Δομές οργάνωσης κτιρίων γραφείων (Γ' Συνέχεια)

Κατά την τελευταία δεκαετία, ομάδες κριτικών θεώρησαν τις νεοσύστατες δυνατότητες των ηλεκτρονικών τεχνολογιών και του διαδικτύου - για εργασία, πολύμορφη επικοινωνία και διαρκή εικονική συνεύρεση από το χώρο κατοικίας ή οιοδήποτε άλλο τόπο - ως ικανούς παράγοντες ριζοσπαστικής μετάλλάξης του τυπολογικού κατεστημένου των εργασιακών χώρων. Ενώ η υπερφίαλη αυτή υπόσχεση της ηλεκτρονικής εποχής - για σταδιακή κατάργηση των καθαρώς εργασιακών απτών χώρων από ανθεκτικότερες εικονικές δομές - εμφανίζεται απατηλή, παλαιότερες μορφές χωροθετικής οργάνωσης των αγορών επανέρχονται δυναμικά: όπως αποδεικνύει το φαινόμενο της κοινότητας Silicon Valley, ακόμη και η ίδια η ηλεκτρονική βιομηχανία επαφίεται στην ανάδειξη ενός ισχυρού απτού επιχειρηματικού κέντρου που εξασφαλίζει άμεση φυσική επικοινωνία ερευνητών και ενδιαφερόμενων.

Αναπτυξιακές αρχές

Ενώ κατά κοινή ομολογία ο κατασκευαστικός τομέας είναι με διαφορά η πιο άκαμπτη και συντηρητική αμερικανική βιομηχανία, το κύριο επιχείρημα - υπεκφυγή που προβάλλουν ιστορικές μορφές του κλάδου όπως ο Richard Roth - των Emery Roth & Sons, δημιουργών αμέτρητων πύργων γραφείων μεταπολεμικά στο Manhattan - είναι η πασιφανώς ισχυρή δυναμική της οικονομίας, οικοδομημένη με εντατική εργασιακή δραστηριότητα ακριβώς μέσα στα τυπικά αδιάφορα κτίρια που σήμερα αποστρέφεται ο αρχιτεκτονικός κόσμος. Επιστρατεύοντας αισθήσεις ψευδο-πατριωτικού ρομαντισμού, οι κατασκευαστές μυθοποιούν τα λεγόμενα 'άσχημα', στεγνά και απλοϊκά κτίρια-νόρμα,  που κατ' αυτούς, έστω και αρχιτεκτονικώς κατακριτέα, αποτελούν επιτυχή πρότυπα ενορχήστρωσης επενδυτικών κινήσεων, αποτελεσματικά μέσα επίτευξης κεφαλαιακής ευμάρειας - η οποία συμπληρωματικά φέρεται ως αναγκαία και ικανή συνθήκη ανάδειξης μιας ανώτερης κάστας αρχιτεκτονικών 'μνημείων'. Όπως όμως αποδεικνύεται, η οικονομική σταθερότητα μάλλον ακραίες τάσεις επενδυτικής συντηρητικότητας ενδυναμώνει, αποβάλλοντας ηρωϊκές ευρηματικές διαθέσεις, γεγονός που αντανακλάται στο χαμηλό μέσο όρο αρχιτεκτονικής ποιότητας.

Η ανερχόμενη καπιταλιστική περιφέρεια, με κέντρα όπως οι γιγαντιαίες πόλεις - Hong Kong, Shangai, Yokohama, Kuala Lumpur - εκδηλώνει περισσότερα 'συμπτώματα' εμφάνισης κτιρίων ουσιαστικής αρχιτεκτονικής ποιότητας - προθέσεις προβολής της αναπτυξιακής τους δυναμικής - αναζητώντας στην κοινή συνείδηση την εδραίωσή ενός status επιχειρηματικού κέντρου παγκόσμιου βεληνεκούς. Αντίθετα, το κορεσμένο Manhattan, με ιδιαίτερα χαμηλή ποιοτικά μεταπολεμική αρχιτεκτονική δημιουργία, συνεχίζει να επαναπαύεται στην αρχιτεκτονική πλειοδοσία της μακρινής δεκαετίας του '30 που δημιούργησε μοναδικά και πασίγνωστα αρχιτεκτονικά σύμβολα σε ένα πνεύμα άρνησης επένδυσης σε διαχρονικές αξίες όπως η αρχιτεκτονική ποιότητα.

