Η Βενετία υπό πολιορκία

Ενώ βέβαια αυτή η αγαπημένη ιταλική πόλη δεν εξαφανίζεται τόσο γρήγορα, εντούτοις βυθίζεται και αποσυντίθεται σε έναν ρυθμό που αποθαρρύνει τους Βενετούς και τους επισκέπτες στον ίδιο βαθμό.

Εάν παρατηρήσετε την δορυφορική άποψη της Βενετίας και των περιχώρων της, σίγουρα θα διακρίνεται τον άμεσο κίνδυνο που εμφανίζεται σε αυτή την ιστορική λιμνοθάλασσα.

Τι προκαλεί τις παλίρροιες

Οι κάτοικοι της Βενετίας προσέχουν την άνοδο της Αδριατικής θάλασσας και δικαιολογημένα παρατηρούν πως μπορούν οι αλλαγές του καιρού να επηρεάσουν την πλημμυρίδα και την άμπωτη, οι οποίες εμφανίζονται δύο φορές κάθε μέρα.

Αλλά ποια είναι η αρχική αιτία των παλιρροιών εκεί και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του πλανήτη; Παρά τη συχνή σκέψη του Γαλιλαίου, ο οποίος επισκεπτότανε συχνά τη Βενετία , οι παλίρροιες συσχετίζονται πράγματι με την κίνηση της Σελήνης (και σε μια μικρότερο βαθμό, τον Ήλιο). * Δύο ωκεάνιες "διογκώσεις" -- η μια στην πλευρά της γης που βλέπει το φεγγάρι και η άλλη στην πλευρά αντίθετη από το φεγγάρι -- κινούνται σε σχέση με το δορυφόρο μας καθώς μας βάζει σε τροχιά, προκαλώντας στις περισσότερες τοποθεσίες δύο υψηλές παλίρροιες ημερησίως ,ενώ ο πλανήτης μας περιστρέφεται στον άξονά του. Η βαρύτητα του φεγγαριού έλκει τον ωκεανό προς αυτήν για να δημιουργήσει την αριστερή διόγκωση, αλλά αυτό δεν ευθύνεται για τη διόγκωση στη αντίθετη πλευρά. * Σύμφωνα με το Γαλιλαίο, οι παλίρροιες προκλήθηκαν από τη συνδυασμένη κίνηση της γης που περιστρέφεται στον άξονά της και τη μετακίνησή της γύρω από τον ήλιο.

Σημείωση: Οι ακόλουθες εξηγήσεις λαμβάνουν υπόψη μόνο τις βασικές αστρονομικές επιρροές. Αγνοούν τις γεωγραφικές επιρροές, όπως η παρουσία μαζών εδάφους, της μορφής των ακτών, των ποικίλων βαθών και των περιγραμμάτων του θαλάσσιου πυθμένα, και του καιρού.

Γιατί είναι ο κύκλος της παλίρροιας 24 ώρες και 50 λεπτά αντί ακριβώς 24 ωρών;

Επειδή το μήκος του κύκλου παλίρροιας καθορίζεται από τη γήινη περιστροφή, ο κύκλος της παλίρροιας θα έπρεπε να είναι 24 ώρες ακριβώς. Ο λόγος που είναι μακρύτερος είναι ότι, κατά τη διάρκεια μιας εικοσιτετράωρης περιόδου, το φεγγάρι ταξιδεύει περίπου 12 μοίρες από την τροχιά των 360 μοιρών του. Τα πρόσθετα 50 λεπτά είναι πόσο διάστημα παίρνει οποιοδήποτε σημείο στη γη για "να προφθάσει" τη νέα θέση του φεγγαριού.

Γιατί η παλίρροια εμφανίζεται πιο έντονη όταν έχουμε νέα σελήνη?

