Thessaloniki Business Center-Μια αστική (ανα)θεώρηση της Δυτικής Εισόδου της Θεσσαλονίκης'

εισαγωγή

Στα πλαίσια της διπλωματικής μας εργασίας θελήσαμε να μελετήσουμε και να σχεδιάσουμε ένα κτίριο που ανήκει σε ένα κτιριακό τύπο που δεν έχει εφαρμοστεί ιδιαίτερα στην Ελλάδα και ο οποίος μας έχει απασχολήσει ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των σπουδών μας και ορισμένων ταξιδιών που πραγματοποιήσαμε. Παίρνοντας λοιπόν την απόφαση να μελετήσουμε έναν ουρανοξύστη βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μια πλειάδα προβλημάτων, αντιθέσεων και σκέψεων. Καταρχάς το κυρίαρχο πρόβλημα που προέκυψε είναι η χωροθέτηση του κτιρίου αυτού. Καθώς πιστεύουμε ότι ως αρχιτέκτονες μπορούμε και πρέπει να πάρουμε θέση σε ορισμένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πόλη της Θεσσαλονίκης σε όλα τα επίπεδα (πολεοδομικά, χωροτακτικά, συγκοινωνιακά, αρχιτεκτονικά κ.α.) θεωρήσαμε ως δεδομένη την τοποθέτηση του κτιρίου αυτού στη Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια πραγματοποιήσαμε μια εκτεταμένη μελέτη της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης, ώστε να προκύψει η ενδεδειγμένη περιοχή στην οποία θα τοποθετηθούν τα ψηλά κτίρια. Και αναφέρουμε τη λέξη ψηλά γιατί πιστεύουμε πως η παρουσία μονάχα ενός ουρανοξύστη σε ένα αστικό τοπίο, πιο πολύ επιβαρύνει και φορτίζει την ευρύτερη περιοχή από μια ομάδα ψηλών κτιρίων μέσα από τα οποία μπορεί κανείς να δημιουργήσει πιο ολοκληρωμένα δίκτυα, να εφαρμόσει αστικό σχεδιασμό και να δημιουργήσει τοπικά και ευρύτερα συνθήκες ανάπτυξης.

Σε κείμενα που παρατίθενται επίσης στο ηλεκτρονικό site υπάρχει μια πολύ αναλυτική αναδρομή στην έννοια των ψηλών κτιρίων και πιο συγκεκριμένα στους ουρανοξύστες. Σε άλλο κείμενο γίνεται μια αναφορά στα ψηλά κτίρια στην Ελλάδα, από την εμφάνιση των πρώτων πολυκατοικιών και των αντιδράσεων απέναντι τους, μέχρι την εφαρμογή ορισμένων ψηλών κτιρίων στην Αθήνα. Παράλληλα γίνεται μια σύντομη επισκόπηση του νομοθετικού πλαισίου για τα ύψη των οικοδομών στην Ελλάδα. Έπειτα παρεμβάλλεται ένα κομμάτι που αφορά μια έρευνα πεδίου που πραγματοποιήσαμε στα πλαίσια της ερευνητικής μας εργασίας με τίτλο: ΟΥΡΑΝΟΞΥΣΤΗΣ: ΕΝΑΣ ΑΙΩΝΑΣ ΜΕΤΑ.. ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, και η οποία σχετίζεται με τα περισσότερα από τα ζητήματα που μας απασχόλησαν στην αρχή της σχεδιαστικής προσέγγισης και χωροθέτησης της διπλωματικής εργασίας. Γενικότερα όλα τα συνοδευτικά κείμενα που αφορούν τα ψηλά κτίρια στην Ελλάδα και ευρύτερα αποτελούν την έρευνα που πραγματοποιήσαμε σε βάθος, όχι μόνο για την τεκμηρίωση του σχεδιαστικού θέματος αλλά για την απόκτηση σφαιρικής άποψης γύρω από ένα τόσο πολύπλοκο αρχιτεκτονικό θέμα.

περιοχή μελέτης

η πόλη της Θεσσαλονίκης

Η Θεσσαλονίκη αποτελεί μια κατεξοχήν εμπορική πόλη, στην οποία τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο παραγωγικός ρόλος της, μέσα από την ανάπτυξη σύγχρονων κλάδων τόσο του δευτερογενούς όσο και του τριτογενούς τομέα με νέου τύπου υπηρεσίες και σύνδεση με την παραγωγή. Παράλληλα έχει ξεπεραστεί η αντίθεση του κέντρου της πόλης με τις υπόλοιπες συνοικίες του ΠΣΘ (περιφέρεια), χωρίς όμως να υπάρχει ένα συγκροτημένο πλάνο για τη χωροθέτηση και τη διασύνδεση των νέων δραστηριοτήτων μέσα στην ευρύτερη πολεοδομική οργάνωση της πόλης. Έτσι παρά τη δημιουργία σημαντικών λειτουργιών, όπως το Μέγαρο Μουσικής, το CEDEFOP, το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών, η Εθνική Σχολή Δικαστών κ.α. δεν υπήρξε μελέτη για τη χωροθέτηση τους με παράλληλη αναβάθμιση και αναδιοργάνωση των επιμέρους γεωγραφικών ενοτήτων της μητροπολιτικής περιοχής. Από την άλλη πλευρά η αποκέντρωση του πληθυσμού και η αύξηση της ζήτησης, η αύξηση της κινητικότητας λόγω των ιδιωτικών μέσων μεταφοράς, η έλλειψη κατάλληλων χώρων για μεγάλα καταστήματα στα κέντρα των πόλεων, καθώς και η πολιτική των εκάστοτε κυβερνήσεων για πριμοδότηση των χώρων εκτός των πόλεων, οδήγησαν στη μεταφορά του λιανικού εμπορίου και πολλών ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων ‘εκτός πόλεως’.
Επιπλέον η πόλη της Θεσσαλονίκης μπορεί να αποτελέσει την πόλη – πύλη της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη Βαλκανική ενδοχώρα και την Ανατολική Μεσόγειο.

