TO AΣΤΥ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ (ΜΕΡΟΣ Γ')

Στις αφηγηματικές τέχνες, τη  λογοτεχνία, το θέατρο ή τον κινηματογράφο, η πόλη είναι το τοπίο όπου κατ’ εξοχήν εκτυλίσσονται εξωπραγματικά δρώμενα, τα οποία υποθετικά πρόκειται να χαρακτηρίζουν την καθημερινότητα. Πλέον όμως η μεγαλόστομη προφήτευση αποτελεί καθεαυτό αναχρονιστικό στερεότυπο, σύμβαση, clichéé, υπόλοιπο της απογοητευτικής νεωτεριστικής περιόδου κατά την οποία η αρχιτεκτονική και η πολεοδομία αυτοπαρουσιάζονταν ως πανάκεια για κάθε περιβαλλοντική επιπλοκή.

<< Δείτε το Α ΜΕΡΟΣ' & Β ΜΕΡΟΣ'

Λόγω της προσβασιμότητας, η ηλεκτρονική εκδοχή οποιουδήποτε ιδρύματος αποκτά μάλλον μεγαλύτερη  βαρύτητα από την απτή.  Αν λοιπόν παλαιότερα οι επιχειρήσεις κατασκεύαζαν ουρανοξύστες για να μεγιστοποιήσουν την προβολή τους, σήμερα η ιστοσελίδα αποτελεί την εντυπωσιακή μεταστροφή στο άυλο και το μεταβλητό, το interactive.
Αντίστοιχα, ο αποκλεισμός γεωγραφικών ζωνών δεν έγκειται πλέον σε φυσικά εμπόδια ή υλικά μέσα. Η ανεπαρκής ανταπόκριση αστικών περιφερειών στη ραγδαία ανάπτυξη των εικονικών χώρων και υπηρεσιών, καθώς και η αδυναμία σύμπραξης σε υπερτοπικά/διεθνή ηλεκτρονικά δίκτυα οικονομικής συναλλαγής και πολιτισμικής συναναστροφής σημαίνει την άμεση αυτο-περιθωριοποίηση. Βρισκόμαστε σαφέστατα σε μια εποχή που η φυσική απόσταση και το κόστος των υλικών υποδομών δεν αποτελεί δικαιολογία υπανάπτυξης.

Οργανωτικές Δομές
Στην προβληματική για το μέλλον της πόλης μέσα υπό το πρίσμα της ηλεκτρονικοποίησης, η εμμονή στην διακήρυξη νεωτερικών εκφάνσεων της μορφοπλαστικής έχει σαφώς ατονήσει. Η βαρύτητα μεταφέρεται σε μη-απτά ζητήματα, σε θέματα λειτουργικής οργάνωσης και παραμέτρων αυτής. Η αντίληψη για την πόλη σταδιακά μεταπλάθεται από την εικονογραφική αποτύπωση του μητροπολιτικού χαρακτήρα στην ανίχνευση λειτουργικών τομέων. Τέτοια σύνολα, πολλές φορές ετερόκλητα ως προς την αρχιτεκτονική τους διαμόρφωση, συχνά ξεπερνούν τα στενά όρια της πόλης. Τυπικά αφορούν ευρείες μητροπολιτικές και γεωγραφικές ενότητες περιλαμβάνοντας περισσότερα υπο-κέντρα τα οποία λειτουργούν αλληλένδετα ως κόμβοι πλατύτερων οικονομικοπολιτικών δικτύων.
Στο πνεύμα αυτό, η συρρίκνωση της εικόνας της πόλης σε γεωμετρικές μορφές καθίσταται άτοπη. Εκ των πραγμάτων η απτή υποδομή των αστικών τομέων είναι μακροβιότερη των τεχνολογικών εξελίξεων οι οποίες επί της ουσίας μεταστρέφουν τη λειτουργία της  πόλης καθεαυτό, μεταπλάθοντας τις αρχικές προδιαγραφές της οποιασδήποτε πεπαλαιωμένης κτιριακής υποδομής. Ενδεικτική αναφορά στο γεγονός αυτό αποτελεί το βιβλίο Cybercities της Christine Boyer: ο τίτλος σε πρώτη ματιά εναρμονίζεται με το κύμα της ενθουσιώδους υποδοχής του κυβερνοχώρου στην αρχιτεκτονική, τελικά όμως το περιεχόμενο αποπνέει μάλλον σκεπτικισμό για την καταστρατήγηση και την σταδιακή αντικατάσταση του απτού από το εικονικό. Το εξώφυλλο απεικονίζει με επιτυχία το διχασμό: ο τίτλος Cybercities φαίνεται σαν ειρωνεία σε σχέση με την αποσπασματική αεροφωτογραφία κεντρικού τομέα του Manhattan, με αναχρονιστικής τεχνολογίας αμιγή κτίρια κατοικίας ή γραφείων κτισμένα κυρίως κατά το μεσοπόλεμο. Σαφέστατα, η πόλη αργεί να γεράσει, ενώ αυτό που μεταλλάσσεται είναι μάλλον η αντίληψή μας για το χώρο και οι τρόποι διαβίωσης.

Πόλη και Μηχανολογία
Η τεχνολογικός εξοπλισμός έχει συνεισφέρει πολύ περισσότερο στη μετάλλαξη και ανάπτυξη της εικόνας της πόλεως από ότι η ίδια η αρχιτεκτονική και ο αστικός σχεδιασμός μαζί. Η σύγχρονη μεγαλόπολη δεν υπάρχει λόγω της αρχιτεκτονικής, αλλά σαφέστατα, λόγω των ικανών δικτύων υποδομών. Ο William Mitchell στο βιβλίο E-topia αναλύει μέσα από ιστορικά παραδείγματα την τεχνολογική μετάβαση από τα υδραυλικά και αποχετευτικά συστήματα των ρωμαίων στα δίκτυα ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου της βιομηχανικής επανάστασης –τα οποία έκαναν δυνατή τη λειτουργία της πόλης τη νύχτα- και αργότερα στα δίκτυα ζεστού νερού και ατμού στα κρύα κλίματα ή αντίστοιχα κλιματισμού στα ζεστά. Η μη-αρχιτεκτονική τεχνολογία ήταν αυτή που κατέστησε εφικτή την αύξηση της πυκνότητας και της έκτασης της πόλης καθώς και την αποίκηση κλιματολογικά αφιλόξενων τόπων. Κεντρική συνεισφορά της τεχνολογίας είναι η αίσθηση ανεξαρτησίας του ατόμου σε ολοένα μικρότερης φυσικής επιφάνειας χώρο. Άρα, κατά μεγάλη ειρωνεία, η δυνατότητα συμπύκνωσης της πόλης εναπόκειται στην ισχυροποιημένη δυνατότητα απομόνωσης του ατόμου μέσα στις περιορισμένες εκτάσεις της. Η σταδιακή διόγκωση του μηχανολογικού εξοπλισμού στην πόλη και στο κάθε επιμέρους κτίριο είναι η σημαντικότερη εξέλιξη καθ’ όλη την ιστορική πορεία του αστικισμού. Αντίστοιχα σήμερα, η ποιότητα των κατασκευών, πέρα από το δομικό σκελετό και περίβλημα, προσδιορίζεται σε μέγιστο βαθμό από τον υπέρμετρα ακριβό μηχανολογικό εξοπλισμό τους και τις δυνατότητες εγκατάστασης προηγμένων ηλεκτρονικών δικτύων.

Του Αριστοτέλη Δημητρακόπουλου