Αν και οι παλίρροιες επηρεάζονται κυρίως από την βαρύτητα της σελήνης και η βαρύτητα του ήλιου έλκει το νερό των ωκεανών επίσης. Στην πράξη, η δύναμη που ασκεί ο ήλιος είναι περίπου η μισή απ'ότι της σελήνης (46%). Όταν το φεγγάρι, ο ήλιος και η γή ευθυγραμμίζονται, εμείς βλέπουμε είτε ένα γεμάτο φεγγάρι (εάν είμαστε μεταξύ της σελήνης και του ήλιου) ή μια νέα σελήνη (εάν αυτή είναι μεταξύ του ήλιου και εμάς). Αυτές τις χρονικές στιγμές, οι βαρυτικές δυνάμεις του ήλιου και της σελήνης επιδρούνε ταυτόχρονα, αυξάνοντας έτσι την συνολική ελκτική δύναμη που δέχεται η γη και οι ωκεανοί της.

Γιατί οι παλίρροιες προηγούνται μερικές φορές του ζενίθ της σελήνης και μερικές φορές καθυστερούν?

Εάν οι παλιρροιακές διογκώσεις ακολουθούσαν μόνο το φεγγάρι, θα είχαμε πάντα μια πλημμυρίδα όταν είναι το φεγγάρι στο αποκορύφωμά του -- το υψηλότερο σημείο στο ταξίδι του στον ουρανό. Αλλά μερικές φορές μια πλημμυρίδα προηγείται ή καθυστερεί του ζενίθ κατά πολλές ώρες. Ο λόγος είναι ότι η βαρύτητα του ήλιου, εκτός από το να επηρεάζει το ύψος μιας παλίρροιας, μπορεί επίσης να επηρεάσει τη θέση των διογκώσεων.

Παραδείγματος χάριν, καθώς το φεγγάρι πλησιάζει τη φάση του πρώτου τετάρτου, η βαρύτητα του ήλιο δυσχαιρένει τη διόγκωση. (Στην εικόνα, το Α αντιπροσωπεύει την ηλιακή επιρροή, το γ της σελήνης, και το β τη συνισταμένη δύναμη των δύο.) Η γη περιστρέφεται στη διόγκωση νωρίτερα από ότι θα είχε εάν ο ήλιος δεν δρούσε αντίθετα, αναγκάζοντας την πλημμυρίδα να προηγηθεί του σεληνιακού ζενίθ. Σε μερικά σημεία στην τροχιά της σελήνης ο ήλιος έλκει τη διόγκωση προς τη θέση του, αναγκάζοντας κατά συνέπεια την παλίρροια να καθυστερήσει σε σχέση με το ζενίθ της σελήνης. Γιατί σε μερικές τοποθεσίες στη γη παρουσιάζονται μόνο μια φορά σε μια εικοσιτετράωρη περίοδο αντί δύο,τα φαινόμενα της πλημμυρίδας και της άμπωτης;

Η σελήνη δεν αφήνει τη γη να ακολουθήσει τροχία ακριβώς πάνω στον ισημερινό. Αντ' αυτού, η τροχιά της αποκλίνει από μια γραμμή που επεκτείνεται μεταξύ του πλανήτη μας και του ήλιου κατά περίπου πέντε μοίρες.Επίσης, ανάλογα με τη θέση μας στην τροχιά μας γύρω από τον ήλιο, η τροχιά της σελήνης μπορεί να αποκλίνει περίπου 23,5 μοίρες. Αυτή η απόκλιση αναγκάζει τις παλιρροιακές διογκώσεις να εμφανίζονται επάνω και κάτω από τον ισημερινό.

Όταν αυτό συμβαίνει, είναι δυνατό για κάποιες τοποθεσίες στην περιστρεφόμενη γη να περάσουν μέσω μόνο μιας από τις δύο διογκώσεις, παράγοντας κατά συνέπεια μόνο μια πλημμυρίδα.

ZYΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΙΘΑΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

Το "υψηλό ύδωρ", ή alta acqua, είναι ένα επίμονο φαινόμενο σε όλη την ενετική λιμνοθάλασσα. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, οι ηγέτες, οι έμποροι, και οι κάτοικοι της πόλης έχουν απασχοληθεί με την αυξανόμενη στάθμη της θάλασσας, είτε με την κατεδάφιση των παλαιών κτηρίων και τη δημιουργία νέων με υψηλότερη,πέτρινη και στεγανή θεμελίωση, είτε με την ανύψωση των εισόδων στα κτίρια τα οποία ευθυγραμμίζονται με τις δεκάδες των καναλιών που διατρέχουν την ιστορική πόλη. Ή, στις σπάνιες περιπτώσεις που οι παλίρροιες πλημμυρίζανε την πόλη οδηγημένες από σφοδρές καταιγίδες, οι Βενετοί απλά περίμεναν να κοπάσει η καταστροφή. Σ'αυτή τη περίπτωση, η στάθμη του νερού ανέβαινε σημαντικά, μερικές ώρες αργότερα όμως κατέβαινε και η ζωή συνεχιζόταν ελάχιστα διαταραγμένη.