η Δυτική Θεσσαλονίκη

Η Δυτική Θεσσαλονίκη αποτελεί εδώ και αρκετά χρόνια την ταχύτερα αναπτυσσόμενη περιοχή στην ευρύτερη περιφέρεια, με τρομερή ανοικοδόμηση και σημαντική αύξηση πληθυσμού, ειδικά σε δήμους όπως ο Εύοσμος και η Μενεμένη. Σημαντικό ρόλο στην ταχεία ανάπτυξη των περιοχών αυτών έπαιξε η κατασκευή της περιφερειακής οδού, που μείωσε σημαντικά τους χρόνους μετακινήσεων από και προς τη Δυτική Θεσσαλονίκη και τις συνέδεσε με το εθνικό οδικό δίκτυο Αθηνών – Θεσσαλονίκης. Από το 2004, με τη διάνοιξη της Εγνατίας οδού, παρατηρήθηκε μια σαφής αποσυμφόρηση του υπερφορτωμένου οδικού δικτύου της περιφερειακής οδού, γεγονός που διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τις μετακινήσεις προς τις περιοχές αυτές.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται επίσης μια ταχύτατη ανάπτυξη της περιοχής αυτής, με τη μετεγκατάσταση του υπεραστικού σταθμού των ΚΤΕΛ και κυρίων με τη δημιουργία υπερσύγχρονων ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων, συνεδριακών κέντρων και μεγάλων εμπορικών κέντρων, καθώς και πολυκινηματογράφων. Η επένδυση μεγάλων χρηματικών ποσών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τριτογενούς τομέα φανερώνουν μια σαφή εμπορική και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και προοπτική.

υποδομές

Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη που έχει μεγάλες δυνατότητες από άποψη υποδομών που διαθέτει. Κάποιες από αυτές, ίσως οι βασικότερες για την μελλοντική ανάπτυξη και διεθνοποίησή της είναι το λιμάνι, που τη μετέτρεψε σε κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου καθώς και τα δύο πανεπιστήμια και Τ.Ε.Ι. που διαθέτει με τα οποία αποτελεί το μεγαλύτερο κέντρο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Β. Ελλάδας και θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πολύ αξιόλογο κέντρο μετεκπαίδευσης απευθυνόμενο σε όλους τους λαούς των Βαλκανίων αλλά και της Β. Αφρικής. Επίσης ένα ακόμη πλεονέκτημά της είναι η παρουσία μεγάλων Τεχνολογικών και  Ερευνητικών Ιδρυμάτων που μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία δικτύων επιχειρήσεων καθώς και στην αναβάθμιση του συστήματος προσφοράς τεχνολογικών υπηρεσιών. Σημαντική αναβάθμιση της εικόνας της Θεσσαλονίκης αποτελεί και η ύπαρξη οργανισμών “νέου τύπου” που διαρκώς αυξάνονται. Αρνητικά συντελεί το γεγονός ότι οι βασικές τεχνικές και κοινωνικές υποδομές του πολεοδομικού συγκροτήματος σχεδιάζονται με βραδείς ρυθμούς. Το ίδιο ισχύει και για την ευρύτερη περιοχή όπου οι υποδομές δεν αντιστοιχούν στις προοπτικές ανάπτυξης του μητροπολιτικού χώρου και στον δυναμικό τους ρόλο σε αυτή την διαδικασία. Η πρόοδος παραμένει αργή με αποτέλεσμα την καθυστέρηση της αναπτυξιακής διαδικασίας και την υπονόμευση της δυναμικής της, με αρνητικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή των κατοίκων. Οι υποδομές αντιμετωπίστηκαν αποσπασματικά χωρίς να εντάσσονται σε ένα ενιαίο σχέδιο λόγω της αδυναμίας και των ελλειμμάτων του αρχικού προγραμματισμού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατασκευή μεμονωμένων έργων κωδικοποιημένα ως "Μεγάλα έργα" τα οποία σχεδιάστηκαν από ανεξάρτητους φορείς και όλα σχεδόν στηρίζονται σε δεδομένα περασμένων δεκαετιών. Με βάση αυτά τα κριτήρια είναι εύλογο σε γενικές γραμμές, όλοι οι τομείς - αποχέτευση, διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτων, ύδρευση, ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, μεταφορές να παρουσιάζουν ελλείψεις και καθυστερήσεις, τόσο στο τεχνικό όσο και στο προγραμματικό επίπεδο. Αρκετά μεγάλο πρόβλημα όμως υπάρχει και στο δίκτυο μεταφορών, τόσο των οδικών προαστιακών όσο και των ενδοαστικών μεταφορών. Λόγω των υπεργολαβικών σχέσεων οι ώρες μετακίνησης είναι απρόβλεπτες και η επιβάρυνση του οδικού δικτύου της πόλης συνεχής. Η έλλειψη υπόγειας διασύνδεσης των περιοχών (μετρό), των τακτικών συγκοινωνιών καθώς και η ανεπαρκής διασύνδεση των μέσων μαζικής μεταφοράς έχουν ως αποτέλεσμα τη χαλαρή οργανική σύνδεση των οικισμών της Ε.Π.Θ.
Οι αστικές υποδομές πρέπει να αντιμετωπιστούν ως ολοκληρωμένα συστήματα και όχι ως εξειδικευμένες κατασκευές, ασύνδετες η μία από την άλλη. Τα δίκτυα τεχνικών υποδομών και οι κοινωνικές υποδομές, πρέπει να ανταποκρίνονται στις τεχνολογικές απαιτήσεις της εποχής μας συμβάλλοντας τόσο στην ανταγωνιστικότητα της πόλης όσο και στην διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και της ποιότητας του περιβάλλοντος. Θα πρέπει να επανεξεταστούν τα μεγάλα έργα υποδομής που εκκρεμούν για την πόλη, με ένα σύστημα συνδυασμένων κριτηρίων που θα λαμβάνουν υπόψη τις κριτικές επιλογές και τις δυνατότητες των στόχων που θα προταθούν. Προτεραιότητα είναι η χωρική και λειτουργική ολοκλήρωση των δικτύων με προσανατολισμό την ανάπτυξη τοπικών κέντρων, τη συνεχή πρόσβαση σε υπερτοπικά δίκτυα και τη βιωσιμότητα των έργων. Επιβάλλεται η προώθηση καινοτόμων εφαρμογών με στόχο τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και την ολοκλήρωση των υποδομών στην Ε.Π.Θ. Πρέπει να ενισχυθεί η τεχνογνωσία σε ότι αφορά στην εισαγωγή φιλικών προς το περιβάλλον μεθόδων, καθώς και καινοτομιών που μεταβάλλουν τους όρους σχεδιασμού και λειτουργίας των υποδομών. Επίσης, χρειάζεται η ενσωμάτωση στον σχεδιασμό των αστικών υποδομών, της λειτουργικής συνάφειάς τους με τους άλλους τομείς του πολεοδομικού οργανισμού, αλλά και του περιφερειακού χώρου.