Οι πάγιες αναπτυξιακές φόρμουλες που τείνουν να εφαρμόζονται ανεξαιρέτως - ως ασφαλής επιχειρηματική πανάκεια - βασίζονται σε επιτυχή προηγούμενα, a priori υποθέσεις και απλουστευτικά μοντέλα εκτίμησης της αγοραστικής ζήτησης και της εμπορικής ανθεκτικότητας του κτιριακού προϊόντος σε σχέση με την επιθυμητή διάρκεια 'ζωής' και λειτουργίας του.

Ένδειξη της ανησυχητικά ισχυρής αυτοπεποίθησης του ελεύθερου επιχειρηματικού κόσμου είναι ο κοντόφθαλμα εγωϊστικός τίτλος βιβλίου του Real Estate Expert και Chief Planner της Επιχείρησης Aνάπτυξης του Νοτίου Manhattan, καθηγητή Alexander Garvin : 'Η Αμερικανική Πόλη: Τί 'δουλεύει' και τί όχι' -  βιβλικής αυστηρότητας δήλωση που αποκλείει περιθώρια γνωσιολογικής αμφισβήτησης, καταμαρτυρώντας μονοδιάστατες αντιλήψεις συντηρητικής 'ορθότητας', ξεκινώντας με αμφιβόλου ταυτότητας αξιωματικό ορισμό της έννοιας της 'λειτουργίας'. 

Επιχειρηματικά Κέντρα

Το αρχιτεκτονικό αντίστροφο των ελεγχόμενων επιχειρηματικών κέντρων της Ενωμένης Ευρώπης όπως η Φρανκφούρτη, μπορεί να αναζητηθεί στις εντυπωσιακά ασταθείς δομές της συντριπτικής πλειοψηφίας των καπιταλιστικών αστικών κέντρων.

Τυπικά, η αμερικανική πόλη ερημώνει μόλις εκκενωθούν οι ουρανοξύστες που σχεδόν κατ' αποκλειστικότητα καταλαμβάνουν το αστικό κέντρο αφ'ότου 'μεγαλόπνοα' ομοσπονδιακά έργα 'αστικής αναδιάρθρωσης' αποψίλωσαν το παραδοσιακό ιστό μεικτών χρήσεων - αφαιρώντας από τους πολίτες τη δυνατότητα διαχείρησης της ίδιας πόλης, παραδίδοντας την ολοκληρωτικά στα μονοδιάστατα συμφέροντα εξωτερικών επιχειρησιακών παραγόντων.

Ακραία φαινόμενα μη-βιόσιμων αναπτυξιακών λύσεων αστικής οργάνωσης αποτελούν  οι πόλεις του Houston - Texas και της Atlanta -Georgia. Στην πρώτη, στοχεύοντας στην έλξη κάθε μορφής επιχειρηματικής δραστηριότητας, οι προϊστορικού ήθους αρχές της πόλης απέσυραν κάθε είδους πολεοδομικούς κανονισμούς. Τις τελευταίες δεκαετίες για υποτιθέμενους λόγους ασφάλειας, ακυρώνοντας κάθε υπόσταση δημόσιου χώρου, η κυκλοφορία πολιτών μεταξύ πύργων γραφείων επιτυγχάνεται με ελεγχόμενο δίκτυο υπόγειων πεζοδρόμων, ενώ στη δεύτερη, με κλειστό δίκτυο υπέργειων γεφυρών - εκφάνσεις φαύλου παραλογισμού και νομότυπης αυθαιρεσίας.

