ΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ ΚΤΙΡΙΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ-(Γ'ΜΕΡΟΣ)

Αντίθετα όμως, οι απτοί τόποι που εξυπηρετούν την εμπορική κίνηση, είναι για την υψηλή αρχιτεκτονική τα λιγότερο αποδεκτά θέματα και πεδία σχεδιασμού. Το σχίσμα αυτό αποτελεί κρίσιμο γεγονός που καταμαρτυρεί τη σχιζοειδή σχέση μεταξύ καθημερινής πρακτικής και ιδεολογικοποιημένης δόμησης.

<< Δείτε το ΜΕΡΟΣ Α' & Β' ΜΕΡΟΣ

Μεγαλοαστικό όραμα
Το εγχώριο αστικό εμπορικό κέντρο αποτελεί μετάλλαξη του κτιριολογικού τύπου της πολυκατοικίας, εκπληρώνοντας εν μέρει το, παλαιότερα, απόλυτο όνειρο της  αστικής ανάπλασης: το άνοιγμα του οικοδομικού τετραγώνου και την απόδοσή του στο (καταναλωτικό) κοινό.

Αντίστοιχα με την περιβάλλουσα οικιστική πυκνότητα, το εμπορικό κέντρο παραθέτει τυπολογικά στοιχεία που ανατρέχουν σε παραθεριστικές κατοικίες: είτε πολυώροφα συγκροτήματα με υπαίθριους διαδρόμους πρόσβασης/μπαλκόνια (Γλυφάδα, Μαρούσι) ή αυτόνομα bungalows,
πανταχόθεν ελεύθερες μονάδες και υπαίθρια διαμόρφωση (Κεφαλάρι).
Ο συχνά ανακλαστικός, αναλώσιμος διάκοσμος, εκδοχή κλασικιστικών μορφολογικών πεποιθήσεων, προδιαγράφει τη συμμετοχή των πελατών σε ένα συλλογικό μεγαλοαστικό όραμα.

Προαστιακά τοπία
Οι χώροι εμπορίου και αγοράς αναζητούν τόπους με μέγιστη οπτική έκθεση στο πιθανά ενδιαφερόμενο κοινό.
Ιστορικά, οι τόποι αυτοί σχετίζονταν με το πολύβουο κέντρο της πόλης, με τους θρησκευτικούς ναούς, τους τόπους πολιτικής δραστηριότητας.

Η αγορά ως τόπος ακολουθεί το αγοραστικό κοινό και αν η κινητικότητά αυτού μεγιστοποιείται, ως ιδανική συνθήκη προσβασιμότητας και τόπο χωροθέτησής της ανέρχεται ο ίδιος ο δρόμος: πρόκειται πλέον για οδούς ταχείας κυκλοφορίας, αποσυσχετισμένες από την ίδια την πόλη.
Το πελατειακό κοινό πλέον αποφεύγει το αστικό κέντρο, το οποίο φιλοξενεί κυρίως τον ελιτίστικο τομέα της αγοράς, εκτοπίζοντας τις καθημερινές και τις πρακτικές ή στοιχειώδεις αγορές: η γκαρνταρόμπα εξοπλίζεται με αγορές σε καταστήματα στο πεζοδρομημένο υποτιθέμενα chic αστικό κέντρο, το ψυγείο στα γιγαντιαία υπερ-κουτιά επί του αυτοκινητόδρομου.

Βάσει μετρήσεων κυκλοφοριακής πυκνότητας, προσβασιμότητας, γειτνίασης με οικονομικά ικανά προάστια και παραμέτρους χαμηλού κόστους έκθεσης/όψης προς το δρόμο και άμεσης οπτικής προβολής, οι αξίες γης κατά μήκος των αυτοκινητοδρόμων αναβαθμίζονται. Η παρουσία ενός προσπελάσιμου παράδρομου παράλληλα της κύριας οδού ταχείας κυκλοφορίας, εγγυάται την ανάπτυξη ενός γραμμικά αναπτυσσόμενου αστικισμού, λειτουργικά επικεντρωμένου στο εμπόριο και την κατανάλωση.

Οδικές βιτρίνες
Στο κατ’ εξοχήν αστικό τοπίο, η εμπορική και επιχειρηματική δραστηριότητα διαρθρωνόταν περίκεντρα - πλαισιώνοντας κτίρια με “δημοφιλή” προγράμματα λειτουργίας - ή γραμμικά κατά μήκος αξόνων περιπάτου, συνδέοντας επιμέρους αστικά υπο-κέντρα. Πλέον, οι συνδέσεις αυτές  αναφέρονται σε άλλη κλίμακα, σε πολυδιάστατα και υπερτοπικά δίκτυα μεταφοράς. Στα προαστιακά κέντρα αναψυχής και εμπορίου, βασική παράμετρος τυπολογικής οργάνωσης εμπορικών χώρων, παραμένει η θέαση, επομένως η βιτρίνα. Όμως οι τυπολογικές εκδοχές επαναπροσδιορίζονται ριζικά.

Η παρόδια εκδοχή της βιτρίνας αποτελεί προϊόν διαστασιολογικής μετάλλαξης, υπερδιόγκωσης. Δεν αναφέρεται πια στον περιπατητή, αλλά στον αυτοκινητιστή, οπότε προφανώς η κλίμακά της αναπροσαρμόζεται στις απαιτήσεις της κίνησης επιβατικών οχημάτων. Τα διαφανή κτίρια-βιτρίνα κατασκευάζονται ακριβώς στο όριο της οικοδομικής γραμμής προς υπερτοπική λεωφόρο. Σχεδιασμένα εξαρχής για επαγγελματική χρήση, τα κτίρια αυτά αποτελούν την κατ’ εξοχήν εντόπια τυπολογία χώρου στέγασης εμπορικής δραστηριότητας.

