Συνέντευξη με τον αρχιτέκτονα TOAL O’ MUIRE

Το ENACA είναι ένα δίκτυο από Συστατικές Αρχές που αφορούν το επάγγελμα του Αρχιτέκτονα. Ο σκοπός του ENACA είναι να παρέχει ένα φόρουμ για συζήτηση για τις αρμόδιες αρχές αποσκοπώντας στο να βοηθήσει τη διοικητική συνεργασία και συνέπεια στην εφαρμογή της οδηγίας 2005/36/EC για την αναγνώριση των Επαγγελματικών Προσόντων (PQD). Πώς η οδηγία αυτή επηρεάζει το αρχιτεκτονικό επάγγελμα στην Ευρώπη;
Είχε πραγματοποιηθεί, προηγουμένως, το 1985, η Οδηγία Αρχιτεκτόνων, που αφορούσε μόνο αρχιτέκτονες. Αυτό υπήρχε για 20 χρόνια πριν η Οδηγία Αναγνώρισης γίνει νόμος. Υπήρχαν επίσης άλλες τομεακές οδηγίες για τα ιατρικά επαγγέλματα, για τους γιατρούς, τους νοσοκόμους ή τις μαίες, τους οδοντιάτρους, τους φαρμακοποιούς και τους κτηνιάτρους επίσης. Έτσι, το 2005 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Υπουργείο αποφάσισαν να συγχωνεύσουν όλα τα τομεακά επαγγέλματα με το γνωστό γενικό σύστημα για τα επαγγελματικά προσόντα, το οποίο επίσης ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980. Και αυτό είναι, για παράδειγμα, για τους εμπόρους, για τους σύμβουλους μηχανικούς, οι οποίοι βρίσκονται εντός αυτού που αποκαλούμε γενικό σύστημα.

Η αρχή είναι ότι εάν, για παράδειγμα, ένας Έλληνας αρχιτέκτονας ο οποίος έρχεται στην Ιρλανδία πρέπει να απευθυνθεί στην Ιρλανδική αρμόδια αρχή για την αναγνώριση των προσόντων του ως αρχιτέκτονας τότε η αρμόδια αυτή αρχή στην Ιρλανδία, την οποία εκπροσωπώ εγώ στο ENACA, το Ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων, μπορεί να επικοινωνήσει με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας προκειμένου να ελέγξει αν είστε αυτός που λέτε ότι είστε και ότι τα προσόντα σας είναι αυτά τα οποία υποστηρίζετε πως είναι. Αυτό σημαίνει, λοιπόν, διοικητική συνεργασία. Σημαίνει ότι όταν ο αιτών υποβάλλει αίτηση σε μια χώρα, η οποία δεν είναι η χώρα καταγωγής του, αλλά αυτό που συνήθως αποκαλούμε χώρα υποδοχής, τότε η αρμόδια αρχή στη χώρα αυτή μπορεί να μιλήσει με την αρμόδια αρχή της χώρας προέλευσης και αυτό θα κάνει τη διαδικασία αναγνώρισης πολύ πιο συνεπή και, το σημαντικότερο, πολύ καλύτερα.

Είναι οι αρμόδιες αρχές για το Αρχιτεκτονικό επάγγελμα στην Ευρώπη ικανοποιητικές για τους αρχιτέκτονες; Ποιες είναι οι επιπλέον ενέργειες που πρέπει να πραγματοποιηθούν;
Στην Ελλάδα και στην Ιρλανδία, και στις δύο αυτές Ευρωπαϊκές χώρες, στην πραγματικότητα, η αρμόδια αρχή είναι το επαγγελματικό επιμελητήριο. Υπάρχουν ορισμένες χώρες όπου αυτό δε συμβαίνει και κάποιες άλλες, όπως για παράδειγμα η Ισπανία, με το Υπουργείο της εθνικής κυβέρνησης, το οποίο είναι η αρμόδια αρχή. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ολλανδία υπάρχει ξεχωριστό κρατικό συμβούλιο το οποίο διορίζεται από την κυβέρνηση να είναι αρμόδια αρχή.