Δεδομένου ότι η Βενετία εξελίχθηκε από μια εμπορική δημοκρατία σε ένα ζωντανό μουσείο, οι πατέρες της πόλης συντήρησαν τα ιστορικά κτίρια παρά να τα παραμερίσουν για να αναγείρουν νέες κατασκευές. Απλά δεν θέλαν να δημιουργήσουν μια σύγχρονη πόλη επάνω στις στάχτες μιας παλαιότερης, όπως άλλωστε έχει γίνει σε όλο τον κόσμο. Μια τέτοια Βενετία δεν θα ήταν η Βενετία που ο κόσμος έχει έρθει να λατρέψει.

Ο 20ός αιώνας, με την ασυγκράτητη εκβιομηχάνισή του και το μαρτύριο της γής να παρακολουθεί τις ραγδαιές αλλαγές του κλίματος, τα άλλαξε όλα αυτά Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου,που οδηγείται από την καύση απολιθωμένων υλικών(πετρέλαιο), είναι πρώτιστα υπεύθυνη για την άνοδο στη στάθμη θάλασσας διεθνώς, και αυτή η οποία στη Βενετία έχει οδηγήσει στις υψηλότερες και συχνότερες περιπτώσεις alta acqua. Για να καταστήσει τα θέματα χειρότερα, η Βενετία βυθίζεται διαμέσου των αιώνων, λόγω της φυσικής απόθεσης των ιζημάτων της λιμνοθάλασσας και της άνευ διακρίσεως άντλησης γλυκού νερού από έναν βαθύτερο υδροφόρο ορίζοντα κάτω από την πόλη.

Χίλια εξακόσια χρόνια πριν, περίπου στην ημερομηνία ίδρυσης της Βενετίας, η σταθεροποιημένη στάθμη της θάλασσας της Αδριατικής ήταν σχεδόν έξι πόδια κάτω από το σημερινό επίπεδο. Για μια χιλιετία και παραπάνω, οι Βενετοί ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που συνδέθηκαν με τη διαβίωση σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούσε το υγρό στοιχείο. Ακόμα και μέχρι το 1900, παραδείγματος χάριν, το νερό σε ακραία πλημμυρίδα κάλυπτε την πλατεία του Αγ.Μάρκου μόνο επτά φορές ετησίως.

-Οι βάρκες δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα κανάλια κατά τη διάρκεια των πλημμυρίδων επειδή δεν μπορούν να περάσουν κάτω από τις γέφυρες.

Μέχρι το 1989, εντούτοις, τέτοιος κατακλυσμός δεν εμφανιζόταν περισσότερο από 40 φορές ετησίως. Το 1996, το νερό σχεδόν τόσο υψηλό όσο το γόνατο του μέσου τουρίστα υπερπήδησε 99 φορές τους σωρούς με τα σακκιά άμμου που τοποθετήθηκαν για να προφυλάξουν τις πόρτες του Παλατιού των Δόγηδων και την βασιλική του Αγ.Μάρκου.

