Δομές οργάνωσης κτιρίων γραφείων (A' Συνέχεια)

Κατά την τελευταία δεκαετία, ομάδες κριτικών θεώρησαν τις νεοσύστατες δυνατότητες των ηλεκτρονικών τεχνολογιών και του διαδικτύου - για εργασία, πολύμορφη επικοινωνία και διαρκή εικονική συνεύρεση από το χώρο κατοικίας ή οιοδήποτε άλλο τόπο - ως ικανούς παράγοντες ριζοσπαστικής μετάλλαξης του τυπολογικού κατεστημένου των εργασιακών χώρων. Ενώ η υπερφίαλη αυτή υπόσχεση της ηλεκτρονικής εποχής - για σταδιακή κατάργηση των καθαρώς εργασιακών απτών χώρων από ανθεκτικότερες εικονικές δομές - εμφανίζεται απατηλή, παλαιότερες μορφές χωροθετικής οργάνωσης των αγορών επανέρχονται δυναμικά: όπως αποδεικνύει το φαινόμενο της κοινότητας Silicon Valley, ακόμη και η ίδια η ηλεκτρονική βιομηχανία επαφίεται στην ανάδειξη ενός ισχυρού απτού επιχειρηματικού κέντρου που εξασφαλίζει άμεση φυσική επικοινωνία ερευνητών και ενδιαφερόμενων.

Καθώς τα αστικά κέντρα επανέρχονται ως κατ' εξοχήν τόποι επαγγελματικής συναλλαγής και πύκνωσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, η ανάγκη για χωρική ποιότητα και αειφορία ισχυροποιείται, ενώ πολίτες, καταναλωτές και εργαζόμενοι παρουσιάζονται ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι ως προς ζητήματα περιβαλλοντικά, θέματα αστικής οργάνωσης και ποιότητας του εργασιακού χώρου.

Με την εξάπλωση δυτικότροπων προτύπων οργάνωσης της εργασιακής δραστηριότητας και συνακόλουθων επιχειρηματικών ηθών της ανταγωνιστικής ελεύθερης αγοράς, ολοένα μεγαλύτερες πληθυσμιακές μάζες βρίσκονται να αυξάνουν σημαντικά τα ποσοστά χρόνου που αφιερώνεται στην εργασία -ανταποκρινόμενες στα διαδεδομένα σύγχρονα πολιτιστικά πρότυπα επαγγελματικής ανάδειξης και καταναλωτισμού. Αδιαμφισβήτητα, για το μέσο άνθρωπο, το σημαντικότερο μερίδιο του δημιουργικού χρόνου δαπανάται στο εργασιακό περιβάλλον, σε ποσοστό που για τους πλέον φιλόδοξους επαγγελματίες υπερτερεί συντριπτικά του χρόνου παραμονής στο χώρο κατοικίας. Το γεγονός καταδεικνύει την ιδιαίτερη σημασία της ποιότητας του εργασιακού περιβάλλοντος στη διαφύλαξη και προαγωγή της ποιότητας ζωής. Η ποιότητα του μέσου εργασιακού περιβάλλοντος αποτελεί κύρια ένδειξη πολιτιστικής στάθμης.

Στη χώρα μας, μεταπολεμικά, από την συχνά ερασιτεχνική οικοδομική δραστηριότητα του ιδιωτικού τομέα απουσίαζε σχεδόν ολοκληρωτικά η τυπολογία του κτιρίου γραφείων: ουσιαστικά, στα αναπτυσσόμενα αστικά κέντρα ανεγείρονταν ενός και μοναδικού τύπου πολυώροφα κτίρια διαμερισμάτων κατοικίας που εναλλακτικά μετατρέπονταν συμβιβαστικά σε επαγγελματικούς χώρους.

Σταδιακά, με την ισχυροποίηση του τομέα της παροχής υπηρεσιών και την αντίστοιχη αύξηση ζήτησης γραφειακών χώρων, αναπτύσσεται ο κατασκευαστικός τομέας τον 'προς-εμπορική-διάθεση' κτιρίων γραφείων, αυτών δηλαδή που κατασκευάζονται για να διατεθούν στην αγορά χωρίς να προϋπάρχει συγκεκριμένος ένοικος.