Σε γενικές γραμμές, στην αξιολόγηση αυτή, η οποία συμβαίνει αυτή τη στιγμή από την Επιτροπή της εν λόγω Οδηγίας, είμαι στην ευχάριστη θέση να πω ότι το επάγγελμα και οι αρμόδιες αρχές είναι γενικά σε συμφωνία. Δεν μπορώ να το πω αυτό με βεβαιότητα όσον αφορά τα Υπουργεία, τα διεθνή Υπουγεία τα οποία είναι αρμόδιες αρχές, γιατί δε δραστηριοποιούνται στο δίκτυό μας. Είχαμε κάποια επαφή μαζί τους μέσω της Επιτροπής, όμως υπάρχει μια δυσκολία για κάθε δίκτυο αρμόδιων αρχών να μιλούν με μία φωνή, διότι, φυσικά, καθένας από μας, ως αρμόδια αρχή, είναι υπεύθυνος μόνο για την εθνική μας κυβέρνηση, δεν είναι υπεύθυνος για την Επιτροπή. Δεν είμαστε υπεύθυνοι ο ένας για τον άλλον, είμαστε υπόλογοι στην εθνική κυβέρνησή μας, έτσι, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και συνετοί σε αυτά που λέμε.

Η Οδηγία απαιτεί τη διοικητική συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ/ΕΟΧ όσον αφορά τις διαδικασίες καταχώρισης για τους αρχιτέκτονες και άλλους, οι οποίοι ζητούν την αναγνώριση των προσόντων τους προκειμένου να καταχωρηθούν κάτω από τη νομοθεσία της χώρας υποδοχής. Ο στόχος αυτός έχει επιτευχθεί;
Σε γενικές γραμμές, ναι, αλλά υπάρχει ακόμα αρκετή δουλειά να κάνουμε. Το πρώτο πρόβλημα είναι ότι ο κατάλογος των προσόντων στο παράρτημα της Οδηγίας είναι αρκετά ξεπερασμένος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το 2005, όταν η Οδηγία έγινε, πήραν απλά τη λίστα των προσόντων από την παλαιότερη Οδηγία των Αρχιτεκτόνων και τη συμπεριέλαβαν στη νέα Οδηγία, οπότε ήταν ήδη σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερασμένη. Υπάρχουν δύο προβλήματα: το ένα είναι ότι πολλά από τα προσόντα έχουν αλλάξει το όνομά τους λόγω των εξελίξεων σε όλη την Ευρώπη και της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Υπάρχει κάτι που ονομάζεται διαδικασία της Μπολόνια που έχει να κάνει με την κινητικότητα όχι των επαγγελματιών, το οποίο είναι το μέλημα αυτής της Οδηγίας, αλλά με την κινητικότητα των σπουδαστών και παρόλο που η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει κανένα νομικό κομμάτι ή νομική αρμοδιότητα όσον αφορά την εκπαίδευση, έχει προωθήσει την κινητικότητα των φοιτητών σε όλη την Ευρώπη μέσω της διαδικασίας της Μπολόνια. Έχει μια σειρά από βήματα ή βαθμούς, επικεντρωμένα κυρίως στα πτυχία Bachelor και Master. Έτσι, πολλά από τα 5ετή δπλώματα για τους αρχιτέκτονες έχουν πλέον εκ νέου οριστεί, λόγω αυτού, ως Master και για τη διαφάνεια της αποσαφήνισης, το παράρτημα της Οδηγίας που απαριθμεί τα αναγνωρισμένα προσόντα πρέπει να ενημερωθεί. Φυσικά, υπάρχουν και σχολές αρχιτεκτονικής οι οποίες τώρα ανοίγουν, οπότε υπάρχουν και νέα διπλώματα. Αυτά τα διπλώματα κοινοποιούνται από τις διεθνείς κυβερνήσεις μεταξύ τους και στην Επιτροπή και έπειτα μπορούν να ελεγχθούν ή ακόμη και να αμφισβητηθούν από την Επιτροπή ή από τα κράτη μέλη και προφανώς υπάρχει αρκετή δουλειά σε αυτό.