'Ολο και πιο συχνά, οι επισκέπτες πρέπει να περπατούν πάνω στις ανυψωμένες ξύλινες πλατφόρμες, ή passarelle, καθώς οι μέγιστες παλίρροιες καλύπτουν πια τα πεζοδρόμια της πόλης.Οι βάρκες δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα κανάλια κατά τη διάρκεια των πλημμυρίδων επειδή δεν μπορούν να περάσουν κάτω από τις γέφυρες

Οι πλημμυρίδες δεν είναι πλέον τόσο ενοχλητικές αλλά όσο καταστρεπτικές. Το νερό αντί μόνο να έρθει σε επαφή με το στεγανό μάρμαρο που αποτελεί τα θεμέλια της πόλης, τα υψηλά ύδατα καταβρέχουν με αυξανόμενη συχνότητα τα μαλακά, διαπερατά τούβλα της ανωδομής. Το αλμυρό νερό της Αδριατικής εμποτίζει τη φέρουσα τοιχοποιία, φθάνοντας έτσι και στο εσωτερικό των κατοικιών και τελικά καταστρέφει τις νωπογραφίες και άλλα αναντικατάστατα κειμήλια. Πολλά από τα κτίσματα αυτά στο τέλος κυριολεκτικά "θρυμματίζονται",εκτός και αν η τοιχοποιία τους έχει αντικατασταθεί με νέα αδιάβροχα τούβλα. Τι μπορεί να γίνει για αυτήν την ασταμάτητη άνοδο στη στάθμη της θάλασσας, η οποία φέρνει τα ύδατα της Αδριατικής, όλο και ψηλότερα ενάντια στα πέτρινα κτίρια της Βενετίας;

Πύλες της σωτηρίας;

Οι ανώτεροι αξιωματούχοι της πόλης, η ιταλική κυβέρνηση, και μια κοινοπραξία των μεγαλύτερων εταιριών κατασκευής της Ιταλίας θεωρούν ότι έχουν τη λύση σε αυτό το πρόβλημα: να ευθυγραμμίσουν το κατώτατο σημείο των τριών εισόδων της ενετικής λιμνοθάλασσας με μια σειρά 79 κοίλων πυλών χάλυβα που θα έχουν τη δυνατότητα να ανυψώνονται για να συγκρατήσουν τη θάλασσα στις περιόδους του alta acqua.

Όταν οι παλίρροιες είναι χαμηλές και επικρατεί καλός καιρός, αυτές τις πύλες θα γέμιζαν με νερό και κάθονται στον πυθμένα των τριών καναλιών στις βόρειες και νότιες άκρες του Lido -- το μακρύ, στενό νησί που χωρίζει τη λιμνοθάλασσα και τη θάλασσα -- και στο ψαροχώρι Chioggia στο νότιο άκρο της λιμνοθάλασσας. Όταν οι θύελλες με τους ισχυρούς ανέμους περιπλανώνται βορειοανατολικά σε ολόκληρη την Ιταλία και οι παλίρροιες ανεβαίνουν επικίνδυνα, οι μηχανικοί θα ενεργοποιούσαν ένα σύστημα το οποίο θα οδηγούσε πεπιεσμένο αέρα στις πύλες.Ο αέρας θα εκτόπιζε το νερό, επιτρέποντας στις πύλες να ανυψωθούνε,χάρη στις αρθρώσεις που θα διαθέτουν, και να διαμορφώσει μ'αυτόν τον τρόπο ένα φράγμα ενάντια στη θάλασσα. Το project MOSE, αρκτικόλεξο για το πειραματικό μοντέλο που δημιουργήθηκε για να εξετασθεί η απόδοση των πυλών (Modulo Sperimentale Elettromeccanico), είναι η μοναδική πρόταση που παρουσιάστηκε από μηχανικούς, αναδόχους, και κοινοπραξίες επιστημόνων από την αρχή τηςδεκαετίας του '70.

Τον Δεκέμβριο του 2001, η κυβέρνηση ανήγγειλε τα σχέδια κατασκευής των πυλών με κόστος μεταξύ 2 και 3 δισεκατομμυρίων δολλαρίων. Οι υποστηρικτές του προγράμματος είπαν ότι η μελέτη θα ξεκινούσε το φθινώπορο του 2002, με την κατασκευή να διαρκέσει κάποια χρόνια. Οι πιό διακαείς υποστηρικτές είπαν ότι οι πύλες θα ήταν σε λειτουργία μεταξύ 2007 και 2010. Στις 23 Σεπτεμβρίου 2002, εντούτοις, το Δημοτικό Συμβούλιο της Βενετίας ψήφισε να επανεξετάσει την υποστήριξή του για τις πύλες και επομένως το πρόγραμμα πρέπει να επαναξιολογηθεί. Αυτό, μπέρδεψε τα γεγονότα και η εφαρμογή του project παραμένει σε αμφιβολία.

