Δομές οργάνωσης κτιρίων γραφείων (Δ' Συνέχεια)

Kατά την τελευταία δεκαετία, ομάδες κριτικών θεώρησαν τις νεοσύστατες δυνατότητες των ηλεκτρονικών τεχνολογιών και του διαδικτύου - για εργασία, πολύμορφη επικοινωνία και διαρκή εικονική συνεύρεση από το χώρο κατοικίας ή οιοδήποτε άλλο τόπο - ως ικανούς παράγοντες ριζοσπαστικής μετάλλάξης του τυπολογικού κατεστημένου των εργασιακών χώρων. Ενώ η υπερφίαλη αυτή υπόσχεση της ηλεκτρονικής εποχής - για σταδιακή κατάργηση των καθαρώς εργασιακών απτών χώρων από ανθεκτικότερες εικονικές δομές - εμφανίζεται απατηλή, παλαιότερες μορφές χωροθετικής οργάνωσης των αγορών επανέρχονται δυναμικά: όπως αποδεικνύει το φαινόμενο της κοινότητας Silicon Valley, ακόμη και η ίδια η ηλεκτρονική βιομηχανία επαφίεται στην ανάδειξη ενός ισχυρού απτού επιχειρηματικού κέντρου που εξασφαλίζει άμεση φυσική επικοινωνία ερευνητών και ενδιαφερόμενων.

Το 'εμπορεύσιμο' των αξιών
Όμως, το μέσο κτίριο γραφείων συνεχίζει να τηρεί αμυντική αντι-αρχιτεκτονική στάση σε περιβαλλοντικά ζητήματα: οι εγκαθιδρυιμένες ενεργειακές τακτικές συνεχίζουν να συνιστούν την ελαχιστοποίηση απωλειών των συστημάτων κλιματικού ελέγχου με σφράγιση του εξωτερικού κελύφους από μη-ανοιγόμενα ανακλαστικά υαλοπετάσματα σκούρας απόχρωσης, κατά-το-δυνατό μείωση της ελεύθερης περιμέτρου με απλούστευση της ογκομετρικής σύνθεσης και μεγιστοποίηση της χωροθετικής πυκνότητας μονάδων εργασίας. Προτάσεις ενεργειακά υπεύθυνου σχεδιασμού επαφίονται στο 'εμπορεύσιμό' τους ώστε να συμπεριληφθούν στους στόχους των επενδυτών: οι σχεδιαστές καλούνται να πείσουν με στεγνά στατιστικά στοιχεία για την ένταξη 'πράσινων' προδιαγραφών, ενώ ο αρχιτεκτονικός κόσμος συνεχίζει να δείχνει προτίμηση σε επιφανειακά προσθετικά μορφολογικά στοιχεία - προβάλλοντας απατηλές αισθήσεις οικολογικής υπεύθυνότητας - παρά σε ουσιαστικές μη-απτές σχεδιαστικές παράμετρους ενεργειακού σχεδιασμού, αποκαλύπτοντας την παθολογική συρρίκνωση του επαγγέλματος στην ενασχόληση με ρηχά εικονογραφικά θέματα.

Διλήμματα φιλοσοφικής οργάνωσης
Υπό το σύγχρονο καθεστώς ενιαίας οικονομικής νομοτέλειας, τα στεγανά μεταξύ απομονωμένων πλαισίων οικονομικής δραστηριότητας καταρρίπτονται. Οι αρχές της αμείλικτης ελεύθερης παγκόσμιας αγοράς επιβάλλουν πως 'ο σκληρότερος κερδίζει', επομένως, 'συναισθηματισμοί' για ποιοτικό αστικό περιβάλλον, φυσικό φωτισμό και αερισμό για κάθε εργασιακή θέση, κοινόχρηστους και δημόσιους χώρους και πράσινο, συστήματα περιορισμού της κατανάλωσης φυσικών πόρων, φαντάζουν ως ρομαντικές υπεκφυγές που εμποδίζουν τη μηχανή της οικονομίας να επιβάλλει τους ρυθμούς της.

Κάθε οργανωτική πρόταση που αποκλίνει της πεπατημένης τυπολογίας του ορθογωνικού ηψίκορμου γυάλινου κτιρίου γραφείων με ερμητικά κλειστό κέλυφος και κλιματικές συνθήκες απόλυτα εξαρτημένες από μηχανικά μέσα, κοστίζει, ως αρχική επένδυση, περισσότερο ανά τετραγωνικό, ανά θέση εργασίας, και, μέχρι σήμερα, η ελαχιστοποίηση του αρχικού αυτού κεφαλαίου επένδυσης αποτέλεσε αποκλειστική προτεραιότητα.

Τυπολογική αλληλεπίδραση
Καθώς τεχνολογικά η εξέλιξη των Low-E υαλοπινάκων - χαμηλής διαπερατότητας θερμικής ηλιακής ακτινοβολίας - καθιστά το γυάλινο κτίριο λύση βιώσιμη σε θερμά κλίματα και άμεσα συναγωνίσιμη συμπαγών προσόψεων, ευρωπαϊκές χώρες - που αρχικά εχθρεύονταν την απλοϊκότητα του δυτικότροπου γυάλινου κουτιού γραφειακών χώρων - αγγίζουν ολοένα και πιο ισχυρά την πρόκληση οικονομικής ανάπτυξης που προτιμά τις λιγότερο περιπετειώδεις, ασφαλείς και δοκιμασμένες κτιριακές τυπολογίες πνίγοντας το ηρωϊκό ρίσκο ποιοτικής δημιουργίας σε ένα πέλαγος 'μετριο-πάθειας' και ακλόνητου κονφορμισμού.