Εμποροπανήγυρις
Η εισαγωγή των αυτόνομων εμπορικών μεγα-τόπων στην εγχώρια κατασκευαστική πραγματικότητα μας εκθέτει στη σαφώς αινιγματική σχέση των συγκροτημάτων αυτών με την πόλη. Η χωροταξική οργάνωση του εμπορικού μεγα-κουτιού δεν προκύπτει από αρχιτεκτονικές προθέσεις, αλλά αποτελεί προϊόν λογιστικών διεργασιών, στατιστικών αναλύσεων και σαφώς κερδοσκοπικών παραμέτρων.

Η προβολή και αναγγελία της εταιρικής ταυτότητας επιχειρηματικών αλυσίδων φέρει γνώριμες και οικείες μνήμες ομοιογένειας ανεξαρτήτως τόπου:
αυτομάτως, ο αγοραστής γνωρίζει την ακριβή ποιότητα και είδος των προϊόντων και υπηρεσιών που παρέχονται. Υπερδιαστασιολογημένες επιγραφές επί των ορίων με το οδόστρωμα και έγκυρες προαναγγελίες με απλή σήμανση προβάλλουν την καταναλωτική δυνατότητα.

Οι ανεξάντλητοι χώροι υπαίθριας στάθμευσης περιμετρικά διασαφηνίζουν την ευκολία προσέγγισης του προορισμού. Ακυρώνεται έτσι η εδραιωμένη συλλογιστική της παραδοσιακά μοντέρνας αρχιτεκτονικής, που ζητά η μορφολογία του καθεαυτό κτιρίου, η άρθρωση των προσβάσεων και της εισόδου να προσκαλεί, να θέλγει και να προσελκύει το κοινό. Η “ταμπέλα”, μη-αρχιτεκτονικό στοιχείο, ακυρώνει κάθε έννοια συμβολισμού και ποιητικής μεταφοράς, υπεραπλουστεύοντας το λειτουργικό διάγραμμα.

Τοπία επωνυμίας
Κατά βάση “θέαμα” στα εμπορικά κέντρα δεν αποτελεί το ίδιο το κτίριο. Δεν θα έπρεπε άλλωστε. Αξιοθέατα είναι τα προϊόντα και  οι εταιρικές ταυτότητες που τα διακηρύσσουν. Ακριβώς, το κτίριο καλείται να είναι ουδέτερο, αδιάφορο, αφανές και να παρέχει δυνατότητα μεγιστοποίησης της προβολής των εταιρικών υποκαταστημάτων που φιλοξενεί.
Πρώτιστη διεργασία συντήρησης της αγοράς είναι η ανανέωση, σε συνδυασμό με την προσχεδιασμένη εγκατάλειψη του παρελθόντος (προϊόντος).

Η συλλογιστική αυτή αντανακλάται τόσο στα προϊόντα, όσο και στην υποδομή που τα προαναγγέλλει - διαφημίσεις, εσωτερικό σχεδιασμό - και την υποδομή που τα φέρει - το κτίριο.
Το υπερσυμπυκνωμένο εσωτερικευμένο περιβάλλον των shopping mall λειτουργεί αυτόνομα και σταματά να υπάρχει στα όρια του κτιρίου.

Η χίμαιρα λήγει καθώς ο καταναλωτής επιβιβάζεται στο όχημά του.
Διαρκής ανάλωση και αντικατάσταση διαφημιστικών σεναρίων δημιουργεί μια “υπόθεση” σε διαρκή εξέλιξη. Περίοδοι εκπτώσεων, νέες σειρές προϊόντων, ανακαινίσεις, θεματικές εναλλαγές, μείξεις, χρήσεων πλάθουν συνθήκες εορτασμού και πανήγυρης, στοχεύοντας στη διαρκή καταναλωτική παρότρυνση και στην πλασματική διεύρυνση των αναγκών του.

Η αρχιτεκτονική εντάσσεται και εξυπηρετεί τη στρατηγική αυτή. Τα νέα εμπορικά χωριά δεν συναγωνίζονται απλά τον αστικό χώρο, αλλά τον υποκαθιστούν πλήρως, ως απόλυτα αυθύπαρκτες οντότητες, χωροταξικά και λειτουργικά.

Το πλήρως τεχνητό και αυστηρά ελεγχόμενο περιβάλλον που παρέχεται, συχνά επικαλείται την έλλειψη ασφάλειας και καθαριότητας,
τη μόλυνση και τον υποβιβασμό του αστικού περιβάλλοντος. Αποκρύπτεται όμως, ότι ο δημόσιος χώρος καταπίπτει ακριβώς μέσω της ληστρικής αναπτυξιακής λογικής που παράγει τις υπερδιαστασιολογημένες νέες κτιριακές τυπολογίες, τις εσώκλειστες εκδοχές του κοινωνικού και δημόσιου χώρου.

Του Αριστοτέλη Δημητρακόπουλου

Τέλος

<< Δείτε το ΜΕΡΟΣ Α' & Β' ΜΕΡΟΣ