-Είναι πολιτική πραγματικότητα στην Ιταλία ότι οι κυβερνήσεις δεν διαρκούν πολύ. 58 κυβερνήσεις έχουν αλλάξει από το 1945.

Το πρόγραμμα είχε από καιρό έντονες κριτικές: Ιταλοί και διεθνείς περιβαλλοντολόγοι, μαζί με επιστήμονες που εδώ και τρείς δεκαετίες παρακολουθούσαν το project με δυσαρέσκεια. Διατείνονται ότι οι πύλες θα είναι άχρηστες σε λίγα χρόνια εξαιτίας της ανεξέλεγκτης ανόδου της στάθμης. Επιπλέον ανησυχούν ότι οι υπεύθυνοι θα αναγκάζονται να σηκώνουν τις πύλες τόσο συχνά ώστε η φυσιολογική πλημμυρίδα και άμπωτη θα επηρεάσει δραματικά την υδρόβια ζωή μέσα στη λιμνοθάλασσα και θα κάνει την πόλη ακατάλληλη για διαβίωση για μεγάλες περιόδους, μιας και τα απόβλητα των υπονόμων που συνήθως ξεπλένει η παλίρροια θα παραμείνουν μέσα. Αυτοί οι επικριτές απαιτούν περισσότερες μελέτες να διενεργηθούν για την περιβαλλοντολογική επίδραση των πυλών στην περιοχή και θέλουν τη διεθνή επιστημονική και κοινότητα εφαρμοσμένης μηχανικής να βρούν τις νέες λύσεις που θα προστάτευαν τη Βενετία για τον επόμενο αιώνα παρά για ακριβώς τις επόμενες μερικές δεκαετίες.

Ακόμα κι αν οι υποστηρικτές των πυλών μπορούν κάπως να αντιστρέψουν τη θέση του Δημοτικού Συμβουλίου της Βενετίας, η κυβέρνηση αντιμετωπίζει πολλά άλλα εμπόδια προτού να μπορέσει ακόμα και να εξετάσει την κατασκευή. Πρώτα είναι το θέμα της χρηματοδότησης του έργου. Η τρέχουσα ιταλική κυβέρνηση, εκλεγμένη από τις αρχές του 2001, έχει αναγγείλει επίσης τα σχέδια για να επανοικοδομήσει το σύστημα αυτοκινητόδρομων του έθνους, να επεκτείνει το εθνικό σύστημα τραίνων μεγάλων ταχυτήτων, και κατασκευάζει μια μεγάλη αναρτημένη γέφυρα από την ιταλική ηπειρωτική χώρα στη Σικελία. Όλο αυτό έρχεται σε μια εποχή οικονομικής κρίσης και κανένα ευπροσδιόριστο μέσο που να δώσει δισεκατομμύρια των euro που απαιτούνται για να προωθήσουν αυτά τα προγράμματα δεν φαίνεται.

Είναι πολιτική πραγματικότητα στη χώρα ότι οι κυβερνήσεις δεν διαρκούν πολύ. 58 κυβερνήσεις έχουν αλλάξει από το 1945, και οι νέες εκλογές θα πραγματοποιηθούν πιθανώς μέχρι το 2004.

Παλίρροια της αισιοδοξίας

Αλλά μέσω αυτού του κλίματος πολιτικής διαμάχης και της αβεβαιότητας, η ελπίδα για τη Βενετία αναπηδά αιωνίως. Οι ανώτεροι αξιωματούχοι της πόλης που υποστηρίζονται από την ιταλική κυβέρνηση έχουν ιδιοποιηθεί αθόρυβα τα σημαντικά ποσά των χρημάτων από το πρόγραμμα πυλών για να βελτιωθεί η υποδομή του ιστορικού κέντρου. Τα δημοτικά συνεργεία εκβαθύνουν τα συσσωρευμένα απορρίματα από τις δεκάδες των καναλιών και επανοικοδομούν και στεγανοποιούν τις πλευρές των καναλιών. Αποκαθιστούν τις γέφυρες και τις πηγές. Και αυξάνουν τα fondamente, ή πεζοδρόμια, κατά μήκος των καναλιών και των ακρών της περιβάλλουσας λιμνοθάλασσας στα επίπεδα επάνω από τα στερεότυπα high-water σημάδια.