κατοικία

Η κατοικία στη Θεσσαλονίκη αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα. Η πόλη διατηρεί τη μονοκεντρική δομή της με παράλληλη διάχυση ορισμένων κεντρικών λειτουργιών παρά τις  προβλέψεις για ένα μοντέλο οικιστικής ανάπτυξης με πολυκεντρική δομή. Συνεπώς υπάρχει έλλειψη καταστημάτων για τον βασικό εφοδιασμό των κατοίκων με αποτέλεσμα να υπάρχει υπερσυνωστισμός  στο κέντρο τόσο από άποψη κατοικίας όσο και από άποψη κυκλοφοριακού. Οι περιαστικοί οικισμοί θα μπορούσαν να λειτουργούν ως χώροι εκτόνωσης των πιέσεων  που ασκούνται στο πολεοδομικό συγκρότημα όμως αυτό δεν είναι εφικτό εξαιτίας της χαλαρής οργανικής σύνδεσης των οικισμών της ευρύτερης περιοχής. Υπάρχει κορεσμός των εντός σχεδίου περιοχών και οριακή επάρκεια σε κοινόχρηστους χώρους, όπου αυτοί υπάρχουν. Έχουμε εντατική αστική ανάπτυξη και κατασπατάληση του εδάφους, λόγω της εντεινόμενης χωροθέτησης δραστηριοτήτων στις περιαστικές περιοχές. Ο πολεοδομικός ιστός επεκτείνεται ανορθολογικά σε βάρος της συνοχής του πολεοδομικού συγκροτήματος και της περιβαλλοντικής ισορροπίας πλήττοντας την βιωσιμότητα του συστήματος. Ο δήμος αδυνατεί να εξασφαλίσει στέγη σε μειονεκτικές ομάδες πληθυσμού, με αποτέλεσμα αυτές να βρίσκουν λύση σε υποβαθμισμένα τμήματα του αστικού ιστού. Αυτό έχει ως συνέπεια την περαιτέρω απαξίωση του κτιριακού αποθέματος και  την επανεμφάνιση αυθαιρέτων εκτός σχεδίου καθώς και την ένταση κοινωνικών και εισοδηματικών διαφοροποιήσεων στον αστικό χώρο και την εμφάνιση καταστάσεων περιθωριοποίησης  με διαλυτικές επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή. Τέλος, η ανανέωση του οικοδομικού αποθέματος των παλαιότερων τμημάτων της πόλης και η αναζωογόνηση υποβαθμισμένων περιοχών γίνεται αποκλειστικά μέσω της αγοράς και όχι με ρυθμιστικές παρεμβάσεις που θα οδηγούσαν στην παραγωγή ενός βελτιωμένου αστικού περιβάλλοντος.
Η δυναμική ανάπτυξη της πόλης που επιδιώκεται είναι επόμενο να προκαλέσει την εισροή πληθυσμού και να αυξήσει τη ζήτηση κατοικίας και αντίστοιχων κοινοχρήστων και κοινωφελών εγκαταστάσεων. Στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται η αγορά γης και ακινήτων, θα πρέπει να εξεταστεί ως προς τις συνιστώσες της θεσμικής ετοιμότητας, την κατάσταση της ιδιοκτησίας της  γης, τη διαθεσιμότητα και απόδοση των κεφαλαίων και τέλος τα οργανωτικά και επιχειρηματικά σχήματα παραγωγής και διανομής. Προτεραιότητα μας λοιπόν είναι ο προγραμματισμός και ο έλεγχος της οικιστικής ανάπτυξης με ταυτόχρονη κατανομή του κοινωνικού εξοπλισμού της Ε.Π.Θ., η ενίσχυση της λειτουργικής συνοχής και της οικιστικής ανάπτυξης καθώς και η αναζωογόνηση των υποβαθμισμένων αστικών ζωνών.  Αυτό αποσκοπεί στην προώθηση οικιστικών σχεδίων που βασίζονται στην αποδοτική χρησιμοποίηση των πόρων και περιορίζουν στο ελάχιστο την κατασπατάληση γης και την άναρχη αστική δόμηση. Με δεδομένα τα αντικρουόμενα συμφέροντα και τις επιδιώξεις στο χώρο, η επίτευξη συναινέσεων για χρήση και όρους δόμησης είναι, μία εξίσου σημαντική προϋπόθεση επιτυχούς άσκησης πολιτικής.