Υπάρχει επίσης το πρόβλημα ότι κάποιες χώρες και κάποια πανεπιστήμια έχουν αργήσει πολύ όσον αφορά την κοινοποίηση των νέων διπλωμάτων. Δε φαίνεται να ενδιαφέρονται αρκετά για τους νέους πτυχιούχους τους, να τους βοηθήσουν να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη. Ειδικά για τους αρχιτέκτονες αυτό έχει αναγνωριστεί ως πρόβλημα από την Επιτροπή, από τους ίδιους τους αρχιτέκτονες, από τους αρχιτέκτονες σε όλη την Ευρώπη. Οπότε υπάρχει ακόμα ένα μεγάλο έργο που πρέπει να γίνει εκεί, έτσι ώστε το παράρτημα να είναι ενημερωμένο, όχι μόνο σε σχέση με τα διπλώματα, αλλά και σε σχέση με αυτό που αποκαλούμε συνοδευτικό πιστοποιητικό.

Πολλές χώρες έχουν μια απαίτηση εκτός από το δίπλωμα. Για παράδειγμα, διαβάζετε τον τίτλο ενός ελληνικού συνοδευτικού πιστοποιητικού. Σε ορισμένες χώρες αυτό το πιστοποιητικό αντιπροσωπεύει είτε μια εξέταση είτε μια περίοδο εποπτευόμενης εργασιακής εμπειρίας ή ακόμα, σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, και τα δύο. Στη Σλοβακία, για παράδειγμα, υπάρχουν και τα δύο. Αυτά τα συνοδευτικά πιστοποιητικά, όπως αποκαλούνται, δεν υπάρχει σαφής διατύπωση στην Οδηγία ότι είναι υποχρεωμένα τα κράτη μέλη να τα κοινοποιούν στην Επιτροπή όπως είναι υποχρεωμένα να κάνουν με τα διπλώματα. Αυτό δεν είχε πραγματοποιηθεί και όντως μόνο τον τελευταίο χρόνο η Επιτροπή κατέστησε σαφές στα κράτη μέλη ότι αν έχουν απαιτήσεις πέρα από το δίπλωμα πρέπει να τις κοινοποιούν και πρέπει να έχουν ένα σήμα για τον διακινούμενο μέσω του παραρτήματος ότι δεν υπάρχει κάτι άλλο που πρέπει να παρέχει εκτός του πτυχίου τους. Αυτή η διαδικασία συμβαίνει τώρα, όχι τόσο γρήγορα όσο θα έπρεπε, αλλά συμβαίνει.

Η αρχιτεκτονική ως επάγγελμα χρειάζεται να αποκτήσει περισσότερη δύναμη; Με ποιους τρόπους θα μπορούσε αυτό να γίνει;
Κατά τη γνώμη μου οι αρχιτέκτονες σαν άτομα και σαν ομάδα πρέπει να ασχοληθούν με την κοινωνία στην οποία ζουν , τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε εθνικό . Όλοι το κάνουμε αυτό με τον τρόπο μας . Ένα πράγμα που είναι πολύ απαραίτητο και συσχετίζεται στενά με το είδος της δουλειάς που κάνουμε σαν αρχιτέκτονες είναι να ασχοληθούμε με αυτό που αποκαλώ 'έρευνα πολιτικής' . Γίνεται πολύ κουβέντα στις ευρωπαϊκές υποθέσεις για το 'lobbying'. Είναι ένας όρος που δεν μου αρέσει και πολύ γιατί υπάρχουν κάποια lobby που έχουν την έγκριση των πολιτών επειδή είναι για την προστασία των συμφερόντων τους . Αλλά αυτό από την άλλη μεριά μπορεί  να σημαίνει ότι όσο πιο ισχυρά είναι τα συμφέροντα τόσο πιο ισχυρά θα είναι τα 'lobby' γιατί έχουν  περισσότερους πόρους κάτι που τα κάνει αυτόματα να υπερισχύουν των ασθενέστερων με λιγότερους πόρους 'lobby'.

