Εμπόριο δανείων

Ρεκόρ κατασχέσεων ακινήτων από τράπεζες, λόγω αδυναμίας των νοικοκυριών να αποπληρώσουν τις δανειακές υποχρεώσεις τους, αναμένεται να σημειωθεί το 2008. Τα στοιχεία στο δίμηνο Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου είναι χαρακτηριστικά: σύμφωνα με την Ομοσπονδία Δανειοληπτών, μόνο στο Ειρηνοδικείο Αθηνών οι κατασχέσεις ανήλθαν σε 5.500, γεγονός το οποίο ενισχύει την εκτίμηση ότι πανελλαδικά φέτος θα φτάσουν στις 150.000 έναντι περίπου 100.000 το 2007.

Την κατάσταση αυτή επιδεινώνει η απόφαση των τραπεζών να προχωρήσουν στη διαγραφή και εν συνεχεία την πώληση μη εξυπηρετούμενων δανείων. Στελέχη τραπεζών σημειώνουν στο «Real Estate» ότι το επόμενο διάστημα είναι πιθανό να πουληθούν μη εξυπηρετούμενα δάνεια ύψους 10 δισ. ευρώ!

Εξειδικευμένες εταιρείες του εξωτερικού αγοράζουν σε πολύ χαμηλή τιμή τα δάνεια που οι τράπεζες θεωρούν ως ανεπίδεκτα είσπραξης και εν συνεχεία αναλαμβάνουν οι ίδιες να διασώσουν ό,τι είναι δυνατόν. Δηλαδή να εισπράξουν ό,τι μπορούν από τον κάθε οφειλέτη. Για τα καταναλωτικά η τιμή αγοράς των προβληματικών δανείων προσδιορίζεται κοντά στο 5% της συνολικής αξίας των δανείων. Δηλαδή, από την πώληση καταναλωτικών δανείων ανεπίδεκτων είσπραξης ύψους, για παράδειγμα, 4 δισ. ευρώ οι τράπεζες θα εισπράξουν περί τα 350 εκατ. ευρώ.

Οι εταιρείες αυτές, σε ρόλο ντετέκτιβ, ψάχνουν για το παραμικρό περιουσιακό στοιχείο που μπορεί να έχει ο δανειολήπτης και εν συνεχεία μέσω απειλών και δικαστικών ενεργειών προσπαθούν να εισπράξουν ό,τι μπορούν.

Σημειώνεται ότι πρόκειται για δάνεια τα οποία οι τράπεζες έχουν διαγράψει από τα χαρτοφυλάκιά τους θεωρώντας αδύνατη ή ασύμφορη την είσπραξη οποιουδήποτε ποσού. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής: έπειτα από ένα χρονικό διάστημα, ένα δάνειο που δεν αποπληρώνεται μπαίνει σε οριστική καθυστέρηση και η τράπεζα σχηματίζει πρόβλεψη για την κάλυψη της ζημιάς. Εν συνεχεία η τράπεζα ενεργοποιεί τις διαδικασίες είσπραξης των καθυστερήσεων μέσω νομικών ενεργειών. Αν δεν βρεθούν περιουσιακά στοιχεία και διαπιστωθεί η αδυναμία του δανειολήπτη να αποπληρώσει το δάνειο, προχωρά στη διαγραφή της απαίτησης, επωμιζόμενη οριστικά τη ζημιά. Κατόπιν η τράπεζα έχει τη δυνατότητα οι απαιτήσεις που έχουν διαγραφεί να πωληθούν σε τρίτους. Η αγορά αυτή είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στο εξωτερικό.

Ηδη η Eurobank EFG έχει προχωρήσει στην πώληση μη εξυπηρετούμενων δανείων (Non performing loans - NPLs) καταναλωτικής πίστης συνολικού ποσού 300 εκατ. ευρώ, ενώ ανάλογη κίνηση -μικρότερου μεγέθους- έχει πραγματοποιήσει και η Alpha Bank. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Εθνική Τράπεζα προετοιμάζει την πώληση μη εξυπηρετούμενων καταναλωτικών δανείων ύψους 500 εκατ. ευρώ, ενώ η Eurobank προετοιμάζει την πώληση και δεύτερου πακέτου μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η ΑΤΕ, διαθέτοντας ένα χαρτοφυλάκιο δανείων που είναι φορτωμένο με πολλές αμαρτίες του παρελθόντος, είχε βρεθεί πολύ κοντά στην πώληση των ανεπίδεκτων είσπραξης δανείων, ωστόσο η συμφωνία δεν ολοκληρώθηκε λόγω διαφοράς στο τίμημα. Παρά τη γενναία προσπάθεια εξυγίανσης που έχει πραγματοποιήσει η νέα διοίκηση της ΑΤΕ (μόνο το 2007 πραγματοποιήθηκαν διαγραφές 416 εκατ. ευρώ), η τράπεζα εξακολουθεί να διαθέτει τον υψηλότερο δείκτη καθυστερήσεων (7,1%).