επιλογή της περιοχής μελέτης

Η περιοχή μελέτης αποτελείται από δύο γήπεδα συνολικής έκτασης 302.9 στρεμμάτων, 156.4 στρέμματα το γήπεδο που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της νέας οδικής αρτηρίας της δυτικής εισόδου της Θεσσαλονίκης και 146, 5 το γήπεδο που βρίσκεται στη νότια πλευρά.

Η δυτική Θεσσαλονίκη και πιο συγκεκριμένα οι Λαχανόκηποι επιλέχθηκαν για τη χωροθέτηση των λειτουργιών που προβλέπει το κτιριολογικό πρόγραμμα σε συνδυασμό με τη δημιουργία ενός group ψηλών κτιρίων γιατί καλύπτει μια σειρά προϋποθέσεων πολύ σημαντικών, σε συνάρτηση με τις επιμέρους αδυναμίες άλλων υποψήφιων περιοχών της πόλης της Θεσσαλονίκης.
Σύμφωνα με το ρυθμιστικό σχέδιο της Ε.Π.Θ. (ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης) η περιοχή των Λαχανόκηπων πληρεί όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά ώστε να μετατραπεί σε ένα νέο μητροπολιτικό κέντρο. Μέσα σε ένα πλαίσιο διεθνοποίησης της οικονομίας και της κυριαρχίας των αγορών στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό παιχνίδι, ευνοείται η ανάπλαση περιφερειακών περιοχών με σκοπό την υποδοχή υποδομών ευρωπαϊκής εμβέλειας και την αξιοποίηση της γαιοπροσόδου τους.
Η επέμβαση στους Λαχανόκηπους εμπίπτει στην οργάνωση του περιαστικού χώρου με βάση τη ‘ΖΟΕ 3 – Ανάπτυξη υπηρεσιών αστικού πληθυσμού’, στην οποία περιλαμβάνονται κοινωφελείς δραστηριότητες καθώς και δραστηριότητες του τριτογενούς τομέα που έχουν σχέση με την εξυπηρέτηση του αστικού πληθυσμού (ξενοδοχεία, γραφεία, καταστήματα λιανικού εμπορίου κλπ.). Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση των προτεινόμενων ρυθμίσεων, οι περιοχές της ΖΟΕ 3 αποτελούν στην ουσία τις περιοχές αναπνοής του ΠΣΘ, όπου θα πρέπει στο εξής να προσανατολίζονται τα μεγάλα έργα και οι παρεμβάσεις για την ανακούφιση και βελτίωση της ζωής του πληθυσμού του ΠΣΘ. (απόσπασμα από τη μελέτη ΖΟΕ για την περιαστική ζώνη με βάση το Ρυθμιστικό σχέδιο Θεσσαλονίκης)
Η περιοχή μελέτης βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο όσον αφορά τις υπάρχουσες και τις προτεινόμενες υποδομές της πόλης της Θεσσαλονίκης. Γειτνιάζει με το ιστορικό κέντρο, γεγονός που της προσδίδει όλα σχεδόν τα χωροθετικά πλεονεκτήματα του. Συνδέεται με την περιφερειακή οδό, συνεπώς συνδέεται οδικά με την Ανατολική Θεσσαλονίκη, το αεροδρόμιο, και τη Χαλκιδική. Βρίσκεται στην αρχή της επονομαζόμενης δυτικής εισόδου της Θεσσαλονίκης (ενός έργου που πραγματοποιήθηκε με καθυστέρηση τριάντα χρόνων), συνδέεται δηλαδή άμεσα με την εθνική οδό Αθηνών – Θεσσαλονίκης, την κεντρική οδική αρτηρία της χώρας. Συνδέεται επίσης με την Εγνατία Οδό, άρα πετυχαίνει την οδική σύνδεση με τη βορειοδυτική Ελλάδα και την Ευρώπη, καθώς και με τη βορειοανατολική Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Ασία. Βρίσκεται δίπλα στο νέο υπεραστικό σταθμό των ΚΤΕΛ, και κοντά στον κεντρικό σταθμό του ΟΣΕ της Θεσσαλονίκης. Βασικό στοιχείο επίσης αποτελεί η γειτνίαση με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, καθώς και με το υγρό στοιχείο.

επεμβάσεις στην ευρύτερη περιοχή μελέτης

Σημαντικό ρόλο στη μελέτη που πραγματοποιείται καλούνται να παίξουν ορισμένες παραδοχές χωροθέτησης σημαντικών χρήσεων στην ευρύτερη περιοχή μελέτης.
Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται η χωροθέτηση της EXPO (όταν και αν γίνει) στο γήπεδο που βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της περιοχής μελέτης. Το γήπεδο αυτό έχει έκταση 536 στρέμματα και πληρεί όλες τις προϋποθέσεις για να φιλοξενήσει μια τέτοια χρήση, σε συνδυασμό με τη χρήση ενός γηπέδου έκτασης 132 στρεμμάτων που βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά της περιοχής μελέτης, στο πάνω μέρος της οδού 26ης Οκτωβρίου. Παράλληλα θα καταστεί δυνατό να μεταφερθούν οι εγκαταστάσεις της Δ.Ε.Θ. (Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης) στο χώρο αυτό, ώστε και οι νεόδμητες εγκαταστάσεις να λειτουργούν καθ’όλη τη διάρκεια του χρόνου και να απελευθερωθεί ένα σημαντικό και μεγάλων διαστάσεων οικόπεδο στο κέντρο της πόλης, ώστε να ανασάνει η περιοχή αυτή.