Αντίστοιχα, οι απρόβλεπτες υβριδικές μορφές οργάνωσης υπερπληθυσμιακών  ασιατικών επιχειρηματικών κέντρων, αποτελούν συχνά χαοτικές εκδηλώσεις άκριτης λατρείας, ενθουσιώδους οικειοποίησης, ακόμη και μεγιστοποίησης δυτικών προτύπων, συνδυαστικά με τοπικές πολιτιστικές και πολιτικές τάσεις αμφιβόλου ανθρωπιστικού περιεχομένου.

Πράσινος πύργος CommerzBank

Στο άλλο ποιοτικό άκρο στέκουν τυπολογικά πρωτοπόρα έργα γραφειακών κτιρίων, όπως το υψηλότερο ευρωπαϊκό κτίριο CommerzBank του Norman Foster στη Φρανκφούρτη, σύμβολο προωθημένων τάσεων αειφόρου σχεδιασμού, με οργανωτικές δομές πρωτόγνωρες, βασισμένες σε αρχές περιβαλλοντικά υπεύθυνης δημιουργίας και χωρικής ποιότητας, προωθώντας επιτυχώς αξιόλογες συλλήψεις οργάνωσης εργασιακών χώρων εναρμονισμένες με χώρους πρασίνου για πρώτη φορά σε διάταξη κατακόρυφου πύργου.

Νομοθετικά, για τη δημιουργία πύργων γραφείων, η τοπική πολιτειακή εξουσία των 'πρασίνων' επέβαλλε στους επενδυτές την προκήρυξη διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών.

Ξεκάθαρα, στάσεις κρατικού παρεμβατισμού 'φρενάρουν' την επενδυτική κινητικότητα - σε σύγκριση με την 'αναρχία' που εξουσιάζει πόλεις όπως το Houston - διασφαλίζοντας όμως μακροπρόθεσμα τη βιοσιμότητα του συλλογικού αστικού περιβάλλοντος, μη-ρευστοποιήσιμο γεγονός που δε προσμετράται σε Excel spreadsheets οικονομικών αναλυτών και επομένως δεν πείθει για αισιόδοξους ρυθμούς ανάπτυξης, αποκλείωντας την ανάδειξη περιβαλλοντικά υπεύθυνης αρχιτεκτονικής.

Νεο-Φορντισμός

Κατά βάση η αναπτυξιακή φιλοσοφία δεν έχει προοδεύσει, αλλά σταδιακά, νέοι παράγοντες συγκαταλέγονται στις οικονομολογικές εξισώσεις. Επενδυτές και κατασκευαστές, προσεγγίζοντας το ιδιωτικό κτίριο γραφείων ως στεγνά επιχειρησιακό εργαλείο, αφαιρώντας του κάθε περιβαλλοντικής κλίμακας υπόσταση, μετατρέπονται σε στατιστικολόγους - αναλυτές της εργασιακής παραγωγικότητας, θυμίζοντας αναλυτές απόδοσης γραμμών παραγωγής οχημάτων Ford των αρχών του 20^ου αιώνος.

Σύμφωνα με τον αναλυτή J.D. Wineman, η αποδοτικότητα των εργαζομένων είναι άμεσα συσχετισμένη με των ποιότητα των συνθηκών εργασίας, ενώ το σύνολο των αμοιβών τους ανάγεται σε κεφάλαια 10- ως 12-πλάσια του κόστους ανέγερσης και συντήρησης για ένα τυπικό διάστημα 40 ετούς κτιριακής λειτουργίας. Κατά συνέπεια, στοιχεία που προάγουν την παραγωγικότητα καθιστώνται επιθυμητά, διευρύνοντας τα περιθώρια εισαγωγής της αρχιτεκτονικής.

Τέλος Γ΄Συνέχειας