Σημειώνεται ότι την τελευταία δεκαπενταετία οι ελληνικές τράπεζες έχουν αναπτύξει με ταχύ ρυθμό το χαρτοφυλάκιο δανείων τους, με το σύνολο των δανείων να έχει αυξηθεί σημαντικά από περίπου 74 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο του 2001 σε 217 δισ. το 2007. Η αντίστοιχη ενδεχόμενη αύξηση στον όγκο των νέων NPLs που έχουν δημιουργηθεί, σε συνδυασμό με τα προηγούμενα NPLs, σημαίνει ότι το συνολικό επίπεδο προσεγγίζει τα 9,5 δισ. ευρώ το 2007.

Η κρίση φέρνει αύξηση επιτοκίων

Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι εγχώριες τράπεζες δεν είναι η έλλειψη ρευστότητας αλλά το μεγάλο κόστος για την απόκτησή της. Με τις αγορές χονδρικής δανεισμού των τραπεζών πρακτικά να μη λειτουργούν, οι εμπορικές τράπεζες έχουν επικεντρωθεί στην προσέλκυση καταθέσεων.

Για την προσέλκυση των καταθετών οι τράπεζες προσφέρουν υψηλά επιτόκια σε προθεσμιακές καταθέσεις και σύμφωνα με στελέχη τραπεζών τα επιτόκια που προσφέρονται ξεπερνούν το 4% και φτάνουν μέχρι και 5,5%.

Αντιδρώντας στην πιστωτική κρίση και τη μεγάλη αύξηση του κόστους του χρήματος, σε πρώτη φάση οι τράπεζες προχώρησαν στη σιωπηρή κατάργηση των προσφορών (δωρεάν έξοδα κ.ά.) και των ιδιαίτερα επιθετικών προϊόντων (επιτόκια κάτω του κόστους για τα πρώτα 3 χρόνια κ.ά.) με παράλληλη συγκρατημένη αύξηση των επιτοκιακών περιθωρίων.

Οι τράπεζες, τόσο στο τέταρτο τρίμηνο του 2007 όσο και στο πρώτο τρίμηνο του 2008, ακολούθησαν αμυντική τακτική ποντάροντας στην ταχεία ανάρρωση του πιστωτικού συστήματος και τη γρήγορη ομαλοποίηση στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Πολλούς μήνες μετά την αποκάλυψη των τρομακτικών υπερβολών και την κατάρρευση της αξιοπιστίας τραπεζικών κολοσσών, φόβος και αβεβαιότητα εξακολουθούν να κυριαρχούν. Στην ερώτηση αν έχουμε δει τα χειρότερα της κρίσης, η μεγάλη πλειοψηφία των επιτελών των εγχώριων τραπεζών απαντά πως δεν γνωρίζει προσθέτοντας ότι κάπου εδώ ή έστω λίγο χαμηλότερα βρίσκεται ο πάτος. Παράλληλα αναφέρουν ότι η ύφεση της αμερικανικής οικονομίας θα προκαλέσει νέο κύμα επιπτώσεων με αύξηση των επισφαλειών, για παράδειγμα στην καταναλωτική πίστη και την απροθυμία των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν τις επιχειρήσεις. Αν συμβεί αυτό, τότε με τη σειρά του θα πυροδοτήσει νέο κύκλο αρνητικών επιπτώσεων στις οικονομίες παγκοσμίως.

Πλέον οι εγχώριες τράπεζες είναι αναγκασμένες να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα εφαρμόζοντας πιο επιθετικές τακτικές. Στελέχη τραπεζών σημειώνουν στο Real Estate ότι στο δεύτερο τρίμηνο θα δούμε νέες - και πιθανότατα μεγαλύτερες - αυξήσεις των επιτοκίων χορηγήσεων αλλά και αυτοσυγκράτηση στις χορηγήσεις. «Η εποχή τής με κάθε κόστος αύξησης των μεριδίων αγοράς τελείωσε», σημειώνει στέλεχος τράπεζας.