Ανά την υφήλιο, σε συντριπτικό ποσοστό, τέτοια ιδιωτικά 'προς-εκμετάλλευση' κτίρια γραφείων - speculative buildings - κυριαρχούν στον πολεοδομικό ιστό νεοσύστατων αστικών κέντρων, από τις νεωτεριστικές επεκτάσεις ιστορικών πόλεων, όπως η La Defense στο Παρίσι και τα Docklands στο Λονδίνο, ως τις ολοσχερώς αποψιλωμένες και - με επιχειρηματικά πρότυπα - αποστειρωτικά 'ανακαινισμένες' αμερικανικές πόλεις-φαντάσματα, ή τις εκδυτικοποιημένες κυκλώπειας κλίμακας οικοδομικές εξάρσεις της Νοτιο-ανατολικής Ασίας.

Οι περιβαλλοντικές θυσίες που διατίθενται οι επιμέρους οικονομίες να τελέσουν στην προσπάθεια επίτευξης στόχων ανάπτυξης, ή μάλλον, στατιστικών ενδείξεων κεφαλαιακής ανάπτυξης, αποτελούν αξιομνημόνευτα ζητήματα.

Δυναμική της Αγοράς

Η κατανόηση των τυπικών πολιτικο-οικονομικών δομών που οργανώνουν τα αναπτυξιακά έργα κάθε τόπου αποτελεί ισχυρό 'εργαλείο' ανάλυσης της δομικής πραγματικότητας.

Σύγχρονες κτιριακές τυπολογίες διαμορφώνονται ανταποκρινόμενες στις αποκαλούμενες 'απαιτήσεις της αγοράς' - market forces, όρος που στο δυτικό κόσμο μεταπλάθεται ως αδιάσειστη δικαιολογία παγίωσης άκαμπτων αναπτυξιακών δεοντολογιών, λειτουργώντας ανεξάρτητα από κάθε πολιτιστικό ή ανθρωπιστικό πλαίσιο.

Οι 'απαιτήσεις της αγοράς' δεν σχετίζονται με επιθυμίες του κοινού για ιδανικούς χώρους εργασίας, άλλωστε, παράμετροι που καθιστούν ένα κτίριο επιτυχές ως επιχειρηματική κίνηση συχνά βρίσκονται σε αντιδιαστολή με κριτήρια που θα χαρακτήριζαν ένα πρότυπο αρχιτεκτόνημα ή μια  επιτυχή αστική παρέμβαση - σαφώς, οι προτεραιότητες διαφέρουν.

Ως 'αγορά' φέρεται η νομοτέλεια και οι δομές του εγκαθιδρυμένου επιχειρηματικού κόσμου, αντανακλώντας ισχύουσες πολιτικο-οικονομικές αρχές και συνεπάγουσες τάσεις διαμόρφωσης πολιτιστικού ήθους.

Πολιτειακή Μέριμνα

Το πάγιο σχεδιαστικό αξίωμα εμπορικών κτιριακών έργων 'προς-εκμετάλλευση' συνοψίζεται ως εξής: ένα κτίριο μπορεί να είναι όσο κακό γίνεται αρκεί να μην παραβιάζει την ισχύουσα νομοθεσία.

Η απροκάλυπτα ωμή αυτή διαπίστωση παρατηρείται άμεσα στις τυπολογικές εκφάνσεις κτιριακών μορφών που ευδοκιμούν σε νομοθετικά ετερόκλητους τόπους: στη συγκριτικά 'ευνομούμενη' Γερμανία, κτιριολογικοί κανονισμοί  χώρων γραφείων απαιτούν πρόβλεψη φυσικού φωτισμού και αερισμού χώρων κύριας χρήσης, κυκλοφορίας και κλιμακοστασίων, ενώ απαγορεύουν την ύπαρξη μονάδων εργασίας απομακρυσμένων από ανοίγματα όψεως - πηγή φυσικού φωτισμού, περιορίζοντας το μέγιστο επιτρεπτό βάθος γραφειακών χώρων.

Τέλος Α' Συνέχειας