Αλλά κάτι που όλοι μπορούμε να κάνουμε εθελοντικά ,όταν έρθει η στιγμή, είναι να εξηγήσουμε ο ένας στον άλλο αλλά και στο ευρύ κοινό τι είναι αυτό που κάνουμε , ποιοι παράγοντες  μας βοηθούν να το κάνουμε , ποιοι παράγοντες  μας παρεμποδίζουν  από το να το κάνουμε καλά και έτσι να γίνουμε ένα μέρος της ευρύτερης κοινωνίας που προσπαθεί να κάνει τα πράγματα καλύτερα. Αν δεν μιλήσουμε μεταξύ μας , αν δεν εξηγήσουμε στον κόσμο και αν δεν κάνουμε την έρευνα πολιτικής ίσως με μια μετριοπάθεια τότε η Ευρώπη σαν κοινωνία δεν θα λειτουργήσει τόσο καλά. Αυτός είναι ο λόγος που συντονιστές συνεργασίας είναι τόσο βαρετοί γιατί συμπεριλαμβάνει πολλά καθημερινά καθήκοντα. Για εμένα που ασκώ το επάγγελμα του αρχιτέκτονα , ο λόγος που θέλω να το κάνω αυτό είναι γιατί πιστεύω ότι εντέλει βοηθάει στην προώθηση και στην προστασία των  υψηλού επιπέδου στόχων: για ένα καλύτερο περιβάλλον ,για ένα πιο βιώσιμο πλανήτη και λοιπά.

Υπάρχει στενός συσχετισμός ανάμεσα στα βαρετά καθημερινά καθήκοντα των συντονιστών συνεργασίας με τους υψηλού επιπέδου στόχους της δημιουργίας ενός καλύτερου κόσμου. Έτσι λοιπόν ως αρχιτέκτονας νοιώθω κάπως προνομιούχος. Είναι μια πολύ ωραία ζωή αν και η δουλειά δεν είναι τόσο καλοπληρωμένη όσο άλλες που θεωρούνται λιγότερο χρήσιμες από τους αρχιτέκτονες. Άρα λοιπόν η απάντηση στην ερώτησή σας  'Πώς μπορεί η αρχιτεκτονική να αποκτήσει περισσότερη δύναμη' είναι με την προσπάθεια τον αρχιτεκτόνων .

Η παγκόσμια οικονομική κρίση είναι μια ευκαιρία για τον καθένα να επαναπροσδιορίσει τους τρόπους που σχεδιάζουμε και κατασκευάζουμε τα κτήρια και το αστικό περιβάλλον ;
Σίγουρα είναι. Δεν είναι η μόνη κρίση που αντιμετωπίζουμε. Για παράδειγμα αντιμετωπίζουμε την κρίση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και την κρίση της έλλειψης τροφίμων που δεν είναι κάτι για το οποίο ο αρχιτέκτονας πρέπει να κάνει κάτι άμεσα αλλά είναι ένα πρόβλημα που συσχετίζεται με την οικονομική κρίση των ανθρώπων που δεν έχουν τη δυνατότητα να τραφούν αλλά επίσης και με την εξάντληση των πόρων οι οποίοι παρότι οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι πρέπει μετριάσουν την εξάντληση αυτή και να είναι πιο επαρκείς. Βλέπω ότι η οικονομική κρίση είναι στενά συνυφασμένη με τις υπόλοιπες μορφές κρίσης που αντιμετωπίζουμε και ελπίζω ότι θα βρούμε καλύτερες λύσεις από αυτές που εφαρμόσαμε στην Ιρλανδία όπου προσπαθήσαμε να επιλύσουμε την οικονομική κρίση στενόμυαλα χρησιμοποιώντας τις ίδιες ιδέες και τους ίδιους ανθρώπους που τη δημιούργησαν αντί εμπλέξουμε νέους ανθρώπους και νέες ιδέες στην διαδικασία αυτή.

Εν κατακλείδι , θα μπορούσατε να μας καταθέσετε την προσωπική σας άποψη για το ποια θεωρείτε τα 10 πιο σημαντικά  κτήρια στον κόσμο ( που έχουν κατασκευαστεί και είναι επισκέψιμα )  που θα πρέπει κάποιος να επισκεφτεί ;
Το πρώτο πράγμα που θα πω συσχετίζεται άμεσα με τις δυο προηγούμενες απαντήσεις μου. Πιστεύω ότι στο επάγγελμά μας δίνεται πολύ μεγάλη έμφαση στο ίδιο το κτήριο αλλά και στα νέα κτήρια. Σαν αρχιτέκτονες πιστεύω ότι έχουμε καθήκον , λαμβάνοντας υπόψη την κρίση που ανέφερα προηγουμένως , να δώσουμε έμφαση όχι στα νέα κτήρια αλλά στο πως θα χρησιμοποιήσουμε καλύτερα τα παλαιά και στο πώς αυτά εντάσσονται στον περιβάλλοντα χώρο τους.

