνέχεια το εξορυσσόμενο υλικό μεταφερόταν στις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού, με σιδηροδρομικές γραμμές Decauville.

Β) ΚΤΙΡΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ:
Το κύριο κτήριο διοίκησης, γνωστό με το προσωνύμιο Παλατάκι, αποτελούσε το σύμβολο πλούτου της εταιρείας. Πρόκειται για επιβλητικό κτίσμα, με εντυπωσιακό μέγεθος,  αρχιτεκτονική και θέση. Υπάρχει και συμπληρωματικό κτήριο διοίκησης, γνωστό ως μικρό Παλατάκι.

Γ) ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ:
Πρόκειται για το παραθαλάσσιο εργοστάσιο, στο οποίο πραγματοποιείτο η επεξεργασία του μεταλλεύματος. Τοποθετείται στις πλαγιές ενός φυσικού κόλπου, ανατολικά του κτηρίου διοίκησης.

Δ) ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
Κτίσματα με υποστηρικτικό ρόλο στη διεξαγωγή της συνολικής διαδικασίας (υδραγωγείο, γέφυρα, εργαστήρια κλπ).

Η ανάδειξη του μεταλλευτικού συγκροτήματος προτείνεται στα πλαίσια  συνολικότερης ανάδειξης της μεταλλευτικής ιστορίας της Θάσου, με τη δημιουργία ενός  γεωμεταλλευτικού πάρκου, που να περιλαμβάνει τα προϊστορικά ορυχεία ώχρας, αρχαίες στοές και σύγχρονα μεταλλεία. Προτείνεται η σύνδεσή τους μέσω μίας γεωμεταλλευτικής διαδρομής, η οποία να διανύεται με τουριστικό τρενάκι, επαναφέροντας έτσι το σημαντικό στοιχείο των γραμμών Decauville, που εξαλείφθηκε στο πέρασμα των  χρόνων. Ως σημείο αφετηρίας και τερματισμού της διαδρομής προτείνεται το παραθαλάσσιο συγκρότημα Λιμεναρίων, που θα αποτελεί και τον πυρήνα του πάρκου.

Στο Παλατάκι θα μπορούσε να δημιουργηθεί μουσείο με την μεταλλευτική ιστορία της Θάσου, χώρος πολλαπλών χρήσεων και εκδηλώσεων, έδρες πολιτιστικών συλλόγων κα, ενώ το μικρό Παλατάκι θα μπορούσε να φιλοξενήσει διοικητικές λειτουργίες, διατηρώντας εν μέρει την αρχική του χρήση.

Όσον αφορά το συγκρότημα των εγκαταστάσεων εμπλουτισμού, στο οποίο και επικεντρώνεται η εργασία, βασικοί στόχοι ήταν η ανάδειξη και αξιοποίηση του υπάρχοντος κτηριακού αποθέματος, η δημιουργία ενός αρχιτεκτονικού περίπατου, που να επιτρέπει στον επισκέπτη την άνετη περιήγησή του στο συγκρότημα και θα περιλαμβάνει  πληροφόρησή για την ιστορία, τη σημασία του συγκροτήματος αλλά και το ρόλο του κάθε επιμέρους κτίσματος. Ωστόσο, ο συνολικός στόχος ήταν η δυναμική επαναφορά, επανένταξή του στο σήμερα, με τρόπο που να απευθύνεται στις σύγχρονο άνθρωπο και τις ανάγκες αυτού.

Ως προς την επιλογή της χρήσης, σημαντικές παράμετροι υπήρξαν η αυτοσυντήρηση και η ανταποδοτικότητα. Για αυτόν το λόγο επιλέχτηκαν χρήσεις που σχετίζονται με τον τουρισμό, που αφορά κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, και άλλες σχετικά με την τέχνη προκειμένου να επιτευχθεί αυτοσυντήρηση κατά τη χειμερινή περίοδο. Συγκεκριμένα προτείνεται σχολή καλών τεχνών και εργαστήρια καλλιτεχνών, ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στους ίδιους χώρους μπορούν να πραγματοποιούνται εργαστήρια.  Επιπλέον, στο χώρο του συγκροτήματος τοποθετούνται μικρές μονάδες κατοικιών, για την διαμονή των σπουδαστών, που τους καλοκαιρινούς μήνες μπορούν να νοικιάζονται στους συμμετέχοντες των εργαστηρίων, επιτυγχάνοντας επιπλέον ανταποδοτικότητα.

Ο βαθμός παρέμβασης στα υπάρχοντα κτήρια προέκυψε κατόπιν αξιολόγησης αυτών. Όσα κρίθηκαν βιώσιμα προτάθηκε η επανάχρησή, αποκατάσταση και επεμβάσεις μικρής κλίμακας. Τα κτήρια που δεν μπορούσαν να παραλάβουν χρήση, ορίστηκαν ως μνημεία in situ. Τέλος,  η ένταξη  νέων κατασκευών και κτηριακών όγκων, προσπαθώντας αφενός να εναρμονιστούν με το υπάρχον περιβάλλον, αλλά ταυτόχρονα να εκφράσουν την εποχή τους με ένα σύγχρονο χαρακτήρα.

Συνθετικά, οι χαράξεις καθορίστηκαν από τα υπάρχοντα κτίσματα, την ανάγκη σύνδεσης των τριών κτηριακών ενοτήτων του συγκροτήματος, όπως αυτές αναγνωρίστηκαν κατά την ανάλυσή του, αλλά και από παραμέτρους όπως το ανάγλυφο του εδάφους, ο προσανατολισμός κα. Η πρόσβαση στο συγκρότημα γίνεται από την ανατολική μεριά, όπου συνδέεται με το Παλατάκι.