Αναγνωρίζοντας τη σημασία της βελτίωσης και δημιουργίας νέων υποδομών, κυρίως μεταφορικών τίθεται ως δεδομένη η κατασκευή του ΜΕΤΡΟ της Θεσσαλονίκης με την προβλεπόμενη διαδρομή. Με βάση επομένως την προβλεπόμενη διαδρομή του ΜΕΤΡΟ (από το σταθμό του ΟΣΕ μέχρι τη Βούλγαρη με δεκατρείς ενδιάμεσες στάσεις) προτείνεται η επέκταση της γραμμής αυτής προς τα δυτικά (και τα ανατολικά ώστε να επιτευχθεί η σύνδεση της περιοχής μελέτης και με το αεροδρόμιο). Η γραμμή του ΜΕΤΡΟ λοιπόν επεκτείνεται προς τα Δυτικά κατά μήκος της οδού Μοναστηρίου και στη διασταύρωση με την οδό Δενδροποτάμου διακλαδίζεται. Η μια διαδρομή συνεχίζει ως προαστιακός για να ενώσει την πόλη της Θεσσαλονίκης με τις γειτονικές πόλεις (Σίνδος, Χαλάστρα, Αιγίνιο) μέχρι την πόλη της Κατερίνης. Η δεύτερη διαδρομή περιστρέφεται γύρω από το σταθμό μετεπιβίβασης των ΚΤΕΛ (με στάση στο σημείο αυτό) και κινείται μέσα από την περιοχή μελέτης, στις παρυφές της προτεινόμενης ‘λωρίδας νερού’, πραγματοποιώντας μια στάση στο κέντρο της νέας εμπορευματικής ζώνης, και στη συνέχεια επιστρέφει στο σταθμό του ΟΣΕ για να συνεχίσει την προβλεπόμενη διαδρομή του.

αναπτυξιακή πολιτική

Για την επίτευξη μιας αστικής επέμβασης τέτοιας κλίμακας πρέπει, εκτός από την πολεοδομική και χωροταξική μελέτη που πρέπει να προηγηθεί, να προβλεφθεί ένα μοντέλο ανάπτυξης και επέμβασης ώστε να καταστεί βιώσιμη μια τέτοια πρόθεση.
Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται ο καθοριστικός ρόλος της πολιτείας είτε με τη μορφή του κράτους είτε με τη μορφή του Δήμου ή της Νομαρχίας. Η πολιτεία πρέπει να απαλλοτριώσει το σύνολο της έκτασης της περιοχής μελέτης (συμπεριλαμβανομένης και της EXPO). Στη συνέχεια πρέπει να αποδώσει το ένα γήπεδο στον αντίστοιχο φορέα υλοποίησης για τη χωροθέτηση και κατασκευή των εγκαταστάσεων της EXPO και το άλλο γήπεδο σε έναν μεγάλο επενδυτή για συνολική εκμετάλλευση του. Προτείνεται η πώληση της έκτασης σε έναν επενδυτή, με την προϋπόθεση ότι στη συνέχεια η συνολική μελέτη, που θα αφορά το σύνολο της περιοχής τόσο σε αστικό όσο και σε κατασκευαστικό επίπεδο, θα πραγματοποιηθεί από ένα αρχιτεκτονικό γραφείο, σε συνεργασία με μια ομάδα πολεοδόμων-χωροτακτών, ώστε να υπάρχει η απαραίτητη συνοχή και συνέχεια στην επέμβαση. Ειδικά όσον αφορά τη μελέτη και εφαρμογή των συγκροτημάτων ψηλών κτιρίων, καθώς και των συνδέσεων μεταξύ τους, κρίνεται απαραίτητη για τη βιωσιμότητα και την αισθητική ενότητα η παραδοχή αυτή. Επομένως ένα αρχιτεκτονικό γραφείο αναλαμβάνει τη μελέτη και το σχεδιασμό του συνόλου της περιοχής, με την προϋπόθεση να ορίσει μια από τις δύο ζώνες (εκατέρωθεν του δρόμου) ως ζώνη κατοικίας και την άλλη ως εμπορευματική ζώνη ψηλών κτιρίων με ιδιαίτερη έμφαση στη χωροθέτηση αστικού και μη πρασίνου και ελεύθερων χώρων.

Η πολιτεία από την άλλη πλευρά καλύπτει το κόστος απαλλοτρίωσης από την πώληση της έκτασης αυτής και παράλληλα διατηρεί ένα μέρος της ακίνητης περιουσίας που θα κτιστεί στην περιοχή αυτή. Προτείνεται η ακίνητη αυτή περιουσία να διατεθεί για τη στέγαση του συνόλου των υπηρεσιών που διαθέτει ο κρατικός μηχανισμός, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο και βρίσκονται αυτή τη στιγμή διάσπαρτα στο ΠΣΘ. Οι χρήσεις αυτές που προτείνεται να συγκεντρωθούν είναι: πολεοδομία, οργανισμός ρυθμιστικού, νομαρχεία (παράρτημα), δημαρχείο (παράρτημα), ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΑΘ, ΚΕΠ, και κάποιες εφορίες.

