Το Μεγαλύτερο Θέαμα στην Παραλία

Δείτε ολόκληρο το άρθρο στην αγγλική έκδοση.

Στην ταινία Goldfinger (1964) ο πελάτης του James Bond, Junius du Pont, φιλοξενεί τον πράκτορα 007 στο μοντέρνο ξενοδοχείο Fontainebleau (1952-54), του αρχιτέκτονα Morris Lapidus, στο Miami Beach. Στο ομότιτλο βιβλίο του, ο Ian Fleming δεν εκφράζεται με ενθουσιασμό για την αρχιτεκτονική του ακριβότερου ξενοδοχείου στον κόσμο (την εποχή που άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό), ούτε για τους «πλούσιους και ανιαρούς» κήπους του. Προφανώς το επέλεξε ως αντιπροσωπευτικό τόπο της «εύκολης ζωής, της πλούσιας ζωής» στη μεταπολεμική Αμερική, και ως ιδανικό τόπο για μια συνάντηση ανάμεσα σε αμερικανούς εκατομμυριούχους, μυστικούς πράκτορες, τζογαδόρους, γκάνγκστερ, πληρωμένους δολοφόνους και πόρνες.

Αποσπάσματα από την ταινία Goldfinger, 1964, σκηνοθεσία Guy Hamilton, παραγωγή EON Productions

Σε μια εποχή πρωτοφανούς ευημερίας για τις ΗΠΑ, το υπερπολυτελές, 554 δωματίων ξενοδοχείο Fontainebleau στόχευε να ικανοποιήσει τα λαϊκά γούστα και όνειρα των πελατών του για μια κλιματιζόμενη ευτυχία και εξωτικές απολαύσεις, όνειρα που διαμόρφωναν η τηλεόραση, τα λαϊκά περιοδικά, τα ρομαντικά μυθιστορήματα, η διαφήμιση και κυρίως οι ταινίες του Χόλυγουντ. Το Fontainebleau και τα ξενοδοχεία Eden Roc (1955) και Americana (1956), του Morris Lapidus, δημιούργησαν ένα νέο τύπο συγκροτήματος τουρισμού και αναψυχής (resort hotel) στο μεταπολεμικό Miami Beach. Tο συγκρότημα αυτό πρόσφερε τις ανέσεις του προαστίου κατοικίας και τις συγκινήσεις του εμπορικού κέντρου, μαζί με την αίγλη του country club, τις διασκεδάσεις της παραθαλάσσιας πόλης, τα ακαταμάχητα σκηνικά των μιούζικαλ του Χόλυγουντ και την τροπική παραλία, και όλα αυτά μέσα σε ένα κλειστό, προστατευμένο περιβάλλον, που θύμιζε τα διάσημα πολυτελή υπερωκεάνια. Τα ξενοδοχεία αυτά μετατράπηκαν σε «στερεότυπα του μεταπολεμικού αμερικανικού καταναλωτισμού, ξιπασιάς, ψευτιάς και χυδαιότητας» (Alice T.Friedman).

Ξενοδοχείο Fontainebleau, Morris Lapidus, 1952-54, City of Miami Beach, Florida (ο αρχικός εσωτερικός διάκοσμος του ξενοδοχείου δεν έχει διατηρηθεί). Φωτογραφίες Στυλιανής Φιλίππου

 Ξενοδοχείο Eden Roc, Morris Lapidus, 1955, City of Miami Beach, Florida. Φωτογραφίες Στυλιανής Φιλίππου