Άρα τα  κτήρια που θα επέλεγα να επισκεφτεί κάποιος είναι ίσως αυτά στα ελληνικά νησιά όπου υπάρχει μια συλλογική τοπική αρχιτεκτονική  από την οποία οι αρχιτέκτονες τα τελευταία 50 χρόνια προσπάθησαν ξεκάθαρα να αντλήσουν πληροφορίες αλλά δυστυχώς η προκατάληψη στο επάγγελμα για τα εικονικά δημόσια κτήρια είναι αντίθετη σε αυτό .

Εάν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τις οικολογικές προκλήσεις, τη  βιωσιμότητα και  τις  προκλήσεις του άνθρακα, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να βελτιώσουμε το υπάρχον απόθεμα και  να προστατεύσουμε την αρχιτεκτονική κληρονομιά. Χρειάζεται ως αρχιτέκτονες όχι μόνο να σχεδιάσουμε παθητικά συστήματα· πρέπει να κατανοήσουμε τα ενεργά συστήματα. Όταν είμαι στην Ελλάδα, η οποία είναι μια χώρα που γνωρίζω λιγότερο καλά από ότι γνωρίζω τμήματα της Ιταλίας, σκέφτομαι τη Σικελία, όπου υπάρχει το αποτύπωμα  μιας πόλης 2, 5 χιλιετιών παλαιάς και μπορεί κάποιος να δει  το σύστημα αποχέτευσης, μπορεί να δει τις  αυλές των σπιτιών και να πάρει μια  εικόνα του πόσο βιώσιμη ως ομάδα  ήταν. Αυτά είναι είδη κτιρίων που οι αρχιτέκτονες πρέπει να πάνε να δουν. Επίσης προτείνω να δουν την Όρτα, το νησί στην Ιταλία , τις Ιταλικές πόλεις που είναι κτισμένες πάνω σε λόφους για τον ίδιο λόγο για τον οποίο προτείνω τα Ελληνικά νησιά .

Επίσης σκέφτομαι  κτίρια, όπως το Scarpa  Castle Vecchio  όπου έχουμε σύγχρονη αρχιτεκτονική σε πολύ ιστορικό περιβάλλον. Έχουμε πολλά να διδαχθούμε από αυτά τα είδη των κτιρίων. Όσον αφορά τα 'εικονικά' κτήρια τώρα , παρόλο που δεν έχω ταξιδέψει όσο θα ήθελα και δεν έχω δει όλα τα κτήρια που θα ήθελα να έχω δει , κάποια που βρήκα πραγματικά όμορφα και θα συνιστούσα στον κόσμο να δει είναι: το κοντινό μας 'Blue mask' , το μουσείο του Luis Kahn στο Texas  αλλά επίσης και το χωριό Palladio καθώς στην Ιρλανδία είμαστε πολύ 'παλαδιανοί' στην κλασσική αρχιτεκτονική παράδοση. Ακόμα σκέφτομαι και κάποια μικρότερα κτήρια όπως το μουσείο του Victor Horta στις Βρυξέλες αλλά και διάφορα λαϊκά κτήρια στα οποία οι αρχιτέκτονες και οι τεχνίτες δημιουργούν έξοχα αποτελέσματα.

ArchiTeam
Παραγωγή: Γιάγκου Βιργινία, Γκαβογιάννη Κυριακή, Αναγνώστου Μαρία
Μετάφραση: Τσίγκου Χριστιάννα, Μπατσίλας Ανδρέας
Επιμέλεια: Βανδώρος Αλέξιος, Αναγνώστου Μαρία
Βίντεο: Αναγνώστου Μαρία

Σημειώσεις:
Βιογραφικό και Photo Credits

http://www.architravel.com/pointofview/pov/people/toal-o-muire