επεμβάσεις στην περιοχή μελέτης

Από τα πρώτα ζητήματα που προέκυψαν κατά την εκπόνηση της μελέτης αυτής ήταν η επιλογή χωροθέτησης των επιμέρους χρήσεων (κατοικία – ψηλά κτίρια) στα δύο γήπεδα της περιοχής μελέτης. Ύστερα από δοκιμή, σχεδιασμό και μελέτη των δύο εναλλακτικών προτάσεων αποφασίστηκε η τοποθέτηση μιας ζώνης κατοικίας υψηλών εισοδημάτων στο βόρειο γήπεδο και των ψηλών κτιρίων στο νότιο. Βασικές παράμετροι που επηρέασαν την επιλογή αυτή είναι η γειτνίαση και σύνδεση του νότιου γηπέδου με την προτεινόμενη χωροθέτηση της EXPO, η συνέχεια του ήδη υπάρχοντος αστικού ιστού με τη μορφή της κατοικίας στο βόρειο γήπεδο, καθώς και η δημιουργία της προτεινόμενης ‘λωρίδας νερού’ που διαπερνάει το νότιο γήπεδο.

Υγρό στοιχείο

Για την καλύτερη εξυπηρέτηση της νέας εμπορικής ζώνης, καθώς και της EXPO, προτείνεται η δημιουργία μιας ‘λωρίδας νερού’ η οποία θα κινείται παράλληλα με το δυτικό όριο του οικοπέδου της EXPO, θα περνάει κάτω από την οδό 26ης Οκτωβρίου (σε εκείνο το σημείο έχει ήδη ανυψωθεί κατά οκτώ μέτρα), θα διασχίζει το νότιο γήπεδο της περιοχής μελέτης, θα περνάει ξανά κάτω από την οδό 26ης Οκτωβρίου (σε εκείνο το σημείο έχει ήδη ανυψωθεί κατά δέκα μέτρα), και θα κινείται στο ανατολικό όριο της EXPO μέχρι να καταλήξει ξανά στη θάλασσα. Μέσα από αυτή τη θαλάσσια αρτηρία θα πραγματοποιούνται μετακινήσεις από και προς διάφορα σημεία της πόλης της Θεσσαλονίκης, προσφέροντας έτσι έναν εναλλακτικό τρόπο μεταφοράς, αλλά και μια περιήγηση στο θαλάσσιο μέτωπο της πόλης καθώς και στο νέο μέτωπο που θα δημιουργηθεί με τα ψηλά κτίρια.

Δίκτυα

Όπως ήδη αναφέρθηκε παραπάνω η γραμμή του ΜΕΤΡΟ θα συνδεθεί με την υπό μελέτη περιοχή. Η προτεινόμενη στάση για την περιοχή αυτή βρίσκεται στον άξονα που δημιουργείται ανάμεσα στους δύο ουρανοξύστες που βρίσκονται ανατολικά. Καθώς η γραμμή του ΜΕΤΡΟ θα κινείται παράλληλα με τη λωρίδα νερού μέσα στην περιοχή μελέτης, η προτεινόμενη αυτή στάση εξυπηρετεί και την EXPO, καθώς υπάρχει σύνδεση μέσω του άξονα των δύο περιοχών. Η μεταφορά από τη στάση του ΜΕΤΡΟ στα τρία ψηλά κτίρια καθώς και στις υπόγειες διαδρομές-εμπορική ζώνη πραγματοποιείται πλήρως στεγασμένα και με δυνατότητα να κινηθεί κανείς προστατευμένος από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες.
Το οδικό δίκτυο δέχεται ορισμένες αλλαγές, όχι όμως στις δύο κεντρικές οδικές αρτηρίες. Η οδός 26ης Οκτωβρίου διαπλατύνεται σε όσα κομμάτια είναι στενή ώστε να έχει καθ’όλο το μήκος της πλάτος 6 λωρίδων κυκλοφορίας, καθώς και ενδιάμεσης πεζοδιαδρομής. Για την πρόσβαση στη ζώνη των ψηλών κτιρίων χρησιμοποιείται ο παράδρομος που κινείται παράλληλα με τη νέα οδική αρτηρία εισόδου στην πόλη, ο οποίος προϋπάρχει και ενώνεται με τον αντίστοιχο παράδρομο που εξυπηρετεί το βόρειο γήπεδο περνώντας κάτω από τη νέα οδική αρτηρία (σε εκείνο το σημείο έχει ήδη ανυψωθεί κατά δέκα μέτρα) και καταλήγοντας στην οδό Γιαννιτσών που αποτελεί και το βόρειο όριο της περιοχής μελέτης.

Πεζόδρομοι και φύτευση

Στη βόρεια πλευρά της λωρίδας νερού δημιουργείται μια διαδρομή. Η διαδρομή αυτή περιλαμβάνει: μια ζώνη πρασίνου εκατέρωθεν (αλέα) πλάτους ενός μέτρου και δύο ζώνες κίνησης – πεζοδιαδρομή και ποδηλατόδρομος – πλάτους δύο μέτρων η κάθε μία ενδιάμεσα. Η διαδρομή αυτή δυτικά καταλήγει σε μια περιοχή έντονης φύτευσης, η οποία καταλαμβάνει όλο το δυτικό κομμάτι που βρίσκεται ανάμεσα στην EXPO και στο ρέμα του Δενδροποτάμου και αποτελεί ένα όριο, οπτικό και οικολογικό, ανάμεσα στις νέες χρήσεις και στις βιομηχανικές περιοχές που υπάρχουν στο δυτικό κομμάτι της Θεσσαλονίκης.