Σε αντίθεση με τη μοντέρνα αρχιτεκτονική του εξωτερικού τους, ο Lapidus διαμόρφωσε τους εσωτερικούς χώρους αυτών των ξενοδοχείων χρησιμοποιώντας όλες τις τεχνικές στις οποίες είχε εξειδικευτεί σχεδιάζοντας εμπορικά καταστήματα επί τριάντα χρόνια, μελετώντας τι συγκινεί «τον κο και την κα Αμερική» (Morris Lapidus) όταν πηγαίνουν για ψώνια. Ο αρχιτέκτονας που τιτλοφόρησε την αυτοβιογραφία του Το Υπερβολικό δεν Είναι Ποτέ Αρκετό (1996) επιδόθηκε με ζήλο στη δημιουργία φαντασμαγορικών «κινηματογραφικών σκηνικών» (Morris Lapidus) στο εσωτερικό των ξενοδοχείων του, αναμειγνύοντας, ανάμεσα σε άλλα, αναφορές στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση και το Μπαρόκ, εξωτικιστικά μοτίβα από τις χώρες της αμερικανικής ηπείρου και ιδέες εμπνευσμένες από τα μιούζικαλ του Busby Berkeley. «Οι περισσότεροι εσωτερικοί χώροι των ξενοδοχείων που σχεδίασα», εξηγεί για παράδειγμα ο Lapidus, «έχουν μνημειώδεις σκάλες και οι περισσότερες απ' αυτές δεν οδηγούν πουθενά». Είναι εκεί για να ικανοποιήσουν την επιθυμία των ανθρώπων «να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν με μεγαλοπρέπεια κυκλικές σκάλες, όπως στις ταινίες του Busby Berkley».

Μουσικό νούμερο «Dance Until Dawn», χορογραφία Busby Berkeley, από τη μουσική ταινία Flying High (1931, σκηνοθεσία Charles Reisner, παραγωγή MGM)

Τα ξενοδοχεία του Lapidus γνώρισαν μεγάλη εμπορική επιτυχία, αλλά ο αρχιτεκτονικός κόσμος αντέδρασε έντονα. Οι κριτικοί εξέφρασαν θυμό, αηδία, περιφρόνηση και κοροϊδία κατά των αδιάντροπα λαϊκιστικών και προκλητικά εμπορικών δημιουργιών του αρχιτέκτονα του μεταπολεμικού Miami Beach. Αυτό που ούτε οι κριτικοί της εποχής, ούτε όμως και οι μετέπειτα μεταμοντέρνοι απολογητές του Lapidus αποδέχτηκαν είναι ότι τα φανταχτερά και επιδεικτικά εσωτερικά αυτών των ξενοδοχείων επινοήθηκαν ως καταναλωτικά προϊόντα περιορισμένης ζωής και ως μέθοδος προώθησης του προϊόντος που οι αγοραστές τους επιθυμούσαν: «τροπική πολυτέλεια και καταπληκτικές διακοπές διασκέδασης στον ήλιο» (Morris Lapidus). Στην κλιματιζόμενη γη της φαντασίας του Lapidus, οι ένοικοι των ξενοδοχείων ήταν συγχρόνως θεατές και ηθοποιοί. Η τηλεόραση και ο κινηματογράφος είχαν ήδη εκπαιδεύσει τον κο και την κα Αμερική στη φυσική και υποσυνείδητη ηθελημένη άρση της δυσπιστίας, η οποία τους επέτρεπε να απολαύσουν ακίνδυνα τη φανταστική εμπειρία που τους πρόσφερε ο Lapidus. Ο κινηματογράφος είχε επίσης ήδη διαρρήξει το πέτασμα που χώριζε το κοινό του παραδοσιακού θεάτρου και πρώιμου κινηματογράφου από τη σκηνή. Στα μιούζικαλ του Busby Berkeley, η κινητή πλέον κάμερα είχε επιτρέψει στο θεατή να εμπλακεί στο φαντασμαγορικό θέαμα. Στα μεθυστικά και γιορταστικά τοπία πολυτέλειας και περιπέτειας που δημιούργησε ο Morris Lapidus στο Miami Beach, πριν τον Walt Disney και το Las Vegas, κατόρθωσε να συγχύσει τα όρια ανάμεσα στο φανταστικό και το πραγματικό, ανάμεσα στην αρχιτεκτονική και τη βιομηχανία του θεάματος (show business).

Μουσικό νούμερο του Busby Berkeley, από τη μουσική ταινία Fashions of 1934 (1934), σε σκηνοθεσία William Dieterle και παραγωγήWarner Bros.