Υπάρχουν επίσης σχέδια για να βελτιώσουν την επεξεργασία των λυμάτων, τα οποία για αιώνες έχουν πεταχτεί στα κανάλια. Οι Βενετοί εγκαθιστούν τώρα τις σηπτικές δεξαμενές ως κτίρια και οι αγορές υποβάλλονται στην ανακαίνιση, και οι αρχές ελπίζουν ότι μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες, οι παραδοσιακοί σωλήνες υπονόμων θα μπορούν να μεταφέρουν τα απόβλητα της πόλης στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων στα ηπειρωτικά της χώρας.Τέλος, για την πλατεία του Αγ.Μάρκου, το χαμηλότερο σημείο της πόλης και την πιο συχνά πλημμυρισμένη περιοχή, έχει εγκριθεί ένα πρόγραμμα 50 εκατομμυρίων δολλαρίων για να επανοικοδομηθεί το σύστημα αποχέτευσής της.

Η συζήτηση γύρω από το πώς να προστατεύσει τη Βενετία και να συντηρήσει τα κτίρια και τους θησαυρούς τέχνης της, δεν θα τελειώσει σύντομα. Πράγματι, πιθανώς να περάσουνε πολλά χρόνια προτού να αρχίσει η κατασκευή οποιουδήποτε έργου, είτε των κινητών πυλών είτε κάποιας εξ ολοκλήρου διαφορετικής λύσης.

* Στις 15 Μαίου 2003, ο Silvio Berlusconi, πρωθυπουργός της Ιταλίας, προώθησε επίσημα το πρόγραμμα των κινητών πυλών, το οποίο αναμένεται να πάρει οκτώ έτη να ολοκληρωθεί και να κοστίσει 4 δισεκατομμυρίων δολλάρια.

ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Η δημοτική αρχή ύδατος της Βενετίας/το Consorzio Venezia Nuova, ανέπτυξε αυτό το πρόγραμμα των κινητών πυλών.

Τύπος πύλης: βυθιζόμενη πύλη χτυπημάτων πλευστότητας
Αριθμός πυλών: 4 σειρές σε τρεις θέσεις (Lido, 2 σειρές Malamocco, 1 σειρά Chioggia, 1 σειρά)
Αριθμός μεμονωμένων τμημάτων πυλών: 79 (Lido, 41 Malamocco, 20 Chioggia, 18)
Μεμονωμένες διαστάσεις πυλών: 66 πόδια πλάτος, 15,5 πόδια πάχος, 99 πόδια μήκος στο βαθύτερο σημείο
Βάρος κάθε πύλης: 250 - 350 τόνοι
Ύψος των παλιρροιών όταν λειτουργούν οι πύλες: 40 ίντσες ή περισσότεροι επάνω από το μέσο όρο
Μέσος χρόνος περάτωσης κολπίσκων λιμνοθαλασσών: 4,5 ώρες
Χρόνος απαραίτητος να ανοίξουν οι πύλες: 30 λεπτά
Χρόνος απαραίτητος να κλείσουν οι πύλες: 15 λεπτά
Μέγιστη διαφορά στο επίπεδο μεταξύ της θάλασσας και της λιμνοθάλασσας όταν αυξάνονται οι πύλες: 6,6 πόδια
Κόστος του προγράμματος: $4 δισεκατομμύρια
Χρόνος εκτέλεσης προγράμματος: 8 έτη
Αριθμός άμεσων εργασιών κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης: 1.000 ετησίως
Αριθμός άμεσων εργασιών σε πλήρη λειτουργία: 150 ετησίως
Δαπάνες συντήρησης και διαχείρισης: $9.2 εκατομμύρια ετησίως ($6,2 εκατομμύρια για τη συντήρηση, $3 εκατομμύρια για τη διαχείριση)

Του Λαργκατζή Γιώργου, Π.Μηχαν. Τ.Ε.