Μια αντίστοιχη διαδρομή τοποθετείται στο νότιο τμήμα της διαδρομής του τρένου που χωρίζει το βόρειο γήπεδο σε δύο τμήματα. Η διαδρομή αυτή του τρένου κρατήθηκε και διότι χρησιμοποιείται για εμπορευματικούς σκοπούς και γιατί αποτέλεσε ένα όριο ανάμεσα στη ζώνη κατοικίας και σε μια προτεινόμενη ζώνη πρασίνου και αναψυχής (απομακρύνοντας παράλληλα την κατοικία από την κύρια οδική αρτηρία. Η διαδρομή αυτή τοποθετείται τέσσερα μέτρα κάτω από το επίπεδο της ζώνης κατοικίας (-4.00) και η σύνδεση των δύο τμημάτων επιτυγχάνεται μέσω των δύο κεντρικών αξονικών διαδρομών.
Τέλος στο μικρό τμήμα που υπάρχει ανάμεσα στη λωρίδα νερού και στην οδό 26ης Οκτωβρίου πραγματοποιείται πυκνή φύτευση με περιμετρική πεζοδιαδρομή ώστε να αποτελέσει ένα φυσικό όριο ανάμεσα στην εμπορευματική ζώνη και στην οδική αρτηρία.

Χαράξεις

Γενικότερα στη διαδικασία σχεδιασμού χρησιμοποιήθηκε έντονα το στοιχείο των χαράξεων και του καννάβου. Αυτό φαίνεται πιο έντονα στην τελική του μορφή στη ζώνη της κατοικίας, ενώ στη ζώνη των ψηλών κτιρίων χρησιμοποιήθηκε περισσότερο ως στοιχείο προσανατολισμού των κτιρίων.
Κεντρικό στοιχείο της πρότασης που προέκυψε από τις χαράξεις αυτές είναι η δημιουργία των δύο κεντρικών αξόνων οι οποίοι ενοποιούν τις δύο περιοχές μεταξύ τους, καθώς και με την EXPO. Οι άξονες αυτοί ξεκινούν από την περιοχή κατοικίας στο επίπεδο αυτό (0.00), περνούν κάτω από τη νέα οδική αρτηρία (σε εκείνο το σημείο βρίσκεται σε ύψος 4 μέτρων που αποτελεί και τη βασική στάθμη της) συναντούν τη ζώνη κίνησης της περιοχής των ψηλών κτιρίων και συνεχίζουν με τη μορφή γέφυρας περνώντας πάνω από τη λωρίδα νερού και σταματώντας στη βόρεια είσοδο της EXPO.

Ζώνη Κατοικίας

Στο τμήμα του βόρειου γηπέδου που βρίσκεται βόρεια από τη γραμμή του τρένου τοποθετείται μια ζώνη κατοικίας υψηλών εισοδημάτων. Για τη σχεδίαση αυτής της ζώνης χρησιμοποιήθηκε ένας ορθογωνικός κάνναβος, ο οποίος δημιουργούσε οικόπεδα διαστάσεων 40 Χ 60 μέτρων ανάμεσα στα οποία παρεμβάλλονταν λωρίδες πλάτους 10 μέτρων. Στη συνέχεια ορίστηκαν ορισμένοι πολεοδομικοί κανονισμοί για την περιοχή αυτή ώστε να υπάρξει ενιαία αντιμετώπιση του χτισμένου περιβάλλοντος. Οι κανονισμοί αυτοί έχουν ως εξής:

Ως μέγιστο ύψος ορίζονται τα 10 μέτρα.
Εντός των οικοδομικών τετραγώνων μπορεί να κτιστεί μόνο η περιμετρική λωρίδα πάχους 10 μέτρων – ορίζονται έτσι αρχικά τετράγωνα διαστάσεων 10Χ10 μέτρα, τα οποία στη συνέχεια μπορούν να κτιστούν με οποιονδήποτε συνδυασμό κριθεί σκόπιμος.
Ορίζονται ορισμένα από τα οικοδομικά τετράγωνα ως οικοδομήσιμα και τα υπόλοιπα προορίζονται για φύτευση και χώρους αναψυχής.
Δημιουργία υπόγειων χώρων στάθμευσης που εξυπηρετούν το σύνολο της περιοχής κατοικίας.
Τα κτίρια στην περιοχή αυτή πρέπει επίσης να πληρούν δύο προϋποθέσεις. Να είναι σχεδιασμένα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του αντίστοιχου προσανατολισμού των πλευρών τους και να δημιουργούν εσωτερικές πλατείες ανά οικοδομικό τετράγωνο.
Στην περιοχή αυτή τοποθετείται επίσης μια υπαίθρια πισίνα η οποία βρίσκεται στο δυτικό άκρο και συνοδεύεται από ένα κτίσμα που περιλαμβάνει βοηθητικές εγκαταστάσεις καθώς και γυμναστήριο.
Στην περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στη γραμμή του τρένου και στην κεντρική οδική αρτηρία χαράζονται ορισμένες διαδρομές οι οποίες δημιουργούν ορισμένους ενδιάμεσους χώρους οι οποίοι παραλαμβάνουν είτε χρήσεις αναψυχής και αθλοπαιδιάς ή οργανωμένο πράσινο.

Ζώνη Ψηλών Κτιρίων

Στο νότιο γήπεδο της περιοχής μελέτης οργανώνεται η ζώνη των ψηλών κτιρίων. Ύστερα από μελέτη και διάφορες σκέψεις για τον αριθμό και το ύψος των κτιρίων αυτών, προέκυψε η τοποθέτηση τριών ψηλών κτιρίων ύψους 165 περίπου μέτρων το καθένα (36 όροφοι). Τα κτίρια τοποθετήθηκαν πάνω στον άξονα βορρά – νότου για την καλύτερη εκμετάλλευση του προσανατολισμού και της θέας. Από τα πρώτα στάδια του σχεδιασμού αυτού του κομματιού χωροθετήθηκε μια ελεύθερη διαδρομή η οποία συνέδεε το βόρειο τμήμα της EXPO με το δυτικό κομμάτι της περιοχής μελέτης. Η διαδρομή αυτή αποτελεί και το υψομετρικό όριο στη ζώνη αυτή καθώς βόρεια της διαδρομής το υψόμετρο είναι ίδιο με τη ζώνη κατοικίας (0.00) και νότια αυτής βρίσκεται στο επίπεδο της EXPO (-5.00) χρησιμοποιώντας έτσι την υπάρχουσα υψομετρική διαφορά στο χώρο αυτό.