Η περίπου 15-χρονη ιστορία του πύργου 1 Canada Square από τον Cesar Pelli στο Canary Wharf των Docklands του Λονδίνου - τυπικό φαινόμενο απροβλημάτιστης μεταφύτευσης κτιριακής τυπολογίας της αμερικανικής ηπείρου στην Ευρώπη, πιστό αντίγραφο πύργων του ιδίου αρχιτέκτονα στο World Financial Center του Manhattan - αποδίδει εξελισσόμενες τάσεις στις τυπολογίες κτιρίων γραφείων, ιδεολογικά διλήμματα και συγκρούσεις με κανόνες της ελεύθερης οικονομίας: Ο πύργος γραφείων συμπίπτοντας με την οικονομική ύφεση των αρχών της δεκαετίας του '90 παρέμεινε για χρόνια σχεδόν κενός, οδηγώντας τους επενδυτές του επισήμως σε πτώχευση. Αδυνατώντας να ενταχθεί και να συνυπάρξει λειτουργικά με τον περιβάλλοντα πολεοδομικό ιστό, πέρασε στη συνείδηση του κοινού ως σύμβολο απερίσκεπτης μίμησης κοντόφθαλμων μοντέλων ανάπτυξης. Ως αρνητικό πρότυπο εργασιακών συνθηκών, ο σκοτεινός, βαθύς, μη-αεριζόμενος πύργος περίμενε την οικονομική άνθηση του τέλους της δεκαετίας του '90 για να δανειστεί ενεργητικότητα από την αναπτυσσόμενη περιβάλλουσα αστική ζώνη και τις ταχύτατα αυξανόμενες επιχειρηματικές ανάγκες για γραφειακούς χώρους.

Τα αυξανόμενα ποσοστά Ευρωπαίων που εξοικιωμένοι με καπιταλιστικά πρότυπα διατίθενται να εργαστούν ατελείωτες υπερωρίες σε πολυεθνικούς κολοσσούς - που κατ'εξοχήν αναζητούν εργασιακούς χώρους αντίστοιχους με αυτούς της απέναντι όχθης του Ατλαντικού - δίνουν άμεση ευκαιρία στα συντηρητικά κτιριακά μοντέλα να εξαπλωθούν.

Απώρθητοι Πύργοι
Ενώ λοιπόν ο συντηρητισμός ενδυναμώνεται στη γηραιά ήπειρο, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως στην αμερικανική ήπειρο παραμένουν συγκλονιστικές οι αντιστάσεις σε προοδευτικές δομές οργάνωσης κτιρίων γραφείων: με εξαίρεση την ευρωπαϊκής υπόστασης αστική παρέμβαση του Christian De Potzdamparc, σχεδόν κανένας αρχιτέκτονας με έδρα την Ευρώπη δεν έχει καταφέρει να κτίσει αστικό κτίριο γραφείων στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ τα ελάχιστα έργα που σήμερα συζητώνται, όπως o ασαφούς μέλλοντος πύργος των New York Times του Renzo Piano Building Workshop, ο πύργος της εταιρίας Hearst των Foster Associates  στο Manhattan  και πάνω από όλα το συγκλονιστικό φιάσκο της αναδόμησης του World Trade Center - με την επιλογή της συγκαλλημένα ακίνδυνης για τα κοντόφθαλμα επενδυτικά συμφέροντα πρότασης του Studio Libeskind - αποτελούν τα συντηρητικότερα έργα των γενικότερα επινοητικότατων αυτών αρχιτεκτονικών γραφείων, κτίρια που δεν συνταράσσουν ούτε καν απειλούν το αναπτυξιακό status quo. Αυτοπεριορίζομενα στη ρηχή μορφολόγηση του εξωτερικού κτιριακού κελύφους, επιβεβαιώνουν την ενσυνείδητη ασφυκτική αποκήρυξη κάθε περιθωρίου οργάνωσης υγιών αρχιτεκτονικών δομών, και την κατ' αποκλειστικότητα για λόγους προβολής αισθήσεων ψευδο-προοδευτικότητας επιλογή επώνυμων σχεδιαστών.

Στο πεδίο της βωμό της υπερπιεστικής κερδοσκοπίας ολοκληρωτικών δυτικότροπων αναπτυξιακών μοντέλων, το ζήτημα της τυπολογίας κτιρίων γραφείων χάνει τη διαλεκτική του. Οι κυρίαρχοι δημιουργοί κτιρίων γραφείων καταπνίγουν κάθε αποκλίνουσα τυπολογία και έρευνα για την αποδοτικότητα άλλων δομών οργάνωσης που δεν υπάγονται εξαναγκαστικά σε κερδοσκοπικές ατζέντες, ως ανεδαφική.

Μη-αυτόνομη Νομοτέλεια
Αδιαμφισβήτητα, όπως μαρτυρά η παγκόσμια ιστορία, η δημιουργία ικανής αρχιτεκτονικής προϋποθέτει την παρουσία ισχυρής πολιτικο-οικονομικής πραγματικότητας και, πιο συγκεκριμένα, η δημιουργία υψηλής ποιοτικά αρχιτεκτονικής απαιτεί την ύπαρξη συλλογικού οράματος, ενώ η σπανιότητα ανάκυψης ιδεατών συνθήκών αποτελεί εύκολη δικαιολογία αυτο-απαλλαγής ενός παθολογικά εγωιστικού αρχιτεκτονικού κατεστημένου από ευθύνες αναβάθμισης αστικών οργανωτικών δομών και βιοσιμότητας του σύγχρονου ανθρωπο-δημιούργητου περιβάλλοντος.

Τέλος Δ' Συνέχειας