Η υψομετρική αυτή διαφορά έδωσε πολλές σχεδιαστικές δυνατότητες, προκύπτοντας έτσι μια διπλή διαδρομή, η οποία κινείται στο επίπεδο του βόρειου δρόμου ενώνοντας μεταξύ τους τρεις ουρανοξύστες, καθώς και με την EXPO και με το ανοιχτό αμφιθέατρο πολλαπλών χρήσεων που τοποθετείται στο δυτικό άκρο της ζώνης αυτής. Στο επίπεδο που βρίσκεται υπόσκαφο (-5.00) υπάρχει μια σειρά καταστημάτων, η οποία σε ορισμένα κομμάτια είναι διαμπερής, ενώ σε άλλα όχι. Διαμπερής είναι στα κομμάτια εκείνα στα οποία υπάρχει δεύτερος διάδρομος, πλήρως στεγασμένος ο οποίος χρησιμοποιείται για την ασφαλή μετακίνηση μεταξύ των ψηλών κτιρίων, καθώς και από και προς τη στάση του ΜΕΤΡΟ. Η είσοδος και στους τρεις ουρανοξύστες επιτυγχάνεται και από τα δύο επίπεδα. Στο επίπεδο του βόρειου δρόμου, απ’όπου γίνεται κυρίως η πρόσβαση όσων κινούνται με αυτοκίνητο ή λεωφορείο, υπάρχει σε κάθε κτίριο μια στεγασμένη προσθήκη η οποία παραλαμβάνει το φουαγιέ και τις πληροφορίες. Από το επίπεδο αυτό του δρόμου υπάρχουν ράμπες που οδηγούν σε υπόγειους χώρους στάθμευσης σε κάθε κτίριο αντίστοιχα. Κάθε κτίριο έχει τέσσερις ορόφους κάτω από το επίπεδο του εδάφους, ένα μηχανολογικό και τρεις με χώρους στάθμευσης. Επομένως κάθε κτίριο έχει επαρκείς χώρους στάθμευσης τόσο για τους τακτικούς όσο και για έκτακτους επισκέπτες και εργαζομένους.

Επόμενο κυρίαρχο στοιχείο αποτελούν οι μεταλλικοί πυρηνίσκοι, οι οποίοι έχουν σαφώς στατικό ρόλο καθώς γεφυρώνουν την κατασκευή (ενισχυμένοι από την ακαμψία την μπετονένιων πυρήνων) και αποτελούν τα στατικά εκείνα στοιχεία από τα οποία ‘κρέμονται’ οι πλάγιες εκατέρωθεν κατασκευές που παραλαμβάνουν τις κύριες χρήσεις.

Η κεντρική ‘μπαταρία’ αποτελείται από τα τρία κατακόρυφα στοιχεία που περιλαμβάνουν τις κατακόρυφες μετακινήσεις, είτε με ανελκυστήρα ή με πυρασφαλή κλιμακοστάσια και τους ενδιάμεσους σε αυτά χώρους οι οποίοι παραλαμβάνουν τις μετακινήσεις και έχουν μεγάλα τμήματα τους κενά για τον καλύτερο φωτισμό και τις οπτικές φυγές από και προς τα επιμέρους φουαγιέ. 
Στο επίπεδο των φουαγιέ υπάρχει διπλό ύψος και οι χρήσεις που τοποθετούνται στο βόρειο πυρήνα είναι αυτή της βιβλιοθήκης ενώ στο νότιο υπάρχει ημυπαίθριος χώρος με επιλεγμένη φύτευση για τη δημιουργία μικροκλίματος. Γενικότερα όλη η λειτουργία κάθε ουρανοξύστη είναι βιοκλιματική, καθώς επιτυγχάνονται ισχυρές ροές του αέρα, στις περισσότερες μάλιστα περιοχές ελεγχόμενα, δημιουργώντας κατάλληλο μικροκλίμα ανάλογα με την εποχή του χρόνου. 
Οι χρήσεις που τοποθετούνται στις δύο αιωρούμενες κατασκευές είναι: δημόσιες υπηρεσίες στην πρώτη ομάδα (4ος–7ος όροφος), γραφειακοί χώροι (12ος-17πς  και 22ος -27ος όροφος), φουαγιέ και δημόσιοι χώροι (10ος -11ος και 20ος -21ος όροφος), εστιατόρια και καφέ (30ος-31ος και 35ος όροφος), γυμναστήριο (33ος-34ος όροφος) και executive γραφεία (32ος όροφος).

Η παρουσίαση αυτή αποτελεί σύνοψη της Διπλωματικής Εργασίας με τίτλο:  Thessaloniki Business Center - Μια αστική (ανα)θεώρηση της Δυτικής Εισόδου της Θεσσαλονίκης, που πραγματοποιήθηκε από τους τότε φοιτητές και νυν αρχιτέκτονες, Βανδώρο Αλέξιο και Κονδύλη Ανδρέα στα πλαίσια των σπουδών τους στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. με επιβλέπων καθηγητή τον Καθηγητή Αναστάσιο Κωτσιόπουλο.
Το σύνολο των κειμένων και των φωτογραφιών αποτελούν προσωπική εργασία και πνευματική ιδιοκτησία των συγγραφέων τόσο προς το περιεχόμενο όσο και προς την εικαστική παρουσίαση.